25 - 05 - 2023
دلارزدایی؛ آری یا خیر؟
جمشید عدالتیانشهریاری*- در چند سال اخیر حوزه فعالیتهای تجاری ایران بیش از پیش به کشورهای آسیایی محدود شده است. نگاهی به حوزه تجارت ایران با کشورهای منطقه نشان میدهد که چین یکی از مهمترین شرکای تجاری ایران است و انجام مبادلات تجاری ایران و چین با ارز یوآن به یکی از اولویتهای تجاری دو کشور تبدیل شده است. دریافت یوآن در ازای صادرات نفت به چین و در مقابل، خرید اقلام مورد نیاز کشور از چین به صورت پایاپای و براساس ارز یوآن از جمله این اولویتهاست. هرچند حجم مبادلات ایران و روسیه کمی بیشتر از ۴ میلیارد دلار است، اما جایگزینی ارزهای محلی در مبادلات تجاری روسیه و ایران نیز اقدام مشابهی در راستای حذف دلار به عنوان ارز واسطه در مبادلات تجاری در دستور کار مقامات دو کشور قرار گرفته است.
یکی از موضوعات مهمی که در این راستا باید به آن توجه کرد این است که صادرات نفتی، میعانات گازی و محصولات پتروشیمی ایران در چه حوزههایی توزیع میشود. بررسیها نشان میدهد هند و چین بزرگترین مشتریهای نفت و محصولات پتروشیمی ایران هستند و هرگونه مبادله تجاری با این کشورها قرار است بر اساس روپیه و یوآن صورت بگیرد. اقدامات یادشده حجم دلار دریافتی کشور در ازای صادرات محصولات یادشده را کاهش میدهد و ارزهای محلی دو کشور را در معاملات یادشده جایگزین دلار میکند.
با این حال حذف دلار از چرخه مبادلات تجاری کشور میتواند خطراتی برای اقتصاد کشور به همراه داشته باشد. اول اینکه دلار و یورو ارزهای مطمئنی در جهان هستند و بانکهای مرکزی جهان ذخایر پولی خود را با دلار، یورو و طلا نگهداری میکنند، بنابراین هرچند میتوان در ازای صادرات برخی کالاها یوآن، روبل یا روپیه دریافت کرد، اما به دلیل وجود نیازهای داخلی برای دلار و یورو با اهدافی همچون مسافرت یا مهاجرت تحصیلی و غیره امکان حذف کامل ارزهای یادشده از چرخه اقتصادی کشور وجود ندارد. بر این اساس پیمانهای پولی چندجانبه هرچند میتواند اقتصاد واردات و صادرات کشور را به سمت کشورهایی همچون چین، روسیه و هند سوق دهد اما کماکان باید به دنبال حفظ پولهای رایج و قدرتمند جهانی در کشور باشیم.
یکی از مزایای انعقاد پیمانهای پولی با کشورهای یادشده صرفهجویی در فعالیتهای تجاری است. در حال حاضر بیست درصد از حجم تجارت ایران با جهان صرف هزینههای تحریم میشود، با این حال با راهاندازی صندوق پایاپای و جایگزینی ارزهای محلی برای انجام فعالیتهای تجاری میتوان هزینههای دور زدن تحریمها را در کشور کاهش داد. با توجه به آنکه امکان حذف کامل ارزهای قدرتمند جهان از حوزه تجارت کشور ممکن نیست، میتوان ترکیب مناسبی از یک صندوق ارزی ایجاد کرد که دلار، یورو و همچنین ارز کشورهایی که با آنها داد و ستد داریم در آن نقشآفرینی کنند. با این اقدام، هم میتوان حجم وابستگی اقتصاد به دلار و یورو را کاهش داد و هم در جهت تقویت سهم ارزهای محلی در چرخه تجاری کشور حرکت کرد.
* اقتصاددان و عضو سابق اتاق بازرگانی ایران
لطفاً براي ارسال دیدگاه، ابتدا وارد حساب كاربري خود بشويد