25 - 12 - 2023
خطر احداث مترو در کمین بافت تاریخی شیراز
نادر نینوایی- گویی قرار نیست سایه خطر از سر بافت تاریخی ارزشمند شیراز برداشته شود. مرداد امسال بافت تاریخی این شهر به ثبت ملی رسید، اما هنوز پنج ماه از این ثبت ملی نگذشته که کلید خوردن پروژه عمرانی ساخت مترو در شیراز و مخاطرات آن برای بافت خبرساز شد.
بررسیهای انجمن صنفی مرمتگران آثار تاریخی حاکی از آن است که پروژه عمرانی متروی شیراز از چهارراه زند به سمت دروازه شاهزاده قاسم کلید میخورد.
رییس سازمان حملونقل ریلی شهرداری شیراز مدعی شده که هیچ قسمتی از تونل مترو زیر بافت تاریخی شیراز نیست، اما دبیر پویش ملی نجات بافتهای تاریخی ایران ضمن رد این مساله به «جهانصنعت» گفته که کشیدن مترو در این محدوده میتواند موجب بروز آسیب به سازههای زیرزمینی تاریخی و مسیرهای قنات بافت تاریخی شیراز شود.
آنچه مسلم است اجرای پروژه عمرانی بزرگمقیاسی نظیر مترو، آن هم در شهری تاریخی مثل شیراز نیازمند انجام بررسیهای علمی و دقیق و اعلام نظرات کارشناسان حوزه میراث فرهنگی و پژوهشگران بوده و بدون کار مطالعاتی و نظارت فعالان میراث فرهنگی نباید چنین پروژه وسیعی در شهر تاریخی شیراز کلید بخورد و نگاه توسعه شهری بر نگاه حفاظت از میراث رجحان یابد.
برای بررسی بیشتر موضوع و پیگیری آن گفتوگویی را با محمدمهدی کلانتری دبیر پویش ملی نجات بافتهای تاریخی ایران انجام دادیم که مشروح آن در پی میآید.
با وجود ثبت ملی شدن بافت تاریخی شیراز در مرداد امسال اما خبرهای منتشرشده حکایت از راه افتادن کارگاههایی برای احداث مترو در شیراز دارد، احداث مترو برای بافت تاریخی این شهر چه مخاطراتی در پی دارد؟
پیش از این بحث کشیدن مترو تا زیر حرم شاهچراغ مطرح بود، اما در مرداد ماه بافت تاریخی شیراز به ثبت ملی رسید.
زمانی که بافت تاریخی یک شهر ثبت میشود تمام عملیاتهای عمرانی به این منوط میشود که هیچ بنای تاریخیای آسیب نبیند.
توجه داشته باشید بافت تاریخی صرفا آن چیزی نیست که در بخش رویی بافت میبینیم بلکه در زیر زمین نیز آثار گذشتگان و مسیرهای قنات را در مسیر ۳۶۰ هکتاری بافت تاریخی شیراز داریم.
ثبت ملی بافتهای تاریخی چه الزاماتی در پی دارد و خطری که مترو برای بافت تاریخی شیراز دارد مشخصا چیست؟
زمانی که یک بافت تاریخی ثبت میشود تمامی عملیاتهای عمرانی یا باید لغو یا بررسی دقیق و کارشناسی شوند و مشخص شود که هیچ آسیبی به کالبد بافت تاریخی چه روی زمین و چه زیر زمین وارد نیاورند.
درخصوص اثرات مترو و خطرات احتمالی آن برای بافت تاریخی شیراز باید بگویم احداث مترو قطعا میتواند به سازههای زیرزمینی، مسیر قناتها و آثاری که آنجا داریم آسیب بزند.
توجه داشته باشید که مترو در خیابان شهید دستغیب شیراز اجرا میشود و خیابان دستغیب یکی از خیابانهایی است که بعد از انقلاب ساخته شده و برای ساخت آن بناهای تاریخی تخریب شده است.
بنابراین اگر همین حالا خیابان دستغیب را بکنند به زیرزمین بناهای تاریخی تخریبشده میرسند.
آیا نمونههای مشابهی وجود دارد که با اجرای پروژههای عمرانی مشخص شود در زیر حفاریها آثار تاریخی بوده است؟
نظیر این مساله را در خیابان لطفعلیخان زند دیدهایم. در خیابان لطفعلیخان گودی کنار مدرسه خان به وجود آمد و بنایی طاقدار هویدا شد که مشخصا حالت یک بنای تاریخی داشت. خیابان لطفعلیخان زند قبل از انقلاب کشیده شده است، اما برای ساخت این خیابان بناهایی که روی زمین بوده را خراب کردهاند و با آوار آن زیرزمینها را پر کردهاند. احتمالا زیرزمینی از قلم افتاده و پر نشده و یک مرتبه در وسط خیابان این گود به وجود آمده و آن زیرزمین قدیمی از زیر خاک نمایان شده است. میخواهم بگویم زیر خیابانهای دیگر شیراز نیز این وضعیت وجود دارد و حتی در خیابان ۹دی زمانی که خانهها را تخریب کردهاند و قصد احداث خیابان را داشتند حجم زیرزمینها آنقدر زیاد بود که مجریان فرصت نکردند آنها را پر کنند و با ریختن بتن مسلح کف خیابان را پوشاندند تا هیچ گوشهای از خیابان فرو نرود. میخواهم بگویم زیر خیابانهای ۹ دی و شهید دستغیب شیراز آثار بافت تاریخی تخریبشده وجود دارد که هماکنون زیرزمینها و آثارشان باقی مانده است.
در صحبتهایتان به احتمال وجود قناتها و مسیر قناتها در همین محدوده احداث مترو اشاره داشتید. وضعیت در این خصوص به چه شکل است و آیا ایجاد مسیر برای مترو میتواند به این سازههای آبی تاریخی آسیب برساند؟
احداث مترو به مسیرهای قناتها و سازههای زیرزمینی آسیب میزند و میتواند در آینده نیز آسیبهای جانبی در پی داشته باشد. علت آن است که برای ایجاد هر گود باید وسعتی را تخریب کنند تا بتوانند گود به وجود آورند و ایستگاه احداث و مسیر و تونل ایجاد کنند.
با این تفاسیر به نظرتان ایجاد مترو در محدوده تعیینشده در شیراز برای بافت تاریخی شیراز خطر جدی است و آیا اصولا احداث مترو تداخلی با ثبت ملی بافت ایجاد میکند؟
میتوان گفت قطعا احداث ایستگاههای مترو آسیبهایی به بافت تاریخی خواهد زد.
به نظرم این پروژه (مترو) عملا مثل زیرگذر حضرتی شیراز میماند و شامل فعالیت عمرانی با حجم بالا است که چنین اتفاقاتی نباید در بافتهای تاریخی بیفتد.
لطفاً براي ارسال دیدگاه، ابتدا وارد حساب كاربري خود بشويد