دیپلماسی در جنوب، فعال‌سازی ماشه در شمال
جهان‌صنعت– بیست‌وپنجمین اجلاس وزیران امور خارجه سازمان همکاری شانگهای در حالی با حضور فعال وزیر امور خارجه ایران و رایزنی‌های گسترده او با همتایان و سران کشورهای شهر تیانجین چین برگزار شد که همزمان پرونده هسته‌ای ایران از مهم‌ترین محورهای مورد بحث وزیران امور خارجه کشورهای عضو اتحادیه اروپا در نشستی بود که دیروز در بروکسل برگزار شد. نشستی که در حالی به فرصتی برای کشورهای اروپایی برای اعمال فشار بیشتر به تهران تبدیل شد که همزمان بریتانیا، فرانسه و آلمان به عنوان ۳ کشور اروپایی عضو برجام نیز در تلاشند تا آخرین گام خود را برای ارائه درخواست اجرا و فعال‌سازی مکانیسم ماشه از شورای امنیت سازمان ملل متحد بر زمین محکم کنند. با این همه اما سیدعباس عراقچی صبح روز گذشته همچون دیگر وزیران امور خارجه حاضر در محل برگزاری اجلاس وزیران خارجه سازمان همکاری شانگهای، فرصت یافت تا علاوه‌بر دیدار با همتای روس خود، برای چند دقیقه‌ای با رییس‌جمهور چین نیز رایزنی کند.
روایت عراقچی از اهداف سفرش به چین
وزیر امور خارجه جمهوری اسلامی که حوالی غروب دوشنبه به وقت تهران وارد خاک چین شده بود، در اظهاراتی که در نخستین ساعات بامداد سه‌شنبه روی خروجی خبرگزاری‌ها رفت، به تشریح اهداف سفر خود به چین و همچنین دستور کار این نشست سازمان همکاری شانگهای پرداخت و در بخشی از سخنانش در این رابطه گفت: «سفر من به‌منظور شرکت در بیست‌وپنجمین اجلاس وزیران امور خارجه سازمان همکاری شانگهای است که در روز سه‌شنبه در شهر تیانجین چین به میزبانی دولت پکن برگزار می‌شود.» رییس دستگاه دیپلماسی ایران همچنین با بیان اینکه «سازمان شانگهای به تدریج جای خودش را در عرصه جهانی بیشتر باز می‌کند»، گفت: «درواقع این سازمان به تدریج از عرصه منطقه‌ای هم فراتر می‌رود و موضوعات بسیار مختلفی را در جنبه‌های اقتصادی، سیاسی و امنیتی در دستور کار دارد.» او تصریح کرد: «در این اجلاس استراتژی توسعه و کشورهای عضو این سازمان در حوزه‌های انرژی، تجارت و در حوزه‌های دیگر نهایی خواهد شد و بحث‌های بین‌المللی روز هم طبعا صورت خواهد گرفت.» عراقچی همچنین گفت: «به طور طبیعی در حاشیه اجلاس، فرصت ملاقات‌های دوجانبه وجود دارد، هم با وزیر امور خارجه چین ملاقات دوجانبه خواهیم داشت که طبعا در شرایط حاضر اهمیت خاص خودش را دارد و همین‌طور با وزیر خارجه روسیه و دیگر اعضای شانگهای ملاقات‌های دوجانبه‌ای را هم درخصوص روابط دوجانبه و نیز درخصوص تحوالات منطقه‌ای خواهیم داشت.» وزیر امور خارجه ایران که در جمع خبرنگاران حاضر در محل فرودگاه اظهارنظر می‌کرد، در پاسخ به پرسشی در مورد واکنش سازمان همکاری شانگهای به تجاوز اخیر رژیم صهیونیستی و آمریکا به ایران گفت: «حمله رژیم صهیونیستی و آمریکا به جمهوری اسلامی ایران و به تاسیسات هسته‌ای کشورمان تقریبا توسط همه سازمان‌های بین‌المللی و منطقه‌ای ازجمله سازمان بریکس، سازمان شانگهای، شورای همکاری خلیج‌فارس، سازمان همکاری اسلامی و … محکوم شده است.» او با بیان اینکه «بیش‌از ۱۲۰ کشور دنیا این حملات را محکوم کرده و با جمهوری اسلامی ایران ابراز همبستگی و حمایت کردند»، خاطرنشان کرد: «سازمان همکاری شانگهای در زمان خودش بیانیه‌ای را صادر کرد که قابل‌تقدیر است، در مباحثی که خواهیم داشت به‌خصوص در مباحث عمومی این موضوع مطرح خواهد شد و من در نطقی که خواهم داشت، به طور مفصل به این موضوع خواهم پرداخت.»
دیدار عراقچی با رییس‌جمهور چین
اما همان‌طور که اشاره شد، عراقچی در جریان این سفر، پیش از آغاز رسمی اجلاس سازمان همکاری شانگهای با رییس‌جمهور چین نیز دیدار و رایزنی کرد. سیدعباس عراقچی که در جریان این دیدار دیگر وزیران خارجه عضو این سازمان را همراهی می‌کرد، پیش از این دیدار دسته‌جمعی، دیدار و گفت‌وگوی کوتاهی به صورت دوجانبه نیز با شی جین‌پینگ، رییس‌جمهور چین داشت. این در حالی بود که روز گذشته اسماعیل بقائی درقامت سخنگوی دستگاه دیپلماسی جمهوری اسلامی نیز در گفت‌وگویی با خبرنگار شبکه تلویزیون فونیکس چین در ایران، به اهمیت سفر عراقچی برای شرکت در نشست وزیران امور خارجه سازمان شانگهای پرداخت و گفت: «این سفر فرصت خوبی است که در ملاقات با مقام‌های چین ازجمله ملاقات با وزیر خارجه این کشور در ارتباط با آخرین روابط دوجانبه و مسائل امنیت غرب آسیا رایزنی و گفت‌وگو کنیم.» سخنگوی وزارت امور خارجه به تعاملات ایران و چین نیز اشاره کرد و گفت: «ما با مقام‌های چین همواره در مورد آخرین تحولات منطقه‌ای و بین‌المللی و مسائل دوجانبه رایزنی و گفت‌وگو می‌کنیم و معتقدیم که چین می‌تواند نقش مهم و سازنده‌ای در هر روند دیپلماتیک مرتبط با پرونده هسته‌ای ایران ایفا کند.» بقائی با بیان اینکه «وزیر خارجه ایران در جریان سفر به چین با همتای چینی خود رایزنی و گفت‌وگو می‌کند»، خاطرنشان کرد: «یکی از موضوعاتی که در این دیدار مورد بحث و بررسی قرار خواهد گرفت، مباحث امنیتی غرب آسیا با توجه به حمله نظامی اخیر آمریکا و رژیم صهیونیستی علیه ایران خواهد بود.» بقائی همچنین در پاسخ به پرسشی در ارتباط با نقشی که چین می‌تواند در روند بازسازی ایران پس از حمله ۱۲روزه رژیم صهیونیستی داشته باشد، توضیح داد و گفت: «چینی‌ها سابقه طولانی در اقتصاد و فعالیت‌های توسعه در ایران دارند.» او از چین به عنوان کشوری در جهان جنوب و در حال توسعه نام برد که «نقش بسیار اثرگذار و پیش‌رویی در روندهای مرتبط با بازسازی و کمک به توسعه اقتصادی ایران دارد و می‌تواند نقش مهمی ایفا کند»؛ روندی که به‌گفته بقائی، «طی این سال‌ها شروع شده و طی توافق ۲۵ساله حتما با قوت بیشتری ادامه پیدا می‌کند.»
دیدارهای دوجانبه عراقچی درحاشیه اجلاس
وزیر خارجه ایران در حاشیه برگزاری اجلاس شانگهای در دیدارهایی جداگانه با جن بیک کولوبایف، وزیر امور خارجه قرقیزستان و بختیار سعیداف وزیر خارجه ازبکستان نیز گفت‌وگو کرد. عراقچی که قرار است به همراه دیگر وزیران خارجه عضو این سازمان با شی جین‌پینگ رییس‌جمهور چین دیدار کند، دیدار و گفت‌وگویی نیز با محمد اسحاق‌دار و ماکسیم ریژنکوف، وزیران امور خارجه کشورهای پاکستان و بلاروس داشت. وزیر امور خارجه ایران همچنین در جریان سفر خود به چین با سوبرامانیام جایشانکار وزیر امور خارجه هند نیز دیدار و رایزنی کرد.
شایان ذکر است وزارت امور خارجه پاکستان با انتشار بیانیه‌ای در ارتباط با دیدار محمد اسحاق‌دار وزیر خارجه این کشور با سیدعباس عراقچی وزیر امور خارجه ایران، اعلام کرد: «دو طرف همکاری‌های دوجانبه در زمینه‌های مختلف را بررسی و در مورد وضعیت منطقه‌ای در حال تحول پس از تجاوز اخیر اسرائیل به ایران بحث و گفت‌وگو کردند.» همچنین آن‌طور که در بخش دیگر این بیانیه آمده «وزیر امور خارجه و معاون نخست‌وزیر پاکستان در صحبت‌های خود، همبستگی تزلزل‌ناپذیر پاکستان با مردم و دولت ایران را مجددا تایید و بر تعهد اسلام‌آباد به صلح و ثبات منطقه‌ای تاکید کرد.» اسحاق‌دار علاوه‌براین یادآور شد که گفت‌وگو و دیپلماسی همچنان تنها راه عملی برای کاهش تنش و صلح پایدار است. همزمان سوبرامانیام جایشانکار، وزیر امور خارجه هند نیز در توئیتی از دیدار و رایزنی با عراقچی در حاشیه نشست وزیران امور خارجه شانگهای ابراز خرسندی کرد و نوشت: «از دیدار با آقای عراقچی وزیر امور خارجه ایران این بار در حاشیه نشست وزرای خارجه سازمان همکاری شانگهای در تیانجین خوشوقتم.»
دیدار عراقچی و لاوروف در چین
با این همه اما تردیدی نیست که دیدار روز دوشنبه عراقچی با سرگئی لاوروف، وزیر امور خارجه روسیه که در حاشیه سفر وزیر امور خارجه ایران به چین انجام گرفت، مهم‌ترین دیدار دوجانبه رییس دستگاه دیپلماسی جمهوری اسلامی بود. بنابر اطلاعیه‌ای که وزارت امور خارجه روسیه در این رابطه منتشر کرد، این دیدار در شهر تیانجین چین محل برگزاری اجلاس وزیران خارجه کشورهای عضو سازمان همکاری شانگهای برگزار شد و طرفین در جریان این دیدار درباره مسائل منافع دوجانبه درباره دستور کار منطقه‌ای و بین‌المللی با یکدیگر گفت‌وگو کردند. همچنین در بیانیه وزارت امور خارجه روسیه که در وبگاه این نهاد منتشر شده، آمده است: «اهمیت حل‌وفصل بحران برنامه هسته‌ای ایران منحصرا از روش‌های سیاسی و دیپلماتیک بنابر قوانین بین‌المللی بار دیگر مورد تاکید قرار گرفت.» تاکید طرفین بر حل‌وفصل دیپلماتیک مساله برنامه هسته‌ای ایران درپی آن مطرح شد که آمریکا در روز دوم تیرماه، سه‌تاسیسات هسته‌ای ایران در فردو، اصفهان و نطنز را با بمب‌های سنگرشکن هدف قرار داد. دیداری که ازقضا سرگئی لاوروف در بخشی از کنفرانسی خبری خود که در جریان نشست شورای وزیران امور خارجه سازمان همکاری شانگهای در چین برگزار شد نیز به آن اشاره کرد و با تاکید بر اهمیت مناسبات تهران و مسکو گفت: «ایران رسما چند سال پیش با صرف‌نظر کردن از تولید تسلیحات اتمی موافقت کرده و حتی آژانس بین‌المللی انرژی اتمی هیچ مدرکی برای چنین برنامه‌ای ارائه نکرده است.» لاوروف خاطرنشان کرد که در دیدارش با عراقچی درباره روش‌های مختلف دستیابی به راهکاری صلح‌آمیز گفت‌وگو کرده‌اند که به توافقات انجام شده با ایران احترام بگذارد. این دیپلمات ارشد روس همچنین یادآور شد که کشورهای سازمان همکاری شانگهای نسبت به حق قانونی ایران در برخورداری از انرژی صلح‌آمیز هسته‌ای متعهد هستند.
درخواست از شانگهای برای محکومیت حمله رژیم صهیونیستی و آمریکا
بنابر این گزارش عراقچی که پیش از این در جریان سفر خود به چین در گفت‌وگو با روزنامه ایزوستیا از سازمان همکاری شانگهای به‌دلیل حمایت از جمهوری اسلامی ایران در جریان تجاوز رژیم صهیونیستی به کشور قدردانی و شانگهای را یک سازمان مهم منطقه‌ای توصیف کرد که تهران اهمیت زیادی برای آن قائل است، در بخشی از نطق خود در در بیست‌وپنجمین اجلاس وزیران خارجه سازمان همکاری شانگهای نیز به اقدامات تجاوزکارانه آمریکا و رژیم صهیونیستی اشاره کرد و از شورای سران سازمان همکاری شانگهای درخواست کرد که «وضعیت تجاوز را در سریع‌ترین زمان ممکن مورد بررسی قرار داده و تصمیمی در جهت ارائه حمایت سیاسی لازم اتخاذ کند.» وزیر امور خارجه جمهوری اسلامی که در ابتدای نطق خود ضمن قدردانی صمیمانه از دولت پکن به عنوان میزبان این نشست، گفت: «امروز، بیش از هر زمان دیگر، سازمان همکاری شانگهای در صف مقدم به عنوان یک نهاد چندجانبه عمده قرار دارد که همکاری‌های منطقه‌ای و بین‌المللی را پیش می‌برد و با یک‌جانبه‌گرایی و تهدیدات نوظهور مقابله می‌کند.»
عراقچی که در همان نخستین جملات سخنرانی خود از «اقدام تجاوزکارانه و حمله مسلحانه‌ای که توسط رژیم صهیونیستی و ایالات متحده آمریکا علیه جمهوری اسلامی ایران صورت گرفت»، به عنوان «تحول عمیقا نگران‌کننده در منطقه غرب آسیا» نام برد، پس از ارائه جزئیاتی از آنچه در جریان این جنگ ۱۲روزه رقم خورد، شمار افراد بی‌گناهی را که در جریان این حملات مسلحانه به شهادت رسیدند، «بیش از ۶۸۵۰ تن» عنوان کرد و گفت: «بسیار حائز اهمیت است که عمق این جنایات و پیامدهای بسیار خطرناک تداوم مصونیت رژیم صهیونیستی در اشغالگری، آپارتاید، نسل‌کشی و جنگ‌افروزی در سراسر منطقه غرب آسیا به درستی و به طور کامل درک و محکوم شود.» او «تجاوز رژیم صهیونیستی علیه ایران» را «نقض آشکار ماده ۲ بند ۴ منشور ملل متحد» و مصداق «یک اقدام مسلحانه تجاوزکارانه» دانست و گفت: «بدتر آنکه، این اقدام تجاوزکارانه ضربه‌ای مرگبار به دیپلماسی، حاکمیت قانون و رژیم منع گسترش سلاح‌های هسته‌ای وارد کرده است.» عراقچی همچنین با تاکید بر اینکه حملات ایالات متحده و رژیم صهیونیستی علیه تأسیسات صلح‌آمیز هسته‌ای، «نقض فاحش پیمان منع گسترش سلاح‌های هسته‌ای (NPT)، قطعنامه‌های متعدد آژانس بین‌المللی انرژی اتمی و قطعنامه ۴۸۷شورای امنیت سازمان ملل متحد بود که به‌صراحت، حمله به تاسیسات هسته‌ای تحت پادمان آژانس را محکوم و ممنوع می‌کند»، تصریح کرد: «هیچ‌گونه قاعده حقوقی اجازه نمی‌دهد که تاسیسات صلح‌آمیز هسته‌ای تحت پادمان تنها براساس گمانه‌زنی‌های سیاسی هدف حمله قرار گیرند.» او همچنین پس از تقدیر از اعلام محکومیت این حملات از سوی سازمان همکاری شانگهای، تصریح کرد: «امروز وظیفه ماست که به عنوان اعضای سازمان همکاری شانگهای، آشکار و یکصدا سخن بگوییم؛ به عنوان صدای شناخته شده جهان جنوب.» عراقچی همچنین با استناد به تصمیم شورای سران کشورهای عضو سازمان همکاری شانگهای در روز ۷ژوئن ۲۰۱۲، (۱۸خردادماه ۱۳۹۱) به طور رسمی از شورای سران این سازمان درخواست کرد که «وضعیت تجاوز را در سریع‌ترین زمان ممکن مورد بررسی قرار داده و تصمیمی در جهت ارائه حمایت سیاسی لازم و سایر مساعدت‌های مرتبط به جمهوری اسلامی ایران اتخاذ کند.» او که معتقد است «امروز با پدیده‌ای پیچیده روبه‌رو هستیم»، این وضعیت را نتیجه ادغام «تروریسم دولتی»، «افراط‌گرایی»، «جنگ رسانه‌ای»، «تحریم‌های اقتصادی» و «تهدیدهای سایبری» دانست و تاکید کرد که این تهدیدها، «همگی در خدمت طرحی برای تضعیف استقلال ملی، براندازی اراد ملت‌های مستقل و سلطه‌جویی بر منابع و سرنوشت کشورها به‌کار گرفته شده‌اند» و در برابر آن، لازم است «سازمان همکاری شانگهای موضعی فعال‌تر، مستقل‌تر و ساختار یافته‌تر برای مقابله با این تهدیدات اتخاذ کند.»
پیشنهادهای چهارگانه ایران برای ارتقای «شانگهای»
وزیر امور خارجه ایران در بخش پایانی سخنانش به نمایندگی از دولت جمهوری اسلامی چهار‌پیشنهاد مشخص را با هدف ارتقای عملکرد و جایگاه سازمان همکاری شانگهای مطرح کرد و ازجمله خواستار «تشکیل یک سازوکار دائمی برای پایش، مستندسازی و هماهنگی پاسخ‌ها به تجاوز نظامی، اقدامات خرابکارانه، تروریسم دولتی و نقض حاکمیت ملی کشورهای عضو»، «ایجاد «مرکز مطالعات و مقابله با تحریم‌های یکجانبه» با ماموریت تدوین راهبردهای عملیاتی برای مقابله با تحریم‌های اقتصادی غیرقانونی و حفاظت از زنجیره‌های تامین، سامانه‌های بانکی و مبادلات تجاری کشورهای عضو»، «تشکیل «مجمع امنیت منطقه‌ای شانگهای» با مشارکت نهادهای دفاعی و اطلاعاتی کشورهای عضو به‌منظور بررسی تهدیدات مشترک همچون تروریسم، افراط‌گرایی، جرائم سازمان‌یافته و تهدیدات سایبری» و «تعمیق همگرایی رسانه‌ای و فرهنگی میان کشورهای عضو به عنوان ابزاری برای مقابله با جنگ ادراکی و روایت‌های یک‌سویه‌ای که توسط بازوهای رسانه‌ای قدرت‌های سلطه‌گر ترویج می‌شوند.»
