20 - 08 - 2023
خطر بزرگ در کمین خزر
گروه انرژی- در حالی که همه گزارش‌ها نشان از تسریع در روند کاهش آب دریای خزر دارد، برخی گزارش‌ها نشان می‌دهد که روسیه با احداث سدهایی بر روی رود ولگا که یکی از منابع تامین‌کننده آب خزر است، سرعت کاهش آب دریای خزر را بیشتر کرده است.
مرکز ملی مطالعات و تحقیقات دریای خزر هم اخیرا در گزارشی پیش‌بینی کرد که تراز آب خزر تا سال ۲۱۰۰ کاهش می‌یابد و از وسعت دریای خزر کاسته می‌شود، واقعه‌ای که می‌تواند بر سواحل ایران به‌خصوص جنوب شرقی خزر تاثیر منفی بگذارد.
علاوه بر این برخی رسانه‌ها اعلام کردند که مشاهدات میدانی آنها از پسروی ۱۰ تا ۱۰۰ متری خطوط ساحلی دریای خزر در مازندران حکایت دارد. هرچند گرمای شدید هوا بر سرعت افزایش تبخیر دریای خزر بی‌تاثیر نیست با این حال کارشناسان براین باورند که یکی از علل تسریع در کاهش آب خزر، اقدامات روسیه است.
آنها هشدار می‌دهند که به زودی همه تالاب‌های شمال ایران خشک خواهد شد. به گفته آنان کاهش ۱۳ سانتیمتری سالانه تراز آب خزر که سال‌هاست به واسطه اقدامات روسیه شروع شده و با سرعت در حال پیشروی است، اقلیم سه استان شمالی کشور را تهدید می‌کند.
براساس این گزارش، حدود ۸۶ درصد از حق‌آبه دریای خزر توسط ولگا تامین می‌شود که روسیه با ساخت سدهای متعدد این حق‌آبه را هر سال کاهش داده و به صورت کاملا محسوسی خزر در حال کاهش تراز است.
بنا به گفته کارشناسان این کاهش تراز ابتدا خود را در پهنه‌های کم‌عمق متصل به دریا چون میانکاله، سلکه و انزلی نشان داده و پس از آن کاهش تراز آب‌های زیرسطحی و در نهایت پسروی بسیار گسترده ساحل اتفاق خواهد افتاد.
کارشناسان می‌گویند در صورت این اتفاق تالاب‌های شمال ایران قابلیت تبدیل شدن به کانون گرد و غبار را دارند و می‌توانند فاجعه‌آفرین باشند.
سیده‌مععصومه بنی‌هاشمی مدیر مرکز ملی مطالعات و تحقیقات دریای خزر با تایید کاهش دو متری سطح آب این دریا از سال ۱۳۷۵ تاکنون گفت: روند کاهشی سطح آب دریای خزر در دو سال اخیر نسبت به دوره حدود سی ساله افزایش یافته، به طوری که سال گذشته سطح آب این دریا ۲۶ سانتیمتر کاهش یافته است.
بنی‌هاشمی در گفت‌وگو با ایرنا اظهار کرد: براساس آخرین گزارشی که مرکز مطالعات و تحقیقات دریای خزر که خردادماه امسال تهیه شده، تداوم روند کاهش سطح آب دریای خزر را که از سال ۱۳۷۵ شروع شده تایید می‌کند. این گزارش نشان می‌دهد سطح آب دریای خزر حدود ۲ متر از سال ۱۳۷۵ تاکنون کاهش یافته که در سواحل مختلف شدت و حدت آن متفاوت است.
بنی‌هاشمی البته احتمال دستکاری در روند آب‌دهی رود ولگا را رد کرده و می‌گوید: مدیریت آب، تبخیر زیاد و تغییر اقلیم از مولفه‌هایی است که می‌تواند روی میزان آب‌دهی رود ولگا موثر باشد.
او با تاکید بر اینکه میزان بارش‌ها در سمت شمال دریا افزایش داشته، اما ورودی آب به دریا کاهشی است، گفت: چرایی این امر نیاز به بررسی‌های بیشتر کارشناسی دارد.
به گفته وی،۱۴ سد در مسیر رود ولگا وجود دارد و باید بررسی شود وضعیت مخازن این سدها باتوجه به تبخیر آب و تغییر اقلیم چگونه است.
به گفته وی، با توجه به شرایط، از سال ۱۴۰۰ روند کاهش سطح این دریا فزاینده شده به‌گونه‌ای که ۵۰ درصد کاهش یافته است. به این معنا که میزان کاهش سطح آب از سال ۱۳۷۵ تاکنون دو متر است که یک‌چهارم این کاهش در دو‌ساله اخیر رخ داده است.
بنی‌هاشمی با بیان اینکه سطح آب دریای خزر در سال گذشته ۲۶ سانتیمتر کاهش داشته است، ادامه داد: این کاهش بیش از ۲۰ سانتی سطح آب دریای خزر حساسیت‌های زیادی برای بهره‌برداران ایجاد کرده است. حساسیت‌ها تا زمانی که سازگاری با این روند ایجاد شود، مشکلاتی را به همراه دارد که اثرهای آن در جنوب شرقی دریای خزر بیشتر نمایان است.
مدیر مرکز مطالعات و تحقیقات دریای خزر گفت: سال گذشته شاهد شدت‌گرفتن میزان کاهش بودیم، در حالی که وضعیت بارش این امر را تایید نمی‌کرد، به‌خصوص در شمال دریا وضعیت بارش‌ها نرمال و تا حدودی بالاتر از نرمال بود.
این میزان بارش‌ها به‌خصوص در نیمه نخست سال که سیلابی شدن رودخانه‌ها را به همراه داشت و طبعا باید موجب افزایش سطح آب دریا شود، در عمل اثر چندانی نداشت.
بنی‌هاشمی بیان کرد: علاوه بر آن در پاییز و زمستان رودخانه‌های داخلی اگرچه اثر خیلی زیادی در افزایش سطح آب دریا ندارند و سمت کشور آذربایجان در زمان سیلابی نباید کاهش سطح را نشان می‌داد. در عین حال یک ناهماهنگی درباره رودخانه‌های شمال دریا به‌خصوص ولگا دیده می‌شود، زیرا میزان بارش‌ها در آنها افزایش داشته، اما میزان آب‌دهی به دریا کاهشی است.