14 - 01 - 2020
خطر همزیستی مردم با گاندوها
مهدیه بهارمست- در چند روز اخیر سیلاب در جنوب کرمان، استان هرمزگان و سیستانوبلوچستان هزاران نفر را از خانه و کاشانه خود آواره و بیش از ۱۲ روستا را در خود غرق کرده است. همچنین راه ارتباطی ۵۰۰ روستای سیستانوبلوچستان قطع است. سیلاب موجب تخریب شبکه و شکستن بیش از ۲۵۰ پایه و قطع برق حدود ۳۰۰ روستا شده ولی اکنون تنها ۷۰ روستا فاقد برق هستند. بهخاطر وقوع سیل در رودخانه باهوکلات تمساحهای پوزه کوتاه هم کیلومترها از زیستگاه اصلیشان دور شدند و با بالا آمدن آب شاید وارد روستاها شوند. گاندو میراث باهوکلات چابهار، تنها گونه تمساح پوزهکوتاه در جهان است که تا به امروز با کمک مردم محلی از انقراض آنها جلوگیری شده است.
حال خطر هم مردم را تهدید میکند و هم گاندوهای زبانبسته را، به همین دلیل مدیرکل حفاظت محیطزیست استان سیستانوبلوچستان در اطلاعیهای مردم منطقه را از خطرات احتمالی تمساح پوزهکوتاه که در زبان بلوچی به آن «گاندو» یعنی «راهرونده روی شکم» میگویند، آگاه کرد. این حیوان در مناطقی مثل رودخانه «باهوکلات» و رودخانه «سرباز» و محدودههای آبی چابهار و سراوان به عنوان تنها نواحی زیستی گاندو در ایران، زندگی میکند. این حیوان همزیستی مسالمتآمیزی با مردم منطقه دارد و هر سال تعداد زیادی گردشگر را به این منطقه میآورد. مناطق جنوبی سیستانوبلوچستان این حیوان را نماد برکت و آبادانی میدانند و معتقدند که با هجرت و مرگ این حیوان خشکسالی و قحطی روی زندگی آنها سایه خواهد انداخت. به خاطر همین باور قلبی، آنها تمام تلاش خود را برای مراقبت و بقای این حیوان به کار میگیرند.
گاندو حیوان بسیار باهوش، زیرک و خیلی ترسو است. برای همین کمی سخت میتوان آنها را بیرون از آب مشاهده کرد. این خزنده از فاصله ۵۰۰ متری صدا را از پشت سر خود میشنود و به سرعت در آب پنهان میشود هر چند گاندوها در شرایط عادی کاملا اجتماعی هستند و در صورت نبود خطر به راحتی در کنار انسانها رفتوآمد میکنند. برخلاف چهره وحشتناک، آنها حیوانات کاملا آرامی هستند. طی ۱۰ سال گذشته فقط دو مورد حادثه مبنی بر آسیب انسانی از طرف این حیوان در ایران گزارش شده است.
مردم نترسند، فقط مراقب باشند
در همین رابطه وحید پورمردان، مدیرکل حفاظت محیطزیست استان سیستانوبلوچستان درباره گاندوها به «جهانصنعت» گفت: محدوده زیستگاه گاندو یا تمساح پوزهکوتاه تالابی است در محدوده سد پیشین و در امتداد رودخانه سرباز بعد از سد پیشین که در محدوده آب شیرین زندگی میکند. این حیوان به شدت منزوی و گوشهگیر است. محدوده اصلی پراکنش این حیوان در پاکستان و ادامه محدوده آن در سیستانوبلوچستان منطقه سرباز است. با توجه به سیلی که اخیرا در استان به وجود آمده، موجب شده زیستگاه این تمساح با تنش آبی مواجه شود و صدها کیلومتر از مقر اصلیاش فاصله بگیرد. سیل باعث استرس و اضطراب در اینگونه حیوان شده. به دلیل تنشهای آبی و جابهجاییها پیش آمده برای این حیوان احتمالا دو تا اتفاق میافتد؛ یکی اینکه ممکن است به خود حیوان آسیب جدی برسد که هنوز آمار دقیقی از تلفات احتمالی این حیوان در دست نداریم. منتظریم آب فروکش کند تا با پایش منطقه متوجه خسارتهای احتمالی شویم. دوم اینکه ممکن است این جابهجاییها موجب تغییر زیستگاه گاندو شود و در محلهایی رویت شود که قبلا مردم بومی حدس نمیزنند که در آن مکان تمساح باشد.وی در ادامه افزود: به همین دلیل اطلاعیهای برای همه مردم در منطقه اعم از امدادرسان و ساکنان صادر کردیم که بیشتر حواسشان باشد بلکه همگان یک رویکرد ذهنی برای مقابله با این تمساح داشته باشند. احتمال دارد در مخازن آب یا جاهایی که آب زیادی تلنبار شده تمساح هم وجود داشته باشد. البته مردم سیلزده خودشان هزارتا مشکل دارند و ما نمیخواهیم ساکنان را نگران کنیم، در حالت اطلاعرسانی بود که حواس مردم به تمساحهای آن منطقه باشد.
پورمردان درباره آشنایی ساکنان با گاندوها گفت: گرچه خود ساکنان سیستانوبلوچستان آگاهی کاملی نسبت به رفتارشناسی گاندوها دارند مضاف بر اینکه یگان حفاظت محیطزیست استان در منطقه حضور دارند و به مردم آموزشهای لازم را خواهند داد.
گاندو خیلی هم خجالتی نیست
مدیرکل حفاظت محیطزیست استان سیستانوبلوچستان درباره خجالتی بودن اینگونه تمساح گفت: درست است که اینگونه تمساح خجالتی و ترسو است اما نصف ترسو و خجالتی بودن این تمساحها به نسبت تمساحهای آمریکای جنوبی است. به هر شکل آروارههایی که تمساح پوزهکوتاه دارد صددرصد برای اهالی منطقه خطرناک است. در مواقعی که استرس به این حیوان وارد شود قطعا رفتارش غیرقابل پیشبینی خواهد بود.
وی در ادامه افزود: این تمساح در فصل جفتگیری بسیار رفتار تهاجمی دارد. امسال و سال گذشته در فصل جفتگیری او، ما شاهد قطع شدن دست یک کودک و در ادامه مرگ یک نوجوان ۱۲ ساله در منطقه کشاری بودیم. باید توجه داشت این حیوان خیلی بیآزار و خجالتی هم که میگویند، نیست. موضوعی که الان ما را نگران کرده تنشهای آبی است که موجب استرس برای اینگونه شده که در حال حاضر او هر جنبندهای را مقصر تخریب زیستگاهش میداند و حملههای احتمالی ساکنان را مقابله به مثل میکند. البته ما فقط اطلاعرسانی قبل از حادثه را انجام دادیم. احتمالی هم وجود دارد که هیچ اتفاقی رخ ندهد.
دوستی اهالی منطقه با گاندوها
پورمردان درباره اینگونه نادر گفت: تمساح پوزهکوتاه روی زمین یک گونه بسیار قدیمی و نادر است. تمساحها و لاکپشتها از عصر دایناسورها بهجا ماندهاند. آنان توانستهاند با تمام تغییرات اقلیمی، تخریب زیستگاه و هجوم ما انسانها مقاومت و سیر طبیعی زندگیشان را طی کنند. ساکنان منطقه رفتارشناسی این حیوان را به خوبی میدانند و تا امروز از آن حفظ و مراقبت کردند. اهالی منطقه معتقدند در هر مکانی که تمساح زندگی کند در آن آب فراوان وجود دارد. اتفاقا از لحاظ رفتارشناسی و علمی این موضوع میتواند به این رفتار گاندو ربط داشته باشد که در موازات رودخانهها حفره ایجاد میکنند و باعث انحراف آب در کانالهای تهبسته میشوند. این به این دلیل است که خود تمساح در فصول خشکسالی آب کافی داشته باشد و تلف نشود. از طرفی هم باعث پیشگیری از تبخیر آب میشود.
وی در ادامه افزود: مردم نسبت به تهاجم اینگونه حیوان خودداری میکنند. ما فقط بحثمان این است که چون در فصل مهاجم گاندو نیست مردم به خیال اینکه تمساح هم آرام است به این نیت به آبی که او در آن زیستگاه کرده نزدیک نشوند زیرا احتمال خطرآفرینی است.
مدیرکل حفاظت محیطزیست استان سیستانوبلوچستان درباره تلفات سایر حیوانات گفت: هنوز اطلاع دقیقی از تعداد تلفات حیوانات در استان نداریم. چیزی که مشخص است تخریب پوشش گیاهی به وسعت یک استان است. استحضار دارید که هوای استان سیستانوبلوچستان گرم و خشک و دارای خشکسالی مستمر است. اندک پوشش گیاهی که در آنجا وجود دارد در شرف نابودی است. اگر ریشه اصلی گیاهی کنده شود، صد درصد شاهد تخریب پوشش گیاهی آن منطقه خواهیم بود. مرگ و میر حیات وحش هم شاید اتفاق افتاده باشد که ضرر و زیانها بعد از بررسیها
مشخص میشود.
گاندوها به کسی آسیب نمیزنند
محمدرضا حسینی، رییس گروه ساماندهی و مدیریت حیات وحش سازمان محیطزیست هم احتمال آسیب رساندن گاندوها را کم دانست و گفت: گاندوها به صورت غریزی وقوع سیلاب را پیش از شروع آن پیشبینی و به سرعت به کنارههای رودخانههای محل زیستشان حرکت میکنند.
وی ادامه داد: گاندوها در زمان وقوع سیلاب در حاشیه رودخانهها با کندن چاله پناه میگیرند و چون در مسیر حرکت نیستند احتمال آسیب رساندنشان بسیار پایین است.
رییس گروه ساماندهی و مدیریت حیات وحش سازمان محیطزیست با بیان اینکه تمساح پوزهکوتاه به لحاظ رفتاری حیوانی خجالتی است، گفت: اینگونه در مقابل اتفاقات پیرامونی ممکن است دچار تنش و اضطراب شده و رفتارهایش کمی تغییر کند.حسینی با تاکید بر اینکه بومیها با رفتار گاندوها آشنا هستند، ابراز داشت: به دلیل این آشنایی در طی سالیان گذشته به ندرت گزارشی از آسیبرسانی آن دریافت کردهایم. ضمن اینکه با توجه به رفتارهای طبیعی این حیوان و میل به قرار گرفتن در آبهای کمعمق، گاندو از مناطق عمیق به حواشی میرود و به راحتی قابل شناسایی است.
لطفاً براي ارسال دیدگاه، ابتدا وارد حساب كاربري خود بشويد