خیزش جهانی پکن در ۲ صنعت جدید
جهان‌صنعت – مجله اکونومیست به‌تازگی در مطلبی نوشته، آنهایی که نگران مقابله با رهبری چین در عرصه فناوری هستند و اتفاقا تعدادشان هم کم هم نیست، بیش از همه به خودروهای برقی، پنل‌های خورشیدی و هوش مصنوعی متن‌باز فکر می‌کنند. برای این دسته از افراد، خبر خوبی نداریم زیرا شواهد نشان می‌دهد چین با سرعتی چشمگیر در دو فناوری پیشروی دیگر، یعنی خودروهای خودران و داروهای نوین در حال پیش روی است. به‌طوری که با گسترش جهانی این صنایع، آنها به نمادی از قدرت نوآوری چین تبدیل خواهند شد.
پیشرفت چین در هر یک از این حوزه‌های مهم شگفت‌انگیز بوده است. یک انقلاب رباتاکسی در حال شکل‌گیری است؛ انقلابی که می‌تواند حمل‌ونقل، لجستیک و زندگی روزمره شهری را دگرگون کند. تاکسی‌های خودران چین که با یک‌سوم هزینه نمونه‌های شرکت Waymo در آمریکا ساخته می‌شوند، میلیون‌ها کیلومتر رانندگی ثبت کرده‌اند و در اروپا و خاورمیانه نیز در حال ایجاد شراکت‌های نو هستند. در حوزه پزشکی نیز چین از یک تولیدکننده مقلد داروهای ژنریک به دومین توسعه‌دهنده بزرگ داروهای جدید در جهان از جمله داروهای مقابله با سرطان تبدیل شده است. آن هم در شرایطی که رقبای غربی اکنون در حال اخذ مجوز استفاده از محصولات شرکت‌های چینی هستند؛ در نتیجه روزی که یک غول داروسازی جهانی از چین سربرآورد دیگر چندان دور از ذهن نیست.
ظهور ۲ صنعت چینی
ظهور این دو صنعت، نکات بسیاری درباره سازوکار نوآوری چینی آشکار می‌کند. ترکیب نیروی انسانی توانمند، یک پایه تولیدی گسترده و مقیاس عظیم، این کشور را با سرعت به سمت بالای زنجیره ارزش سوق می‌دهد. تولید رباتاکسی‌ها بر دوش صنعت عظیم ساخت خودروهای برقی و سلطه‌چین در تامین حسگرهای مورد نیاز برای رانندگی خودکار سوار شده است؛ مقیاس تولید نیز به کاهش هزینه‌ها کمک کرده است. همچنین لشکر بزرگی از بیماران در کارآزمایی‌های بالینی مشارکت دارند و سود حاصل از تولید داروهای ژنریک نیز نوآوری دارویی را شتاب داده است. اما یکی از شگفت‌انگیزترین عناصر موفقیت چین، نهادهای ناظر چابک و منعطف این کشور است. همانند بسیاری از صنایع دیگر، دولت‌های محلی به شرکت‌ها اعتبار ارزان و انواع حمایت‌های دیگر ارائه کرده‌اند اما این قانونگذاری منعطف است که واقعا موتور رشد را روشن کرده است. یعنی بلافاصله پس از آنکه رهبران سیاسی در سال۲۰۱۶ هدف تبدیل چین به «ابرقدرت زیست‌فناوری» را مطرح کردند، اصلاحات مهمی اجرا شد. نیروی انسانی نهاد ناظر دارو بین سال‌های ۲۰۱۵ تا ۲۰۱۸ چهار برابر و انبوهی از ۲۰هزار پرونده درخواست داروی جدید طی تنها دو سال تعیین تکلیف شد. در همین رابطه زمان لازم برای گرفتن مجوز آغاز آزمایش انسانی از ۵۰۱ روز به ۸۷روز کاهش یافت. سال گذشته نیز شرکت‌های چینی یک‌سوم کل کارآزمایی‌های بالینی دنیا را انجام دادند.
به همین ترتیب، چین خیلی زود آزمایش رباتاکسی‌ها را آغاز کرد. مقام‌های محلی که مشتاق جذب سرمایه و استعداد بودند به سرعت مجوزهای لازم را صادر کردند و حسگرها و زیرساخت دیجیتال لازم برای هدایت خودروهای خودران را نصب کردند؛ به طوری که آزمایش‌ها در بیش از ۵۰شهر اجرا شده‌اند. علاوه بر این بسیاری از این شهرها قوانین مربوط به مسوولیت‌ها و دستورالعمل‌های آزمایشی را نیز مورد آزمون قرار داده‌اند. البته هرچند گاهی تصادف‌ها موجب وقفه شده اما این طرح‌های آزمایشی به مهندسان و سیاستگذاران کمک کرده فناوری جدید را بهتر درک کنند.
در نتیجه به گفته برخی تحلیلگران، رقابت بی‌امان داخلی شرایط سختی را بر شرکت‌ها تحمیل می‌کند اما شرکت‌های بازمانده را به قهرمانانی فوق‌رقابتی در صادرات تبدیل می‌کند. شرکت‌های رباتاکسی چین با یکدیگر و با تاکسی‌های ارزان‌قیمت انسانی در اقتصادی دچار رکود قیمتی رقابت می‌کنند. فناوری‌های نو نیز از یارانه‌هایی برخوردارند که در نهایت از جیب مردم کم‌درآمد پرداخت می‌شود. بنابراین هر چند بسیاری از شرکت‌های زیان‌ده از این جنگ قیمت جان سالم به در نمی‌برند اما آنهایی که دوام بیاورند به بازارهای خارجی چشم خواهند دوخت.
موج تازه‌ای از نوآوری کم‌هزینه چینی در سراسر جهان گسترش خواهد یافت. این موج اشکال مختلفی خواهد داشت. داروهای ارزان چینی می‌توانند برای جهان، به‌ویژه کشورهای در حال‌توسعه، مفید باشند اما برای شرکت‌های چینی، بازار پرسود آمریکا به عنوان منبع ۷۰درصد سود جهانی صنعت داروسازی، جذاب‌ترین هدف است. نقش چین در زنجیره تامین داروهای شرکت‌های غربی همچنین می‌تواند رابطه‌ای همزیستانه ایجاد کند. در مقابل، رباتاکسی‌ها احتمالا مسیر آشنای صادرات فناوری چین را دنبال می‌کنند؛ یعنی از سوی آمریکا که صنعت داخلی و نگرانی‌های امنیتی شدید دارد، مسدود می‌شوند اما در مناطق دیگری که تلاش‌های داخلی برای فناوری خودران عقب‌تر است جای پا پیدا خواهند کرد.
جهان چه می‌کند؟
در چنین شرایطی سوال مهم این است که پاسخ بقیه جهان چه باید باشد؟ به گفته کارشناسان غربی، این رقابت خطر تهی‌کردن اقتصادهای غربی را به همراه دارد. بنابراین در مواردی که شواهدی از دامپینگ یا یارانه‌های چینی وجود دارد، استفاده از اقدامات مقابله‌ای علیه واردات چین توجیه‌پذیر و ضروری است. جایی که خطر امنیتی وجود دارد نیز اقدام لازم است. داده‌هایی که رباتاکسی‌ها جمع‌آوری می‌کنند ممکن است یک تهدید نظارتی محسوب شود؛ صنعت داروسازی چین نیز سابقه رسوایی‌های فساد دارد اما واکنش‌های شتاب‌زده حمایتی به‌نام امنیت یا ایمنی اشتباه است زیرا جلوگیری از ورود دستاوردهای نوآوری چینی، مصرف‌کنندگان را در زمانی که نگرانی از هزینه‌ها افزایش یافته، از داروها و حمل‌ونقل بهتر و ارزان‌تر محروم خواهد کرد.
به همین دلیل بهتر است اقتصادهای غربی بازاندیشی کنند که نوآوری در داخل چگونه باید کار کند؟ شاید پذیرش این واقعیت وسوسه‌انگیز باشد که سلطه چین در فناوری‌های آینده فقط از طریق دستورات اقتدارگرایانه و یارانه‌های پرهزینه ممکن شده، بنابراین دموکراسی‌ها نمی‌توانند مسیر آن را تکرار کنند اما نوآوری بخش‌خصوصی چین و چابکی نهادهای نظارتی‌اش نیز نقش تعیین‌کننده داشته‌اند. در اینجا، متاسفانه غرب مسیر غلطی را در پیش گرفته است.
زندگی در مسیر کند
به گفته برخی ناظران، اکنون آمریکا از نظر مقیاس و توان مالی می‌تواند رقابت کند اما در بسیاری از ایالت‌ها به ویژه ایالت‌های دموکرات، نهادهای ناظر در مسیر خودروهای خودران مانع‌تراشی می‌کنند یا آنها را به تاخیر می‌اندازند. دولت بودجه پژوهش‌های پایه را کاهش داده و دانشگاه‌ها را تضعیف می‌کند. همانند دیگر کشورهای غربی، آمریکا نیز نسبت به مهاجران، حتی افراد بسیار بااستعداد، رویکردی منفی دارد. در حوزه دارو نیز در حالی که سهم چین از کارآزمایی‌های بالینی افزایش یافته، اروپا در حال عقب‌نشینی است. بنابراین اقتصادهای اروپایی به‌شدت به ادغام بیشتر نیاز دارند تا بتوانند فناوری‌های نو را تامین مالی و توسعه دهند. با این حال، آنجا نیز نهادهای ناظر اغلب ایمنی را بر ریسک‌پذیری و آزمایش مقدم می‌دانند.
در نتیجه می‌توان گفت هیچ‌چیز تضمین نمی‌کند که چین مالک آینده باشد اما اگر غرب می‌خواهد در حوزه خودروهای خودران و پزشکی، چه رسد به خودروهای برقی، انرژی خورشیدی و دیگر فناوری‌های حیاتی رقابت کند، باید از خیزش چین درس‌های درست بیاموزد.
