دیابت نوع دو؛ بیماری خاموشی که نیمی از بیماران علائم ندارد
جهان صنعت، دکتر علیرضا استقامتی_ به مناسبت روز جهانی و هفته ملی دیابت، درباره وضعیت دیابت در ایران اظهار کرد: براساس آمار و ارقام آخرین «پیمایش عوامل خطر بیماری‌های غیرواگر در ایران» (استپس)، حدود ۱۴.۲ درصد از جمعیت بالای ۲۰ سال کشور به دیابت نوع دو مبتلا هستند که معادل ۷ میلیون نفر از جمعیت کشور است. این استپس، یک سال پیش از پاندمی کرونا در کشور انجام شده و معاونت بهداشت وزارت بهداشت انجام پیمایش جدید را آغاز کرده است. با توجه به اینکه پیمایش جدید در حال انجام است، می‌بایست در انتظار آمار و ارقام جدید باشیم.
وی با بیان اینکه حدود ۲۴ درصد جمعیت بالای ۲۰ سال نیز به «پیش‌دیابت» مبتلا هستند، تصریح کرد: ابتلای ۲۴ درصدی جمعیت به پیش‌دیابت به این معنا است که بیش از ۱۰ میلیون نفر در چنین شرایطی قرار دارند و بنابراین براساس نتایج استپس حدود ۴۰ درصد از جمعیت بزرگسال کشور به دیابت و پیش‌دیابت مبتلا هستند. پیش‌دیابت، پدیده‌ای مهم است و نباید به راحتی از این شرایط گذر کرد؛ چرا که می‌تواند منجر به دیابت شود یا عوارض ناشی از بیماری دیابت را با شدت کمتری داشته باشد. اگرچه افرادی که در آینده به دیابت مبتلا می‌شوند به طور معمول از جمعیت پیش‌دیابتی‌ها هستند، اما تمام افرادی که در مرحله پیش‌دیابت قرار دارند به این بیماری مبتلا نمی‌شوند. با توجه به اینکه میزان فعالیت بدنی جامعه کم است و شرایط تغذیه‌ای مناسب نیست، احتمال ابتلای افراد در مرحله پیش‌دیابت به دیابت نسبت به بازگشت آنها به زندگی عادی بیشتر است.
تشخیص قطعی دیابت و بروز عوارض ناشی از این بیماری
رئیس هیات‌مدیره انجمن دیابت گابریک با بیان اینکه پیش‌دیابت از دیابت مجزا نیست، گفت: اگر قند خون برای ۲بار بیش از ۱۲۶ باشد، دیابت در نظر گرفته می‌شود. این عدد برمبنای مطالعات به دست آمده است؛ در چنین شرایطی، عوارض ناشی از دیابت به مرور زمان شیوع و بروز می‌کند. عوارض ناشی از بیماری دیابت مانند عوارض چشمی، کلیوی و عروقی در درصدی از مبتلایان به پیش‌دیابت هم دیده شده و این درحالی است که عموم مردم چنین دیدگاهی ندارند. بنابراین، هیچ تضمینی مبنی بر عدم بروز عوارض دیابت در مرحله پیش‌دیابت و حال خوب فرد مبتلا وجود ندارد. عوارض قلبی_عروقی در میان افراد مبتلا به پیش‌دیابت شایع است.
ارتباط تنگاتنگ وزن و دیابت
این پزشک فوق‌تخصص غدد و متابولیسم با بیان اینکه مولفه «وزن» در مراقبت و مدیریت بیماری دیابت بسیار اهمیت دارد، تصریح کرد: هنگامی که از مراقبت مبتلایان به دیابت و کنترل سطح قند خون سخن به میان می‌آید، می‌بایست یک مسیر جدا و مجزا برای کنترل وزن در نظر گیریم. کنترل وزن، مولفه‌ای موثر برای مراقبت از دیابت محسوب می‌شود.
استقامتی ادامه داد: بنابراین، افرادی که به دیابت مبتلا هستند نه تنها می‌بایست نسبت به سطح قند خون خود آگاه باشند، بلکه باید به میزان چربی و فشار خون خود نیز توجه کنند. وزن در مراقبت از بیماری دیابت بسیار نقش دارد؛ کنترل چربی خون نسبت به کنترل وزن برای مراقبت از دیابت متفاوت است؛ چرا که کنترل چربی به مراقبت از بیماری دیابت کمک می‌کند اما کنترل وزن در مواجهه با این بیماری یک عامل مستقل به حساب می‌آید. اگر افراد مبتلا به دیابت که در مراحل نخست بیماری هستند وزن خود را بیش از ۱۵ درصد کاهش دهند، با نتایج مثبت کاهش وزن مواجه می‌شوند. با توجه به اینکه اغلب افراد دیابتی به دیابت نوع دو متبلا هستند، تاکید پزشکان بر کاهش وزن یک تاکید موکد است؛ چرا که ۷۰ تا ۸۰ درصد افراد مبتلا به دیابت نوع ۲ مبتلا به چاقی هستند.
رئیس دانشکده پزشکی دانشگاه علوم‌پزشکی تهران با بیان اینکه چاقی و دیابت ارتباط مستقیم با یکدیگر دارند، توضیح داد: کلمه “Diabesity” در کشورهای خارجی استفاده می‌شود که حاصل ترکیب دو کلمه Diabetes «دیابت» و Obesity «چاقی» است. هدف از انتخاب و ساخت این واژه این است که چاقی و دیابت با یکدیگر بسیار ارتباط دارند.
دیابت نوع یک چیست؟
استقامتی با بیان اینکه «دیابت نوع یک» یک بیماری خودایمنی است، توضیح داد: افراد به دلیل اختلال در سیستم ایمنی و در یک زمینه ژنتیکی مناسب، مستعد به بروز دیابت نوع یک می‌شوند. در چنین شرایطی، سلول‌های لوزالمعده که مسئولیت تولید انسولین در بدن را بر عهد دارند به عنوان دشمن شناسایی شده و از بین می‌روند. هنگامی که سلول‌های تولیدکننده از بین می‌رود، افراد به تزریق انسولین نیاز دارند.
پرنوشی، پراداراری و کاهش وزن، علائم بیماری دیابت نوع یک
او درباره علائم دیابت نوع یک توضیح داد: در گذشته، تصور می‌شد که دیابت نوع یک فقط در کودکان و نوجوانان بروز می‌کند اما این بیماری می‌تواند در هر سنی بروز کند. علائم بیماری دیابت نوع یک به طور ناگهانی بروز می‌کند و درصد قابل توجهی از بیماران با پرنوشی، پرادراری و کاهش وزن به پزشک مراجعه می‌کنند. این احتمال وجود دارد که سیر بیماری در سنین بالاتر به صورت تدریجی باشد و با دیابت نوع دو اشتباه گرفته شود. در چنین شرایطی، این احتمال وجود دارد که افراد سنین بالاتر که مبتلا به دیابت نوع یک می‌شوند طی یک یا دو سال نخست بیماری، شرایط آنها با قرص کنترل شود اما پس از مدتی به قرص پاسخگو نیستند و می‌بایست انسولین تزریق کنند.
دیابت نوع دو، یک بیماری پرسروصدا اما بدون علامت
رئیس دانشکده پزشکی دانشگاه علوم‌پزشکی تهران درباره دیابت نوع دو نیز توضیح داد: شاید بتوان گفت که ۸ عامل مختلف مانند مقاومت در برابر انسولین، اختلال در بافت عضلانی، اشکال در سیستم عصبی مرکزی از جمله عوامل ابتلا به دیابت نوع دو هستند. این احتمال وجود دارد که ابتلا به دیابت نوع دو بدون علامت باشد؛ به نحوی که نیمی از مبتلایان به دیابت نوع دو هیچ علامتی ندارند و بیماری آنها با عوارض ناشی از دیابت نمایان شود. اگرچه این احتمال وجود دارد که فرد مبتلا به دیابت نوع دو هیچ علامتی از این بیماری نداشته باشد اما این احتمال وجود دارد که بیماری در حال سپری‌کردن سیر خود باشد. دیابت نوع دو، یک بیماری خاموش نیست یعنی عوارض دارد اما از نظر علامتی یک بیماری بی‌سروصدا است.
نوروپاتی و زخم پای دیابتی
این فوق‌تخصص غدد و متابولیسم با بیان اینکه ۱۵ درصد دیابتی‌ها دچار مشکلات پای دیابتی می‌شوند، تصریح کرد: هنگامی که مدت زمان بیماری طولانی شده و بیماری کنترل نشود، تقریبا تمام دستگاه‌های بدن درگیر شده؛ به نحوی که عروق ریز و درشت بدن درگیر این بیماری می‌شوند. منظور از عروق درشت، عروق قلب و منظور از عروق کوچک نیز عروق ته چشم، کلیه و اعصاب است. نوروپاتی از عوارض بیماری دیابت است که انواع مختلفی مانند «حسی» و «حرکتی» دارد؛ افرادی که دیابت کنترل‌نشده دارند به نوروپاتی یا بی‌حسی پا مبتلا می‌شوند؛ به نحوی که حتی سوختن یا فرو رفتن یک جسم نوک‌تیز در پا را حس نمی‌کنند. افرادی که دچار مشکلات زخم پای دیابتی می‌شوند، شرایط متفاوتی را تجربه می‌کنند؛ ممکن است با توجه به مراقبت‌هایی که دریافت می‌کنند شرایط بهتری داشته باشند و این در حالی است که تعدادی از این افراد نیز درجاتی از قطع عضو را تجربه می‌کنند.
ضرورت رعایت بهداشت پا در افراد دیابتی
او با بیان اینکه کنترل زخم پای دیابتی بسیار سخت است، توضیح داد: افراد مبتلا به دیابت می‌بایست به پیشگیری از زخم پای دیابتی بسیار توجه کنند و رعایت نکات بهداشتی را در دستور کار قرار دهند. رعایت بهداشت پا برای افراد مبتلا به دیابت بسیار اهمیت دارد؛ به نحوی که ناخن‌های پا را نباید از ته کوتاه‌کنند، بین نگشتان پا را چک کنند، کنترل روزانه پاها، عدم شستن پاها با آب داغ، اجتناب از اجسام تیز و برنده، خودداری از چسباندن پاها به وسایل گرمایشی، پرهیز از پوشیدن کفش تنگ، تعویض روزانه جوراب، شستن روزانه پاها و چرب کردن آن با وازلین، پوشیدن کفش مناسب، پوشیدن جوراب و پوشیدن دمپایی در خانه را به طور حتم در کانون توجه قرار دهند.
دسترسی به انسولین در ایران
استقامتی درباره دسترسی به داروهای بیماران دیابتی نیز اظهار کرد: مشکلی در زمینه دسترسی به داروهای اساسی دیابت وجود ندارد؛ اما در زمینه مدیریت دارویی با مشکل مواجه هستیم. انسولین‌های قلمی که برای بیماران دیابتی کاربرد دارد، یک شرکت تولیدکننده واحد دارد و دو شرکت در کشور نسبت به واردات این انسولین قلمی اقدام می‌کنند و یکی از این دو شرکت‌ها نیز کارخانه‌ای در کرج احداث کرده و این انسولین را تاحدودی در کشور تولید می‌کند. علاوه بر این دو شرکت، چند شرکت نیز نسبت به فرموله‌کردن انسولین در ایران اقدام می‌کنند اما ماده اولیه انسولین را از خارج به داخل کشور وارد می‌کنند. هنگامی که اجازه فرموله‌کردن بدون ضابطه انسولین صادر می‌شود، این احتمال وجود دارد که بازار کشش کافی برای فروش یک محصول را نداشته باشد و در نتیجه رقابت ناسالم شکل می‌گیرد. انسولین در دسترس است و شاید بتوان گفت که بیشتر از نیاز کشور به انسولین دسترسی داریم؛ چرا که چندین شرکت نسبت به فرموله‌کردن انسولین در ایران اقدام می‌کنند.
وفور انسولین و علت اعتراض بیماران به کمبود
رئیس هیات‌مدیره انجمن دیابت گابریک در پاسخ به پرسش «به گفته شما، دسترسی به انسولین راحت است اما چرا بیماران دیابتی از دسترسی سخت به انسولین گلایه دارند؟» اظهار کرد: بازهم تکرار می‌کنم که ۴ شرکت نسبت به فرموله‌کردن انسولین در کشور اقدام می‌کنند و دو شرکت نیز این محصول را به کشور وارد می‌کنند؛ در واقع به معنای واقعی با «زیادی انسولین» مواجه هستیم. این در شرایطی است که بیماران می‌گویند به انسولین دسترسی ندارند؛ چرا که بیماران خواهان برند خارجی هستند و با نشان خارجی سازگار شده‌اند و از تغییر انسولین مصرفی خود خودداری می‌کند. به هیچ وجه نمی‌توانیم بیمار را به تغییر انسولین مصرفی و استفاده از یک نشان خاص وادار کنیم. در چنین شرایطی، بیماران احساس نارضایتی می‌کنند و می‌گویند که برای تهیه انسولین به چندین داروخانه مراجعه کرده‌اند. این شرایط نشان می‌دهد که نتوانسته‌ایم بیماران را برای استفاده از انسولین با نشان دیگر متقاعد کنیم و در این زمینه برنامه‌ریزی درست و دقیقی نداشته‌ایم.
تغییر نرخ ارز نباید منجر به افزایش پرداخت از جیب مردم شود
رئیس دانشکده پزشکی دانشگاه علوم‌پزشکی تهران درباره پوشش بیمه‌ای انسولین گفت: پوشش بیمه‌ای انسولین ۹۰ درصد است و سال‌ها قیمت آن را ثابت نگه داشته بودند. افزایش قیمت انسولین می‌بایست با شیب ملایم انجام می‌شد نه اینکه قیمت آن را چندین برابر و به یکبار افزایش دهند. قیمت انسولین در کشور ارزان است و مصرف‌کننده نیز می‌بایست باید ارزش آن را بداند؛ چرا که یک محصول با فناوری بالا است و باید با قیمت درست عرضه شود. به دلیل اینکه قیمت انسولین را به صورت کاذب پایین نگه داشته بودند، افزایش قیمت این محصول سبب شوک قیمتی شده و سبب نارضایتی به حق بیماران شده است. همچنین موضوع تغییر نرخ ارز دارو مطرح شده و این تغییر نیز سبب شوک قیمتی به انسولین و نارضایتی بیشتر می‌شود.
رئیس هیات‌مدیره انجمن دیابت گابریک درباره تغییر نرخ ارز و افزایش قیمت انسولین تصریح کرد: به عنوان یک انجمن حمایت از بیماران دیابتی با تغییر نرخ ارز به شرط پوشش بیمه‌ای مناسب و عدم افزایش پرداخت از جیب بیمار مخالف نیستم. انسولین مانند بنزین است؛ بیش از یک میلیون ایرانی، یک یا چند نوبت در روز از انسولین استفاده می‌کنند؛ بنابراین می‌بایست از شوک قیمتی انسولین جلوگیری کرد.
هزینه‌های درمانی بالای بیماران دیابتی
این پزشک با بیان اینکه هزینه‌های درمانی بیماران مبتلا به دیابت بالا است، افزود: متاسفانه، هزینه‌های درمانی به انسولین محدود نمی‌شود؛ چرا که مبتلایان می‌بایست داروهای مورد نیاز برای عوارض ناشی از دیابت مصرف کنند. نه تنها جلوگیری و پیشگیری از شوک قیمتی انسولین ضروری است بلکه این موضوع برای تمام داروها صدق می‌کند. سیاستگذاران از بیمه‌ها می‌خواهند که شوک قیمتی داروها را پوشش دهند اما منابع بیمه‌ها نیز محدود است. مدیریت و کنترل شوک ناشی از تغییر نرخ ارز دارو فقط به وزارت بهداشت محدود نمی‌شود، بلکه سازمان برنامه و بودجه، وزارت اقتصاد، بانک مرکزی و سازمان غذا و دارو با همکاری سازمان‌های مردم نهاد به پای کار آیند و موضوع تغییر قیمت نرخ ارز دارو را بررسی‌کنند تا مصرف‌کنندگان دچار مشکل نشوند و سازمان‌های بیمه‌گر نیز بتوانند هزینه ها را پوشش دهند.
ضرورت توجه به جمعیت دیابتی‌ها و پیش‌دیابتی‌ها
رئیس هیات‌مدیره انجمن دیابت گابریک گفت: سومین همایش «بررسی چالش‌ها و راهکارهای مدیریت بیمار_محور دیابت در ایران» را روز سه‌شنبه (۲۰ آبان) برگزار می‌کنیم. من از سیاستگذاران می‌خواهم که صدای ۷ میلیون دیابتی کشور را بشنوند و نیمی از یک روز را برای این گروه از بیماران اختصاص دهند و در این همایش حضور داشته باشند. هزینه‌های بیماری دیابت در سطح جهان یک تریلیون دلار در سال است.
استقامتی گفت: تعداد بیماران دیابتی کشور ۷ میلیون و افراد مبتلا به پیش دیابت ۱۴ میلیون نفر که جمعیت این دو گروه به ۲۱ میلیون نفر می‌رسد که جمعیت آنها از تعداد جمعیت تمام استان‌های کشور بیشتر است و هیچ استانی بیش از ۲۱ میلیون نفر جمعیت ندارد. براساس این شرایط، تبادل نظر درباره دیابت یک ضرورت قلمداد می‌شود.
منبع: ایسنا
