1 - 03 - 2018
خشکسالی کامل خاورمیانه در ۲۰۲۵
گروه انرژی- کمبود آب و کاهش تدریجی آن در اثر افزایش مصرف موجب شده که آب نقش اساسیتری در شکلدهی به روابط سیاسی- اجتماعی ملتها و جوامع بشری به ویژه در مناطق خشک جهان ایفا کند.
بر همین اساس انجمن ژئوپلیتیک ایران بر این باور است که محدودیت منابع به ویژه آب در قالب دیپلماسی هم میتواند فرصتهای همکاری و همافزایی فراروی کشورهای منطقه را فراهم کند و از دامنه تنشها و ناآرامیها بکاهد. از این رو، «همایش دیپلماسی آب و فرصتهای هیدروپلیتیک غرب آسیا» نگاهی نو به چالش کمآبی در غرب آسیا خواهد بود که در چارچوب آن بتوان تهدید بحران آب منطقه غرب آسیا را از طریق دیپلماسی به فرصت تبدیل کرد.
در همین راستا همایش دیپلماسی آب و فرصتهای هیدروپلیتیک غرب آسیا ۸ و۹ اسفندماه با حضور معاون وزیر خارجه، رییس انجمن ژئوپلیتیک ایران، سردار رحیم صفوی و همچنین محمدعلی نجفی شهردار تهران برگزار شد.
سیدعباس عراقچی که در دستگاه دیپلماسی کشور مسوولیت دیپلماسی آب را نیز برعهده دارد در مراسم افتتاحیه «همایش ملی دیپلماسی آب و فرصتهای هیدروپلیتیک غرب آسیا» با بیان اینکه «نیازی نیست که در مورد بحران آب در کشور صحبت شود؛ چراکه همگان به آن واقف هستند»، اظهار کرد: نزولات آسمانی در کشور رو به کاهش است و در مقابل آن مصرف آب در حال افزایش است. در گذشته در بحث تامین منابع آب ما بیشتر تمرکزمان به سمت منابع آبهای زیرزمینی رفته است و تلاش کردهایم که از این طریق کمبود آب را جبران کنیم، در حالیکه به موضوع مدیریت آب توجه نداشته و روی آن سرمایهگذاری جدی انجام ندادهایم.
معاون وزیر امور خارجه گفت: سیاست کلان کشور در این است که جلوی خروج آب از کشور را بگیریم؛ البته به معنای این نیست که باعث تشنگی همسایگانمان شویم ولی این موضوع احتیاج به یک مدیریت دارد.
وی با بیان اینکه «اکنون با کاهش منابع آبهای زیرزمینی روبهرو هستیم»، گفت: در حال حاضر موضوع دیپلماسی آب مطرح شده است در حالیکه به نظر میرسد در کنار توجه به دیپلماسی آب باید روی این موضوع کار کنیم که چگونه میتوان مشکل آب را در کشور به صورت واقعی حل کرد و فکری جدی روی مدیریت مصرف آب داشته باشیم.
وی در ادامه با ابراز تاسف از میزان بالای پرت آب در کشور در بخش کشاورزی و همچنین مصرف روزانه مردم تصریح کرد: با تغییر الگوی کشت در کشور میتوان به مقدار زیادی در مصرف آب صرفهجویی کرد. در بحث مقابله با بحران آب ضروری است که بررسی کلانی در این ارتباط داشته باشیم و به صورت دقیق این موضوع را مورد موشکافی قرار دهیم که چه مقدار از این موضوع معطوف به داخل کشور است و چه مقداری از آن به دیپلماسی آب برمیگردد.
معاون وزیر امور خارجه به نمونهای از اثرات خشکسالی در کشور اشاره کرد و گفت: در استان سیستان و بلوچستان با کاهش شدید آب مواجه هستیم و به خاطر برخی سیاستهای غلط در مورد تالابها و سدهایی که احداث شده خشکسالی در این منطقه تشدید شده است و این خشکسالی باعث ایجاد مشکلاتی در امر کشاورزی و اشتغال مردم شده و زمینهساز مهاجرت مردم این منطقه به دیگر نقاط کشور شده است در حالی که میدانیم بحث مهاجرت در صورتی که به صورت مناسب و سازماندهی صورت نگیرد، ممکن است مسایل امنیتی نیز به همراه داشته باشد. در مورد مشکل سیستانوبلوچستان ممکن است برخی بگویند که آسانترین راه این است که آب از افغانستان بیاوریم. در حالی که به نظر میرسد با روشهای دیگر نیز میتوان این مشکل را حل کرد.
وی با تاکید بر اینکه «صحبت من در این راستاست که ما قبل از اینکه روی دیپلماسی آب متمرکز شویم باید سهم خود در داخل را در ارتباط با موضوع آب مشخص کنیم و از توانمندیها و امکانات داخل به نحو مناسب برای حل این مشکل استفاده کنیم»، ادامه داد: امروز دیپلماسی آب به حوزهای فراتر ارتقا پیدا کرده و از آن به عنوان دیپلماسی آبهای فرا مرزی یاد میشود. صحبت از این است که چگونه از حوضههای آبی مشترک بین ما و همسایگانمان بهرهبرداری کنیم به نحوی که این بهرهبرداری بدون نزاع ودرگیری باشد.
این دیپلمات ارشد کشورمان تصریح کرد: همانطور که میدانید آب این ظرفیت را دارد که تبدیل به یک منازعه بین دو روستا، دو شهر یا دو کشور شود اما تاریخ نشان میدهد که موضوع آب بیشتر به جای اینکه محل درگیری باشد، به موضوعی برای همکاری بین کشورها تبدیل شده است. وی با بیان اینکه «مذاکره بر سر آبهای فرامرزی و رسیدن به معاهده در مورد تقسیم منابع آبی کار راحتی نیست»، در همین ارتباط گفت: مثلا معاهده هیرمند که در دهه ۵۰ میلادی بین ایران و افغانستان امضا شد، محصول دهها سال مذاکره است.
وی با بیان اینکه «بحث مدیریت آبهای فرامرزی موضوعی است که سالها جزو وظایف وزارت امور خارجه است و روی آن تمرکز دارد»، در بخش دیگری از صحبتهای خود تصریح کرد: منطقه غرب آسیا به سرعت به سمت خشکسالی کامل پیش میرود. در این منطقه تنها در حال حاضر ۹ کشور هستند که با خشکسالی کامل روبهرو نشدهاند از جمله ایران. ولی پیشبینی میشود تا سال ۲۰۲۵ تمام کشورهای منطقه از جمله ایران در شرایط خشکسالی کامل قرار بگیرند. در چنین شرایطی همه کشورها به دنبال استفاده کامل از منابع آبی خود هستند و اجازه نمیدهند که منابع آبی از کشورشان خارج شود. همسایگان ما این سیاست را در پیش میگیرند و ما هم این کار را میکنیم. سیاست کلان کشور این است که جلوی خروج آب از کشور را بگیریم. البته این سخن به آن معنا نیست که باعث تشنگی همسایگانمان شویم ولی همانطور که گفتم این موضوع احتیاج به مدیریت دارد.
عراقچی با تاکید بر اینکه «دیپلماسی آبهای فرا مرزی بخش عمده ای از دیپلماسی آب است»، اظهار کرد: دیپلماسی آب بعدهای دیگری نیز دارد که یکی از آنها موضوع آبهای مجازی است. مثلا اینکه به این موضوع توجه کنیم که چه کالایی تولید کنیم که آب کمتری مصرف کند.
در راستای توجه به این موضوع باید تجدیدنظر اساسی در واردات و صادرات کالاها در کشور صورت بگیرد. باید به سمت هوشمند کردن تجارت کشور در این زمینه حرکت کنیم و به سمت تولید کالاهایی برویم که به آب کمتری در جریان تولید احتیاج دارند.
وی ادامه داد: شاید در همین چارچوب لازم باشد که در بحث کالاهای استراتژیک در کشور تجدیدنظر کنیم. اگر قبول کنیم که آب یک کالای استراتژیک است، باید به این موضوع نیز توجه داشته باشیم که تولید چه کالایی به آب کمتری و تولید چه کالاهایی به آب بیشتری احتیاج دارد و در کنار این موضوع بحث استقلال غذایی نیز مطرح است.
سید عباس عراقچی در همین چارچوب ادامه داد: هلند یکی از پرآب ترین کشورهاست ولی ما سالانه مقدار زیادی آب به این کشور صادر میکنیم. در قالب صادرات کالاهایی که تولید آنها آب زیادی را طلب میکند.
معاون وزیرامورخارجه در ادامه صحبتهای خود در بحث تشریح ابعاد دیپلماسی آب به موضوع کشتهای فرا سرزمینی نیز اشاره کرد و گفت: در این زمینه با حدود ۱۱ کشور توافق کردیم که کشت فرازمینی داشته باشیم و در همین چارچوب وزارت امور خارجه توانست چندین هکتار زمین در اختیار بگیرد ولی متاسفانه به دلیل عدم هماهنگی داخلی و مشکلاتی که در این ارتباط وجود داشت، این امر محقق نشد.
وی همچنین در ارتباط با بحث دیپلماسی آب به موضوع انتقال آب از خارج از کشور به داخل ایران نیز اشاره کرد و گفت: مثلا میگویند ما آب از تاجیکستان به ایران منتقل کنیم یا در مورد دریاچه ارومیه برخی این پیشنهاد را مطرح میکنند که آب از دریاچه وان ترکیه به ایران منتقل شود. اینها بحثهایی است که مطرح میشود ولی اینکه چقدر قابل محقق شدن است، موضوع قابل بحثی است.
این دیپلمات ارشد کشورمان در بحث صرفهجویی در مصرف آب نیز تصریح کرد: ما میتوانیم با کمک دستگاه دیپلماسی تجربیات بینالمللی که در این عرصه وجود دارد را به داخل کشور منتقل کنیم. مثلا شهرداری توکیو پیشرفتهای خوبی در زمینه جلوگیری از هدر رفت و پرت شدن آب به دست آورده و حتی اعلام آمادگی کرده که با شهرداری تهران در این زمینه همکاریهایی داشته باشد. گرچه چنین همکاریهایی هزینههای سنگین مالی نیز به همراه دارد.
وی ادامه داد: انتقال تجربیات بینالمللی در زمینه صرفهجویی در مصرف آب و ایجاد همکاریهای بینالمللی در خصوص مصرف بهینه آب یکی از ابعاد مهم در بحث دیپلماسی آب است.
عراقچی در ادامه سخنان خود اظهار کرد: باید از اعتبارات بینالمللی که در این زمینه وجود دارد نیز استفاده کنیم. مثلا برای مقابله با گرمایش زمین بودجه سنگینی در عرصه بینالمللی اختصاص داده شده است ولی ما چندان نتوانستهایم این بودجهها را در انجام پروژههای خود جذب کنیم.
شهردار تهران نیز در این همایش بیان کرد: ما کمتر به مردم واقعیات را انتقال میدهیم که بخشی به دلیل روحیه پوپولیستی ماست که نمیخواهیم موارد منفی را منعکس کنیم.
محمدعلی نجفی با بیان اینکه موضوع آب به یک مساله جهانی تبدیل شده و میشود هم در سطح منطقهای مورد بحث قرار بگیرد هم در سطح ملی و شهری گفت: امروز آنطور که گفته میشود ۱۵۰ کشور با کمبود آب و تعدادی با بحران آب مواجه هستند. از یک طرف تحولات اسکان جمعیت در جوامع شهری و مصرف سرانه آب باعث شده کمبود منابع آب شیرین به چشم بخورد و به بروز چالشهای بزرگی منجر شود.
نجفی خاطرنشان کرد: تغییر شرایط آب و هوایی و اقلیمی که در موازنه آب تغییر ایجاد کرده است و افزایش فضولات که منجر به آلودگی آب شده و مسایلی از این دست بحرانهای جهانی ایجاد کرده و تلاش جهانی برای بررسی موضوعات آب ناشی از این مسایل است. محیطزیست انسان در رابطه با کمبود یا آلودگی منابع آب تحت تاثیر قرار گرفته و ممکن است به بحرانهای تمدنی و امنیتی منجر شود. اگر به خوبی این مشکل حل نشود به زوال تمدنهای مهم تاریخی منجر میشود.
نجفی با بیان اینکه امروز همه دنیا احساس میکنند منافع مشترکی در ارتباط با آبها دارند، گفت: حدود ۳۰۰ پیمان بینالمللی خاص و عام در این رابطه بین کشورها منعقد شده است. دیپلماسی آب نیاز به تخصص، تجربه و هنرمندی خاص خود دارد و میتواند منجر به تعامل بینالمللی و تبدیل به جنگ احتمالی شود. در غرب آسیا به دلیل خشکی بخش زیادی از سرزمین و در خاورمیانه که ۹۰ درصد منابع آبی مشترک بین کشورهاست، مساله اهمیت فوق العادهای دارد.
وی نکاتی درباره مساله آب در شهر تهران بیان کرد و گفت: با مشکلات حادی مواجه هستیم. اگر یک مقدار با نگاه آینده پژوهی به مسایل تهران نگاه کنیم باید خیلی نگران تامین منابع آب در سالهای آینده باشیم. همین الان میزان مصرف آب در تهران سه برابر توان اکولوژیک است. ما میتوانیم ۲۵۰ میلیون مترمکعب استحصال کنیم در حالی که ۷۵۰ میلیون مترمکعب مصرف میکنیم. مساله نشست زمین و خطرات آن از همین استفاده بیش از حد آبهای زیرزمینی نشات میگیرد. کیفیت آب تهران هم به یک چالش جدی تبدیل شده است. ما چه در مورد آبهای سطحی چه زیرزمینی از لحاظ کیفیت با مشکلات جدی روبهرو هستیم. در مورد ساماندهی دره فرحزاد که یکی از زیستبومهای زیبای شهر است یکی از مسایلی که مطرح بود آلودگی آب توسط برخی اماکن خصوصی، دولتی و نظامی است. هدررفت آب در شبکه انتقال آب نگرانکننده است. بعضا برخی صحبت از هدررفت ۳۰ درصدی میکنند. اگر بخواهیم فکر اساسی کنیم باید در این بخش سرمایهگذاری کنیم.وی گفت: از برنامه سوم توسعه صحبت از مدیریت یکپارچه شهری شده و هیچ وقت محقق نشده است. اگر این مساله در کوتاهمدت میسر نیست باید کمیتهای با اختیارات قانونی در ارتباط با موضوع آب شکل گیرد. بیدلیل نبود که اجداد ما این همه نسبت به آب جدی بودند. اساس توسعه شهر را باید بر این بنیان قرار داد.
لطفاً براي ارسال دیدگاه، ابتدا وارد حساب كاربري خود بشويد