25 - 12 - 2023
در مسیر تجارت آزاد
گروه بازرگانی- شهر سنپترزبورگ روسیه امروز میزبان آیینی با حضور وزیر صنعت، معدن و تجارت ایران و معاونان نخستوزیران پنج کشور عضو اتحادیه اقتصادی اوراسیاست که در قالب آن، موافقتنامه دائم تجارت آزاد میان طرفین به امضا میرسد. اتحادیه اقتصادی اوراسیا (EAEU) متشکل از کشورهای بلاروس، قزاقستان، روسیه، قرقیزستان و ارمنستان است. نخستین گام مشترک ایران و این اتحادیه با امضای پیشنویس توافقنامهای بر سر اخذ تعرفههای صادراتی ترجیحی در سال ۲۰۱۷ میلادی در ایروان برداشته شد و سال ۲۰۱۸ بود که این توافقنامه موقت به مدت سه سال بین طرفین امضا شد.
در پی تلاشهای ایران برای گسترش تجارت با سایر ملل و خلاصی از تنگناهای تحریم، ایران توانست قرارداد تجارت ترجیحی را با اتحادیه اقتصادی اوراسیا در سال ۲۰۱۹ اجرایی کند. این قرارداد که روی ۸۶۲ نوع کالا تعرفههای کمتری ارائه میکرد که ۵۰۲ قلم آن شامل صادرات ایران به اوراسیا و ۳۶۰ عنوان شامل واردات ایران از اوراسیاست. این توافق حجم تجارت ایران و کشورهای عضو اتحادیه را به میزان قابلتوجهی افزایش داد، به طوری که در بازه زمانی اکتبر ۲۰۱۹ تا اکتبر ۲۰۲۰، حجم تجارت بیش از ۸۴ درصد افزایش یافت.
بررسی اظهارات طرفین گویای آن بود که در پایان این سه سال همکاری مشترک، طرفین به فرمولی برای دائمی کردن آن بر میدارند یا این روند متوقف میشود، اما مذاکرات طرفین گویای علاقهمندی تهران و پایتختهای اوراسیایی به همکاری بلندمدت و پایدار بود. اینگونه بود که ایران با تمدید قانون موافقتنامه موقت تجارت ترجیحی راه را برای تحقق این هدف هموار کرد.
ابراهیم رییسی اول خرداد ۱۴۰۲ در اجرای اصل ۱۲۳ قانون اساسی، «قانون سند الحاقی(پروتکل) تمدید موافقتنامه موقت تشکیل منطقه آزاد تجاری بین جمهوری اسلامی ایران و اتحادیه اقتصادی اوراسیا و دولتهای عضو را که در جلسه علنی دوازدهم اردیبهشت ۱۴۰۲ مجلس شورای اسلامی تصویب و ۲۰ اردیبهشت ۱۴۰۲ به تایید شورای نگهبان رسیده بود، برای اجرا به وزارت صنعت، معدن و تجارت ابلاغ کرد.
به دنبال پیوستن ایران به عنوان عضو دائمی به سازمان همکاری شانگهای و پذیرش کشورمان به عنوان عضو جدید گروه بریکس از ابتدای سال ۲۰۲۴، امضای موافقتنامه تجارت آزاد با اتحادیه اوراسیا گام کلیدی دیگری در راستای توسعه مبادلات تجاری ایران با سایر کشورها در سال ۱۴۰۲ تلقی میشود و گویای آن است که سیاست همسایگی دولت سیزدهم در حال ثمربخشی برای منافع ملت ایران و دیگر ملتهای منطقه است.
گام آغازین با تخفیفهای متقابل
به دنبال موافقتنامه تجارت ترجیحی بین ایران و اتحادیه اوراسیا در سال ۲۰۱۸، طرفین درخصوص چندین قلم کالا، تخفیف تعرفهای برای کالاهای یکدیگر قائل شدند. بنابر برخی منابع، در این چارچوب، ایران به حدود ۳۸۰ قلم کالای تولیدی در اتحادیه اوراسیا تخفیف تعرفهای داد و در مقابل، اتحادیه اوراسیا برای ۵۰۲ قلم کالای ایرانی تخفیف تعرفهای قائل شد که طرفین در مجموع به صورت مساوی، مبادلات اقتصادی را از تخفیف برخوردار کردند.
حذف تعرفهها برای ۸۷ درصد کالاها در موافقتنامه تجارت آزاد
با گذشت سه سال از اجرای موافقتنامه تجارت ترجیحی، یکسال دیگر هم این موافقتنامه تمدید شد و مذاکرات طرفین درباره موافقتنامه تجارت آزاد به نقطه پایانی و امضا رسیده است؛ بنابر اطلاعاتی که از پیشنویس این موافقتنامه به دست آمده، طرفین تعرفهها را برای ۸۷ درصد اقلام کالایی در مبادلات تجاری خود به صورت کامل حذف خواهند کرد. در این میان، هر یک از طرفین، یک لیست منفی تهیه میکنند که شامل کالاهایی میشود که برای یکی از طرفین، کالای حساس تلقی شود و امکان حذف تعرفه وجود ندارد.
با این حساب، حدود ۸۷ درصد خطوط تعرفهای ایران و اوراسیا با تعرفه صفر در قالب موافقتنامه تجارت آزاد مبادله خواهند شد. ایران و اتحادیه اوراسیا در قالب امضای قرارداد تجارت آزاد به یکدیگر این امکان را میدهند که در ۸۷ درصد کل اقلام کالایی، تعرفهها صفر شود.
گفتنی است ۱۳ درصد باقیمانده، موارد مربوط به لیست موسوم به منفی است. به عنوان مثال، شامل کالایی است که اگر بخواهیم درخصوص آن تخفیف قائل شویم، صنعت یا کشاورزی در داخل ایران در آن حوزه آسیب میبیند. از این رو، با هدف حمایت از این بخشهای صنعت و کشاورزی داخلی، این بخشها شامل تخفیف نمیشوند. متقابلا کشورهای اتحادیه اوراسیا هم لیست کالاهای حساس خود را ارائه میکنند و در این زمینه، اقدامات با ظرافت دنبال میشود تا لیستها به صورت مساوی و عادلانه تنظیم شود.
جزئیات تجارت با اوراسیا
آخرین آمارها حکایت از آن دارد که از ابتدای سال جاری تا پایان آبان پنج میلیون و ۱۶۸ هزار تن کالا به ارزش دو میلیارد و ۳۴۴ میلیون و ۱۰۰ هزار دلار بین ایران و پنج کشور عضو اتحادیه اقتصادی اوراسیا تبادل شده که نسبت به مدت مشابه پارسال با رشد ۵/۳۳ درصدی در وزن و ۱۴ درصدی در ارزش همراه بوده است.
از این میزان دو میلیون و ۷۷۸ هزار تن کالا به ارزش یک میلیارد و ۷۴ میلیون دلار از ایران به کشورهای عضو اتحادیه اوراسیا کالا صادر شده که نسبت به مدت مشابه پارسال ۴۵ درصد در وزن و ۲۰ درصد در ارزش افزایش داشته است. دو میلیون و ۳۹۰ هزار تن کالا به ارزش یک میلیارد و ۲۷۰ میلیون و ۴۰۰ هزار دلار نیز از این میزان تجارت مربوط به واردات ایران از کشورهای اتحادیه اقتصادی اوراسیاست که نسبت به هشت ماهه نخست سال گذشته با رشد ۲۲ درصدی در وزن و ۱۰ درصدی در ارزش همراه بوده است.
به طور کلی ایران در مورد چهار کشور عضو اتحادیه اقتصادی اوراسیا یعنی ارمنستان، بلاروس، قزاقستان و قرقیزستان بیشتر در نقش صادرکننده به میدان میآید، اما وضعیت در مورد روسیه متفاوت است و در اینجا ایران بیشتر نقش واردکننده را دارد. بیش از ۸۴ درصد وزن و ۷۱ درصد ارزش واردات ایران از اوراسیا و ۲۰ درصد وزن و ۳۹ درصد ارزش صادرات ایران به این اتحادیه، مربوط به محصولات کشاورزی، غذایی و دامی بود. در سال ۱۴۰۱ نیز نسبت به سال ۱۴۰۰ صادرات ایران به کشورهای اوراسیا رشد ۲۸ درصدی داشته بهطوری که از صادرات یک میلیارد و ۱۶۵ میلیون دلاری سال ۱۴۰۰ به صادرات یک میلیارد و ۵۰۰ میلیون دلاری در سال ۱۴۰۱ رسیدیم.
نیاز به تصویب مجالس
متن موافقتنامه دائم تجارت آزاد ایران و اتحادیه اوراسیا هماینک با تایید طرفین آماده امضاست. این توافقتنامه روز دوشنبه چهارم دی به امضای وزیر صنعت، معدن و تجارت جمهوری اسلامی ایران و معاونان نخستوزیر پنج کشور عضو اتحادیه اوراسیا خواهد رسید. این موافقتنامه برای اجرایی شدن نیازمند تصویب در مجلس شورای اسلامی و همچنین مجالس پنج کشور عضو اتحادیه اوراسیاست تا به قانون تبدیل شود.
پیشتر فرآیندهای مربوط به تصویب موافقتنامه موقت تعرفه ترجیحی ایران و کشورهای اتحادیه اوراسیا بیش از یکسال به طول انجامید، پیشبینی میشود که فرآیندهای تصویب موافقتنامه تجارت آزاد حدود یکسال طول بکشد که البته با توجه به آمادگی بیشتر کشورهای طرف قرارداد برای ارتقای سطح مبادلات تجاری، به نظر میرسد در مدت زمان کمتری این اتفاق رخ دهد.
سفیر ایران در روسیه پیش از این با بیان اینکه معمولا مجالس پنج کشور عضو اتحادیه اقتصادی اوراسیا به سرعت توافقنامههای مرتبط را به تصویب میرسانند، ابراز امیدواری کرد که این توافقنامه در مجلس شورای اسلامی با فوریت و در دوره کنونی فعالیت مجلس تصویب شود.
کاظم جلالی با اشاره به اینکه این توافقنامه در قالب لایحهای از سوی دولت به مجلس شورای اسلامی تقدیم خواهد شد، تصریح کرد: به هر میزان که تصویب این توافقنامه با تاخیر همراه شود، کشور از مزایای این توافقنامه بیبهره خواهد بود.
پیش از این، وزیر تجارت اتحادیه اقتصادی اوراسیا مرداد گفته بود: کشورهای عضو اتحادیه اوراسیا، رویکرد جدی در زمینه گسترش همکاری با ایران دارند و به نظر میرسد در این شرایط، توافقنامه به سرعت در مجالس به تصویب برسد.
پیشبینی افزایش مبادلات تجاری به ۲۰ میلیارد دلار
وزیر تجارت اتحادیه اقتصادی اوراسیا پنجشنبه ۳۰ آذر ۱۴۰۲ در این باره گفت: پس از امضای موافقتنامه تجارت آزاد ایران و این اتحادیه میزان تجارت دوطرف در گام نخست و در یک بازه زمانی پنج تا هفت ساله به ۱۸ تا ۲۰ میلیارد دلار در سال خواهد رسید.
آندری اسلپنف با اشاره به برنامهریزی انجامشده برای امضای موافقتنامه تجارت آزاد ایران و اتحادیه اقتصادی اوراسیا در روز دوشنبه چهارم دی ۱۴۰۲ (۲۵ دسامبر ۲۰۲۳) گفت: « با توافقنامه موقت موفق شدیم مبادلات دوجانبه با ایران را در طول سه سال دوبرابر افزایش دهیم و اکنون با امضای موافقتنامه دائم به طور منطقی میتوانیم در کوتاهمدت در انتظار افزایش میزان تجارت دو کشور تا سقف ۲۰ میلیارد دلار در سال باشیم.»
وی با اشاره به بازار بزرگ ایران، همسایگی با روسیه و نقش کلیدی ایران در کریدور حملونقل شمال-جنوب، امضای موافقتنامه تجارت آزاد دوجانبه با تهران را بسیار حائزاهمیت توصیف کرد.
وزیر تجارت اتحادیه اقتصادی اوراسیا با اشاره به عدم عضویت ایران در سازمان تجارت جهانی، به برخی مشکلات در حوزه مسائل بانکی و پولی اشاره کرد و گفت: در حال حاضر سهم بزرگی از تجارت ایران و اتحادیه اقتصادی اوراسیا با ارزهای ملی انجام میشود و برخی کانالهای مالی ایجاد شدهاند، اما با افزایش میزان تجارت دوجانبه باید کارایی این کانالها بهبود یابد تا مشکلات در این زمینه به حداقل برسد.
به گفته اسلپنف، عدم توازن مناسب میان واردات به ایران و صادرات به روسیه یکی از مشکلاتی است که پس از امضای این توافقنامه به تدریج و با حضور بیشتر تجار ایرانی در روسیه حل خواهد شد. وی تاکید کرد: روسیه سهمیه بیشتری برای تجار ایرانی در نظر گرفته تا در نبود رقبای غربی که روسیه را ترک کردهاند، فرصت بیشتری برای تجارت داشته باشند.
لطفاً براي ارسال دیدگاه، ابتدا وارد حساب كاربري خود بشويد