خیز قطر برای پادشاهی LNG جهان
جهان صنعت- قطر در حال اجرای بزرگ‌ترین برنامه‌های گسترش تولید گاز طبیعی مایع (LNG) در جهان است که ظرفیت تولید این کشور را از ۷۷میلیون تن در سال به ۱۴۲میلیون تن تا سال ۲۰۳۰ افزایش خواهد داد.
از زمان حمله روسیه به اوکراین در ۲۴ فوریه ۲۰۲۲، گاز طبیعی مایع به عنوان مهم‌ترین منبع انرژی اضطراری جهان مطرح شده است. برخلاف انرژی انتقالی از طریق خطوط لوله که نیازمند زیرساخت‌های زمان‌بر و مذاکرات پیچیده است، LNG را می‌توان در بازار نقدی خریداری کرد و به سرعت به هر نقطه‌ای که نیاز است منتقل نمود. با افزایش تحریم‌ها علیه صادرات عظیم نفت و گاز روسیه، اهمیت LNG در تعادل انرژی جهانی بیش از پیش افزایش یافته است. در این میان، نقش قطر به عنوان یک کشور کوچک در خاورمیانه در بازار جهانی انرژی به طور چشمگیری گسترش یافته و این روند ادامه خواهد داشت. جایگاه این کشور به عنوان یکی از بزرگ‌ترین صادرکنندگان LNG جهان از اواسط سال آینده با آغاز صادرات از فاز اول پروژه عظیم گسترش میدان شمالی شرقی (NFE) تقویت خواهد شد. این پروژه بخشی از برنامه گسترده افزایش تولید است که ظرفیت LNG قطر را از ۷۷میلیون تن در سال به ۱۱۰میلیون تن تا پایان ۲۰۲۶، ۱۲۶میلیون تن تا پایان ۲۰۲۷ و ۱۴۲میلیون تن تا پایان ۲۰۳۰ افزایش خواهد داد. پیش‌بینی می‌شود تا آن زمان، قطر حداقل ۴۰ درصد از کل عرضه جدید LNG در جهان را تامین کند. اهمیت ژئوپلیتیکی این موضوع برای قدرت‌های بزرگ جهان غیرقابل انکار است.
موقعیت ژئوپلیتیکی قطر و حفظ موازنه بین شرق و غرب
قطر که بین دو قدرت بزرگ خاورمیانه (عربستان سعودی و ایران) و حامیان اصلی ابرقدرت آنها (به ترتیب ایالات متحده، چین و روسیه) قرار دارد، از مدت‌ها پیش مجبور به انجام یک تعادل دیپلماتیک ظریف بین طرف‌های رقیب بوده است. با این حال حدود یک سال پیش از حمله ۲۰۲۲ روسیه به اوکراین، به نظر می‌رسید قطر به سمت حوزه نفوذ چین و روسیه متمایل شده است، بهویژه با امضای قراردادهای بلندمدت LNG با شرکت‌های پکن. این روند در مارس ۲۰۲۱ با امضای قرارداد خرید و فروش ۱۰ساله بین شرکت نفت و شیمی چین(سینوپ) و شرکت نفت قطر (QP) برای تامین دو‌میلیون تن LNG در سال آغاز شد. در دسامبر ۲۰۲۱ قرارداد بلندمدت دیگری بین قطر انرژی و شرکت گاز طبیعی گروه انرژی گوانگ‌دونگ برای تامین یک‌میلیون تن LNG در سال از ۲۰۲۴ تا ۲۰۳۴ (با امکان تمدید) امضا شد. چندین قرارداد بزرگ دیگر نیز به دنبال آن منعقد شد. چین و روسیه تصور می‌کردند که قطر به دلیل اشتراک میدان گازی اصلی خود (میدان شمالی یا گنبد شمالی) با ایران (پارس‌جنوبی) که متحد کلیدی هر دو قدرت است، ممکن است به بلوک آنها بپیوندد. این مخزن عظیم با مساحت ۹۷۰۰کیلومترمربع، بزرگ‌ترین منبع گاز طبیعی غیرمرتبط جهان است که حدود ۵۱تریلیون مترمکعب گاز و حداقل ۵۰میلیارد بشکه میعانات گازی دارد.
پس از خروج یکجانبه ایالات متحده از توافق هسته‌ای (JCPOA) با ایران در می ۲۰۱۸، مقامات ارشد وزارت نفت ایران و وزارت انرژی قطر مذاکراتی را برای تدوین طرح توسعه مشترک میدان شمالی-پارس‌جنوبی آغاز کردند. این تصمیم منطقی بود زیرا هر دو کشور از اعضای موسس مجمع کشورهای صادرکننده گاز (GECF) هستند که مشتری اصلی آن چین است.
اطلاعات دریافتی توسط وب‌سایت اویل پرایس از منابع امنیتی معتبر نشان می‌دهد که چین ماه‌ها پیش از حمله روسیه به اوکراین در سال۲۰۲۲ از برنامه‌های روسیه برای یک «عملیات ویژه بزرگ» مطلع شده بود. این موضوع برای واشنگتن این نگرانی را ایجاد کرد که قطر ممکن است به چین در مدیریت کمبود عرضه انرژی و افزایش قیمت‌ها پس از حمله ۲۰۲۲ کمک کرده باشد.
قطر متحد غیرناتویی بزرگ برای غرب
با این حال قطر به‌زودی تحت فشار فزاینده ایالات‌متحده، بریتانیا و فرانسه قرار گرفت تا از چین فاصله بگیرد و قراردادهای بلندمدت با کشورهای اروپایی، بهویژه آلمان به عنوان رهبر اقتصادی اتحادیه اروپا امضا کند. امتناع برلین از کاهش واردات گاز و نفت ارزان روسیه پس از الحاق اجباری کریمه در سال ۲۰۱۴ در واشنگتن، لندن و پاریس به عنوان دلیل اصلی این باور پوتین تلقی شد که می‌تواند در سال ۲۰۲۲ حمله کامل به اوکراین را بدون عواقب جدی انجام دهد. در مارس ۲۰۲۲، اولین سری از دیدارهای استراتژیک میان نمایندگان ارشد قطر و متحدان غربی برای تامین فوری LNG برای غرب برگزار شد.
پس از یکی از این دیدارها بین امیر قطر، شیخ تمیم بن‌حمد آل‌ثانی، وزیر اقتصاد آلمان، رابرت‌هابک و نماینده‌ای از ایالات متحده، جو بایدن، رییس‌جمهور وقت آمریکا قطر را «متحد غیرناتویی بزرگ» خواند. در می ۲۰۲۲، قطر و آلمان بیانیه‌ای برای همکاری انرژی امضا کردند که هدف آن تبدیل قطر به تامین‌کننده کلیدی LNG آلمان بود. این برنامه‌ها قرار بود با پروژه ترمینال گلدن‌پاس در سواحل خلیج تگزاس که قطر انرژی ۷۰درصد سهام آن را در اختیار دارد و اکسون موبیل آمریکا مابقی را تکمیل شود. در دسامبر ۲۰۲۲، قطر انرژی و کونوکوفیلیپ آمریکا دو قرارداد فروش و خرید برای صادرات LNG به آلمان برای حداقل ۱۵سال از ۲۰۲۶ امضا کردند.
تاکنون قطر موفق به حفظ تعادل ظریف خود بین شرق و غرب شده است، هرچند در دو سال گذشته کمی به سمت غرب متمایل شده است. این امر با نقش بزرگ‌تر قطر به عنوان متحد کلیدی واشنگتن در مذاکرات حساس خاورمیانه، بهویژه در مسائل مرتبط با مناقشه ایران و رژیم صهیونیستی همراه بوده است. با این حال، هیچ چیز قطعی نیست زیرا اتحادیه اروپا اخیرا با تهدید قطر به توقف عرضه LNG به دلیل «دستورالعمل بررسی دقیق پایداری شرکت‌ها» مواجه شد.
با این حال طبق گفته یک منبع ارشد در دستگاه امنیتی اتحادیه اروپا این اتحادیه در حال یافتن راه‌هایی برای دور زدن این دستورالعمل است تا مشکلی عملی برای قطر ایجاد نکند. واشنگتن نیز اجازه نخواهد داد این موضوع تلاش‌های عظیمش برای قطع وابستگی آلمان و اتحادیه اروپا به گاز و نفت روسیه را مختل کند. سرمایه‌گذاری در پروژه گسترش میدان شمالی قطر حدود ۸۳میلیارد دلار است که بخش عمده‌ای از آن توسط شرکت‌های غربی مانند اکسون موبیل، کونوکو فیلیپ، شل بریتانیا، توتال فرانسه و انی ایتالیا تامین شده است.
منبع: بازار
