1 - 04 - 2020
دولت در ایران: نه چپ نه راست
محمد هدایتی- زمزمههای طرحی شنیده شده که بر مبنای آن برای عبور از تونلهای شهری باید عوارض پرداخت. مثل دیگر طرحها ابتدا زمزمههایش مطرح میشود تا افکار عمومی آمادگی شوک را داشته باشند. طرحهایی از این دست باعث شده گروهی سیاستهای این سالها را با این استدلال که به کالایی شدن تقریبا همه چیز در جامعه منجر شده اند سیاستهای نئولیبرالیستی میدانند. از نظر آنها اینجا دیگر منطق بازار حاکم میشود، منطقی بیرحم؛ یا پول پرداخت میکنید یا حق عبور ندارید. در مقابل این گروه، لیبرالهایی هستند[لیبرال در معنای صرفا اقتصادی] که معتقدند سیاستهای دولتها در ایران پهلو به پهلوی سوسیالیسم میزند. این مناقشهای است که در ایران گویا با حدتی بیشتر از جاهای دیگر در جریان است، تو گویی جنگ سرد دوبارهای در گرفته است. سوای اینها اما دولت در ایران با هیچ کدام از این دو الگو، در حالت ناب آنها مطابقتی ندارد. در واقع از مزایای هر کدام از این دو بیبهره است و کمابیش تمام مضرات آنها را دارد. دولتی برآمده از انقلاب، انقلابی که معطوف به رهایی مستضعفان بود حالا دائما دارد تعداد افراد زیر خط فقر را افزایش میدهد. دولت هزینههای نسبتا زیادی را در زمینه سیاست اجتماعی و مواردی مثل سلامت صرف میکند. با این حال ناکارآمدی نهادهای دولتی باعث شده این هزینهها عملا تاثیر چندانی نداشته باشند، آن هم با لحاظ کردن شاخصهایی چون نرخ تورم و کالایی شدن مفرط آموزش و سلامت و به ویژه مسکن. بنابراین دولت به هیچ وجه سوسیالیستی نیست. در مقابل این سالها در نتیجه بودجه انقباضی هزینههای بیشتری، به ویژه در زمینه اقلام اساسی، بر گرده شهروندان افتاده است. اما تمام اینها بدون به راه انداختن یک بخش خصوصی کارآمد و غیروابسته انجام شده است؛ بخشی که رونقی به اقتصاد ببخشد یا از آفتهای مدیریت دولتی برکنار باشد. دولت از خود در جاهایی سلب مسوولیت کرده و همه چیز را به بازاری سپرده که در ایران به شدت در اختیار شبکههای رانتی و مافیایی است. نتیجه تعمیق نابرابریها و افزایش فشار بر بخشهای آسیبپذیر، کاهش اشتغال و افزایش نابرابری شده است. بنابراین مساله فراتر از چپ یا راست یا سوسیالیسم و لیبرالیسم است. مساله این است که دولت کارش را درست انجام نمیدهد و در نوعی مسوولیتناپذیری گرفتار است. شاید ما آرزو میکردیم حداقل یکی از این شقوق بر سیاستهای دولت حاکم بود، آن وقت میشد هم بهتر ارزیابیاش کرد و هم نقد نه اینکه در حالتی مبهم به جذابیتهای تمام الگوهای اقتصاد سیاسی نه بگوید.
hedayati.mohammad@yahoo.com
لطفاً براي ارسال دیدگاه، ابتدا وارد حساب كاربري خود بشويد