دغدغه‌های صنعت معدن
جهان صنعت– معادن ایران در یکی دو دهه اخیر بیش از هر زمان دیگری با بحران تکنولوژی و فرسودگی تجهیزات مواجه شده‌اند؛ بحرانی که نه‌تنها تولید بلکه میزان امنیت کارگران و بهره‌وری اقتصادی را نیز کاهش داده و حتی بقای بسیاری از معادن را تهدید می‌کند. اگرچه ایران از نظر تنوع مواد معدنی یکی از کشور‌های غنی جهان محسوب می‌شود اما فاصله چشمگیر میان فناوری مورد استفاده در معادن داخلی و استاندارد‌های جهانی روزبه‌روز این مزیت نسبی را کم‌رنگ‌تر کرده است.
در حالی که کشور‌های پیشرفته با ورود به عصر معدن‌کاری هوشمند از سنسور‌های گازسنج، سیستم‌های مانیتورینگ آنلاین و ماشین‌آلات کم‌مصرف بهره می‌برند بخش بزرگی از معادن ایران هنوز با ماشین‌هایی فعالیت می‌کنند که دو، سه دهه از عمر آنها گذشته است؛ تجهیزاتی که در کشور‌های صنعتی سال‌هاست از رده خارج شده و در موزه‌های صنعتی جای گرفته‌اند.
کدام تجهیزات معدنی؟
برای استخراج روباز کامیون‌های حمل سنگ بزرگ با ظرفیت سنگین ممکن است حدود ۳تا۶میلیون‌دلار قیمت داشته باشند. بیل‌های بزرگ معدنی با ظرفیت بالا برای معادن بزرگ معمولا در محدوده ۵/۱تا۵میلیون‌دلار یا حتی بیشتر هستند. دستگاه‌های ویژه با تکنولوژی هوشمند یا در معادن خاص(مثلا زیرزمینی یا با ظرفیت خیلی بالا) هزینه‌ها می‌تواند به چند ده میلیون دلار برسد. برای تجهیزات ریزتر یا ماشین‌آلات جانبی قیمت‌ها بسیار کمتر هستند (مثلا ۳/۰ تا ۲/۱میلیون دلار).
یکی از اساسی‌ترین چالش‌های فرسودگی تجهیزات هدررفت انرژی است. اگرچه این مشکل در پتروشیمی‌ها و پالایشگاه‌ها و نیروگاه‌ها نیز وجود دارد اما معادن هم دست‌کمی از آنها ندارند. کاهش بهره‌وری و فرسودگی تجهیزات در امتداد یکدیگر هستند که انگیزه سرمایه‌گذاری در معادن را نیز کاهش می‌دهند. بخش‌خصوصی نیز چندان اقدام خاصی برای واردات تجهیزات جدید و بهروزرسانی معادن زیرنظرشان نکرده‌اند. در پی فقدان تجهیزات لازم خام‌فروشی نیز شدت بیشتری می‌یابد اگرچه بال اصلی خام‌فروشی فقدان صنایعی است که توان تبدیل مواد اولیه را ندارند. برخی از صنایع نیز معادن ایران را صرفا برای خرید مواد اولیه ارزان قیمت می‌خواهند. در چنین شرایطی صنایع ترجیح می‌دهند با خرید ارزان مواد اولیه مسیر مرسوم خود را طی کنند و دیگر توسعه معادن و صنایع چندان اهمیتی برای آنها ندارد. معادن ایران نیازمند یک تصمیم ملی برای توسعه و بهروزرسانی است.
کارشناسان چه می‌گویند؟
سعید صمدی، رییس انجمن زغال‌سنگ ایران در رابطه با چالش‌های ماشین‌آلات معدنی و لزوم بهره‌برداری تکنولوژی روز جهان در این حوزه گفت: «تجهیزات معدنی ایران دو مشکل دارند: مشکل اول فرسودگی بوده یعنی خود ماشین به اندازه کافی عمر کرده و عمر آن زیاد شده است. طبیعتا بسیاری از تجهیزات معدنی ایران دچار این مشکل هستند. ماشین‌آلات معدنی به میزان فرسودگی دچار خطای بیشتر و مشکل فنی عمیق‌تر می‌شوند. یک ماشین معدنی ۷۰درصد همواره باید آماده به کار بوده و نهایتا ۳۰درصد از سال را درگیر تعمیر و نگهداری باشد. یک ماشین قدیمی معدنی در نقاط دور کشور زمان بسیاری برای تعمیرات می‌خواهد. عمر تجهیزات معدنی ما به‌طور متوسط بالای ۲۰سال است. این تجهیزات در نقاط دیگر دنیا اساسا از یاد رفته‌اند. مشکل دوم ماشین‌آلات معدنی بحث تکنولوژی است. به تدریج تکنولوژی جهان در حال تغییر بوده و ماشین‌آلات با مصرف سوخت و برق کمتر به بازار آمده‌اند. ماشین آلاتی که کمترین میزان خطا را دارند و بهتر است از آنها استفاده کنیم. مثلا یکی از مشکلات ما در معادن زغال‌سنگ این است که تمامی معادن گازسنج و معادن بزرگ هم یک سیستم مانیتورینگ داشته باشند.
او در رابطه با فاصله ایران از پیشرفت‌های معدنی در جهان بیان کرد: «در چین از این مرحله عبور کرده و حتی کلاه‌های ایمنی کارکنان یک سیستم سنسور گاز دارد. در این صورت هر اتفاقی رخ دهد کارگر فرصت می‌کند به سمت منطقه امن برود. تمام این کلاه‌ها با مرکز هم ارتباط داشته و می‌توانند با هم صحبت کنند. در نمایشگاه زغال‌سنگ چین دیدیم که بیش از ۸۵درصد تجهیزات عملا در کشور کارایی ندارد چون در این سطح تکنولوژی قرار نداریم.»
صمدی درباره چالش‌های واردات تجهیزات معادن اظهار کرد: «ما در واردات با مشکل تخصیص ارز و مجوز مواجه هستیم. اولویت دولت در ارز مسائل دیگری از جمله اقلام مصرفی مردم است.
منبع: می‌متالز
