دلار قوی می‌ماند یا سقوط می‌کند؟
جهان‌صنعت– نشریه فارن پالسی با مرور کتاب‌های تازه منتشر شده درباره آینده دلار تاکید می‌کند که جایگاه بی‌رقیب این ارز در نظام مالی بین‌المللی هنوز پابرجاست اما تهدید اصلی نه از سوی رقبایی چون یورو یا یوآن بلکه از درون آمریکا ناشی می‌شود. بدهی فزاینده، خطر تورم، فشارهای سیاسی بر استقلال فدرال‌رزرو و سیاست‌های متزلزل می‌تواند این برتری تاریخی را تضعیف کند. هرچند دلار همچنان ستون اصلی تجارت جهانی، ذخایر ارزی و ابزار تحریم‌های مالی است، دوام آن در گرو مدیریت محتاطانه در واشنگتن خواهد بود.
دلار، ارزی با قدرتی فراتر از ذخایر ارزی
درباره نقش دلار در اقتصاد جهانی اغلب سخنانی مبهم و کلیشه‌ای شنیده می‌شود؛ گویی صرفا مجموعه‌ای از اسکناس‌های سبزرنگ در خزانه بانک‌های مرکزی است اما واقعیت این است که دلار نه‌تنها ارز مرجع بلکه شریان اصلی تجارت و سرمایه‌گذاری بین‌المللی است و ایالات متحده را به قدرتی بی‌همتا در عرصه مالی بدل کرده است.
در دوم آوریل، با اعمال تعرفه‌های گسترده از سوی دونالد ترامپ که میانگین تعرفه موثر آمریکا را به بالاترین سطح در یک قرن رساند، انتظار می‌رفت دلار تقویت شود اما برخلاف قواعد کلاسیک اقتصادی، ارزش دلار کاهش یافت و همزمان بازار اوراق و سهام نیز افت کردند؛ الگویی که معمولا در اقتصادهای نوظهور و هنگام فرار سرمایه مشاهده می‌شود. این رفتار پرسش‌های جدی درباره آینده سلطه دلار ایجاد کرد.
سلطه دلار؛ مزایا و هزینه‌ها
کنت روگوف، اقتصاددان برجسته و مدیر پیشین صندوق بین‌المللی پول در کتاب تازه‌اش «دلار ما، مشکل شما» بر این نکته تاکید می‌کند که برتری دلار منافع بزرگی برای آمریکا دارد. کاهش نرخ بهره، امکان استقراض ارزان در بحران‌ها و استفاده از دلار به‌عنوان سلاح تحریم. او یادآور می‌شود که تقاضای جهانی برای دلار سالانه صدها میلیارد دلار صرفه‌جویی مالی برای دولت و شهروندان آمریکایی به همراه دارد.
با این حال روگوف معتقد است کاهش نسبی نقش دلار اجتناب‌ناپذیر است هرچند جایگزینی کامل آن با ارزی دیگر در آینده نزدیک واقع‌بینانه نیست. خطر اصلی از واشنگتن می‌آید: تورم شدید، بحران بدهی و تضعیف استقلال فدرال‌رزرو می‌تواند ستون‌های این سلطه را متزلزل کند.
امروز دلار همچنان ۵۹درصد ذخایر ارزی جهان و بیش از نیمی از تجارت جهانی را در اختیار و در ۸۸درصد تراکنش‌های ارزی حضور دارد. این جایگاه به‌دلیل نقدشوندگی عمیق و اثر شبکه‌ای بی‌رقیب است. تلاش‌های گروه بریکس برای خلق ارزی جایگزین تاکنون بی‌نتیجه بوده است. یورو با بحران بدهی روبه‌رو بوده، ین ژاپن در اقتصاد روبه افول گرفتار است و یوآن چین همچنان پشت دیوار کنترل‌های سرمایه‌ای قرار دارد.
سلاح تحریم و محدودیت‌های آن
قدرت تحریم‌های دلاری در سال‌های اخیر آشکار شده است؛ از مسدود شدن صدها میلیارد دلار دارایی روسیه پس از جنگ اوکراین گرفته تا قطع بانک‌های روسی از نظام مالی بین‌المللی اما تجربه روسیه نشان داد که این ابزار هم محدودیت دارد. مسکو با تکیه بر مدیریت اقتصادی و افزایش تجارت با چین توانست بخشی از فشارها را جبران کند. چین نیز با ایجاد سامانه پرداخت CIPS و افزایش مبادلات با یوآن درپی کاهش وابستگی به دلار است هرچند هنوز فاصله زیادی با نقش جهانی دارد.
تهدید اصلی؛ واشنگتن نه پکن
کارشناسان تاکید می‌کنند که آینده دلار بیشتر از هر عامل خارجی به تصمیم‌های داخلی آمریکا وابسته است. بدهی فزاینده، خطر تورم و دخالت سیاسی در استقلال بانک مرکزی می‌تواند جذابیت دلار به‌عنوان «پناهگاه امن» سرمایه را از بین ببرد. اگر این ستون‌ها فرو بریزد، آمریکا با بهره‌های بالاتر، کاهش قدرت تحریم و از دست رفتن نفوذ اقتصادی جهانی روبه‌رو خواهد شد. همانگونه که یکی از نویسندگان یادآوری می‌کند: «سلطه دلار ازآنِ آمریکاست، اگر بتواند آن را حفظ کند.»
