رد خون در الفاشر

محمدرضا ستاری- در حالی دو سال از جنگ داخلی تمام‌عیار در سودان می‌گذرد که باوجود فاجعه انسانی و کشتار وسیع آن، جامعه جهانی چندان واکنشی به آن نشان نداده است. در واقع برخی معتقدند که جنگ داخلی سودان تحت‌الشعاع جنگ اوکراین، جنگ غزه، تشدید تنش‌ها در خاورمیانه و همچنین چالش‌های ژئوپلیتیکی بین‌المللی قرار گرفته و به همین دلیل است که پس از گذشت بیش از دو سال همچنان با تمام قدرت ادامه داشته و هر روز جان تعداد زیادی از غیرنظامیان را می‌گیرد.

از سوی دیگر با کمی دقت درمی‌یابیم هر چند این درگیری خونین چندان توسط رسانه‌های بین‌المللی پوشش داده نمی‌شود اما تعداد بازیگران خارجی دخیل در آن ازجمله امارات، عربستان، مصر، ترکیه و برخی دیگر از کشورهای غربی نشان می‌دهد که سودان به واسطه موقعیت ژئوپلیتیکی خود از اهمیت زیادی برخوردار بوده و هر یک از بازیگران خارجی در سایه سکوت سنگین رسانه‌ها در حال بهره‌برداری از منافع خود در این جنگ خون‌بار هستند.

حمام خون در دارفور غربی

در همین رابطه و در حالی که در طول دو سال گذشته جنگ داخلی سودان باعث کشته و آواره شدن ده‌ها‌هزار نفر شده به طوری که در کشتار صورت گرفته در شهر «ام درمان» در حدود دو سال پیش جایی برای دفن اجساد وجود نداشت، فاجعه جدید در الفاشر که توسط نیروهای واکنش سریع به رهبری ژنرال حمیدتی صورت گرفته و تاکنون ‌هزاران نفر کشته و ناپدید برجا گذاشته است، دوباره سبب شده تا جنگ داخلی سودان مورد توجه برخی از رسانه‌ها و سازمان‌های بین‌المللی قرار بگیرد.

طبق گزارش‌های منتشر شده، مردم گرسنه و شکنجه ‌شده‌ای که از دست نیروهای شبه‌نظامی واکنش سریع در دارفورِ غربی گریخته‌اند، روایت‌های تکان‌دهنده‌ای از رنج و مرگ بازگو می‌کنند.

لازم به ذکر است، شهر فاشر به عنوان مرکز ایالت دارفورشمالی آخرین پایگاه ارتش سودان به رهبری ژنرال برهان بود که طی روزهای اخیر به دست نیروهای واکنش سریع سقوط کرده و طی همین مدت اندک نه‌تنها‌ هزاران کشته و مفقود شده‌اند بلکه روایت‌های فاجعه‌باری از کشتار دسته‌جمعی و تجاوز از این منطقه گزارش شده است؛ به طوری که بررسی تصاویر هوایی نشان می‌دهد که رد خون در زمین از ارتفاع بسیار بالا نیز کاملا مشهود و نمایان است.

در همین راستا الخیراسماعیل جوانی‌سودانی که به شهر تاویلا در ۵۰کیلومتری الفاشر گریخته در گفت‌وگو با الجزیره تاکید کرده که در میان گروهی ۳۰۰نفره در حال فرار از شهر بوده که توسط نیروهای واکنش سریع متوقف شدند و به این دلیل توانسته جان خود را نجات دهد که یکی از شبه‌نظامیان او را از دوران تحصیل در دانشگاه خارطوم شناخته است. اسماعیل می‌گوید: یکی از آنها که در دانشگاه با من همکلاس بود، گفت او را نکشید؛ سپس تمامی ۳۰۰ نفر دیگر را کشتند، همچنین دیگر پناهجویان در تاویلا نیز از لحظات وحشتناک خود هنگام روبه‌رو شدن با نیروهای واکنش سریع سخن گفته‌اند. به عنوان مثال طاهانی حسن می‌گوید: ناگهان ظاهر شدند، نمی‌دانم از کجا. سه مرد جوان بودند، در سنین مختلف. تیر هوایی شلیک کردند و فریاد زدند ایست! ایست! آنها که لباس نیروهای واکنش سریع (RSF) را بر تن داشتند ما را به شدت کتک زدند، لباس‌هایمان را روی زمین انداختند . حتی من، یک زن را مورد تفتیش قرار دادند. آن فردی که مرا گشت، از دخترم هم جوان‌تر بود.

فاطمه عبدالرحیم که همراه نوه‌هایش فرار کرده، گفت: پنج روز تمام در شرایطی طاقت‌فرسا پیاده‌روی کرده تا به تاویلا برسد.

او می‌گوید: پسرها را کتک زدند و هر چه داشتیم گرفتند؛ هیچ چیز برایمان باقی نگذاشتند. بعد از رسیدن فهمیدیم دخترانی که بعد از ما آمدند، مورد تجاوز قرار گرفته‌اند.

از سوی دیگر رواع عبدالله، زن جوانی که از شهر گریخته، می‌گوید که پدرش مفقود شده و نمی‌داند که هنوز زنده است یا مرده؟

جنون کشتار مردم

چهارشنبه هفته گذشته بود که محمد حمدان‌دقلو معروف به حمیدتی، رهبر نیروهای واکنش سریع در سخنرانی خود از نیروهایش خواست از غیرنظامیان محافظت کنند و مدعی شد که متخلفان تحت پیگرد قرار خواهند گرفت. همچنین پنجشنبه گذشته بود که نیروهای واکنش سریع اعلام کردند، چند تن از شبه‌نظامیان را به‌دلیل سوءرفتار بازداشت کرده اما تام فلتچر، مسوول امور بشردوستانه سازمان ملل نسبت به گفته‌های این گروه ابراز تردید کرد. حتی یکی از فرماندهان ارشد نیروهای واکنش سریع گزارش‌های منتشر شده را اغراق رسانه‌ای خوانده و مدعی شد که ارتش سودان و متحدانش برای پنهان کردن شکست خود در الفاشر این اخبار را منتشر کرده‌اند. در همین رابطه لازم به ذکر است که هم نیروهای واکنش سریع و هم ارتش سودان در طول جنگی که ده‌ها‌هزار کشته برجای گذاشته و حدود ۱۴‌میلیون نفر را از خانه‌هایشان آواره کرده، با اتهام ارتکاب جنایات جنگی روبه‌رو هستند. به گفته سازمان ملل این بحران به وخیم‌ترین بحران انسانی جهان تبدیل شده و قحطی گسترده و شیوع بیماری‌هایی مانند وبا در حال افزایش است.

در چنین شرایطی اکنون بیش از ۶۲‌هزار نفر از روز یکشنبه تا چهارشنبه از الفاشر گریخته‌اند و از سرنوشت ‌هزاران نفر دیگر نیز اطلاعی در دست نیست؛ سازمان پزشکان بدون مرز نیز در بیانیه‌ای اعلام کرده تنها حدود ۵‌هزار نفر طی پنج روز گذشته توانسته‌اند خود را به تاویلا برسانند. رییس بخش فوریت‌های این سازمان می‌گوید: براساس گفته بیماران، پاسخ احتمالی و در عین حال وحشتناک این است که هنگام فرار، کشته، متوقف یا شکار می‌شوند. او از آمریکا، عربستان سعودی، امارات و مصر خواست برای میانجیگری وارد عمل شوند. پزشکان بدون مرز همچنین اعلام کرده‌اند که تمام کودکان زیر پنج سال از میان ۷۰ پناهجوی تازه‌وارد در ۲۷اکتبر به تاویلا، دچار سوءتغذیه حاد بوده‌اند و ۵۷درصدشان از نوع شدید آن رنج می‌بردند. بازماندگان به این سازمان گفته‌اند نیروهای واکنش سریع هنگام بازداشت، مردم را براساس جنسیت، سن یا هویت قومی جدا می‌کردند و بسیاری را در ازای دریافت باج، از پنج تا ۳۰‌میلیون پوند سودانی (بیش از ۸ تا نزدیک ۵۰‌هزار دلار) آزاد می‌کردند.

یکی از بازماندگان نیز گزارش داده که نیروهای واکنش سریع چند زندانی را با خودروهای خود زیر گرفته‌اند.

از سوی دیگر صندوق جمعیت سازمان ملل (UNFPA) که در تاویلا به بازماندگان خدمات ارائه می‌دهد نیز روایت‌های مشابهی شنیده است. به‌طوری که مردی ۲۴ساله می‌گوید: از میان ۲۰۰مرد، زن و کودک، تنها چهار نفر که توانستند پول بدهند زنده ماندند. بقیه را کشتند. حتی کودکان، سالمندان و زنان را. صحنه‌ای غیرقابل‌تحمل بود که انسان‌ها را جلوی چشمت با یک گلوله می‌کشتند.

همچنین زنی ۲۶ساله می‌گوید: همسرش فقط توانست برای او و فرزندان‌شان باج بدهد اما سپس جلوی چشمان‌شان کشته شد. دختری ۱۹ساله نیز تصریح می‌کند: پس از اینکه سربازان از او پرسیدند باکره است یا نه، مورد تجاوز قرار گرفت.

صندوق جمعیت سازمان ملل تایید کرده که دست‌کم ۴۶۰نفر در بیمارستان زایمان الفاشر در ۲۹اکتبر به‌دست نیروهای واکنش‌ سریع کشته شده‌اند. این نهاد افزود: شمار واقعی قربانیان احتمالا بسیار بیشتر است زیرا بیماران، مراجعان، آوارگان و کارکنان درمانی نیز در میان کشته‌شدگان بوده‌اند.

در همین راستا در ایالت هم‌جوار، یعنی کردفان‌شمالی نیز سازمان ملل تخمین زده که بیش از ۳۶‌هزار نفر از منطقه باره که هفته گذشته به دست نیروهای واکنش سریع افتاده گریخته‌اند. به‌گفته سازمان ملل، کردفان‌شمالی احتمالا میدان نبرد بعدی میان نیروهای واکنش سریع و ارتش سودان خواهد بود زیرا پایتخت ایالت، شهر الابیض، همچنان در کنترل ارتش است.

نکته قابل‌توجه این است که استفان دوجاریک، سخنگوی دبیرکل سازمان ملل اعلام کرده گزارش‌هایی از نقض‌های جدی در جریان سقوط شهر باره دریافت شده است؛ ازجمله اعدام پنج داوطلب هلال احمر و مواردی از خشونت جنسی. محمد الشیخ، سخنگوی شبکه پزشکان سودان از منچستر به الجزیره گفته، کسانی که از باره گریخته‌اند در وضعیتی بسیار وخیم هستند. مسیر بین باره و الابیض طولانی است، از میان بیابان در گرمای سوزان روز و سرمای شدید شب می‌گذرد.

باره در هفته‌های گذشته نیز صحنه درگیری‌های سنگین میان ارتش و نیروهای واکنش سریع بوده و شبه‌نظامیان در مناطق اطراف نیز پیشروی کرده‌اند. تنها در ماه جولای نیروهای واکنش سریع با حمله به روستاهای کردفان‌شمالی این مناطق را به آتش کشیدند و حدود ۳۰۰نفر، ازجمله کودکان و زنان باردار را کشتند.

در چنین شرایطی و در حالی که جامعه بین‌المللی نظاره‌گر کشتار بی‌رحمانه در دو سال جنگ داخلی سودان است، بسیاری از کارشناسان تاکید دارند تا زمانی که نیروهای دو طرف به خصوص شبه‌نظامیان واکنش سریع از سوی دولت‌های خارجی در حال حمایت هستند، بعید به نظر می‌رسد که این بحران انسانی وحشتناک به این زودی‌ها خاتمه پیدا کند. امری که تازه ابعاد آن بعد از فروکش کردن فاجعه مانند آنچه که در ۲۰۲۰ تا ۲۰۲۲ در منطقه تیگرای اتیوپی رخ داد مشخص خواهد شد؛ جایی که حدود ۶۰۰‌هزار نفر کشته و ۲‌میلیون نفر تنها در طول دو سال آواره شدند.