خاموشی در صنایع مادر؛ زنگ خطر برای تولید ملی!

منیر حضوری–  به‌تازگی تعداد زیادی از کارخانه‌های فولادی و سیمانی با شوک عجیب قطعی برق مواجه شده‌اند! ادارات برق منطقه‌ای به مدیران شرکت‌های فولادی و سیمانی کشور یک‌شبه اعلام کرده‌اند که به مدت ۱۵‌روز حداکثر تا ۱۰‌درصد دیماند خود را مصرف کنند! حالا زنگ محدودیت ۹۰‌درصدی‌ای که عملا به معنای توقف تولید در کارخانه‌هاست، به صدا درمی‌آید! تصمیمی که از ۲۴اردیبهشت‌ماه عملیاتی شده در جلسه کارگروه مدیریت بهینه مصرف انرژی در وزارت کشور اتخاذ شده است، مساله‌ای که نه‌تنها صدای بخش‌خصوصی بلکه صدای وزیر صمت را هم درآورده‌ چراکه بنا به گفته وی این تصمیم بدون حضور نمایندگان وزارت صمت اتخاذ شده و در تضاد کامل با تفاهمنامه‌های اخیر بین وزارت صمت و نیرو است. در واقع به‌تازگی تفاهمنامه وزارت صمت و نیرو برای اینکه صنایع در اولویت قطعی برق قرار نگیرند، امضا شده بود اما حالا  کمتر از دو هفته از امضای آن، مساله نقض می‌شود! موضوعی که باعث شده وزیر صمت و فعالان سیمانی و فولادی دست به دامان رییس‌جمهور شده  و  از  مسعود پزشکیان یا معاون اول او بخواهند که به این عرصه ورود کند و با لغو مصوبه اخیر، گفتمان حمایت از تولید را اجرایی کنند.

در حال حاضر خبر تعطیلی ۱۵‌روزه واحدهای فولادی و سیمانی‌، بهت و نگرانی فراوانی در میان فعالان اقتصادی کشور ایجاد کرده است. مساله این است که تازه در اردیبهشت‌‌ماه به سر می‌بریم و وضعیت این است، اگر به نیمه تابستان برسیم، اوضاع  چه می‌شود؟! در این رابطه به باور فعالان بخش‌خصوصی در صورتی که این روند ادامه یابد، صنعت فولاد به شکل یک کشتی غرق شده‌ درخواهد آمد که راه‌اندازی مجدد آن دیگر به‌سادگی امکان‌پذیر نیست. این در حالی است که صنعت فولاد تنها ۷‌درصد از برق کشور را مصرف می‌کند اما به دلیل اینکه مسوولان نمی‌توانند محدودیت‌ها را به سایر صنایع سوق بدهند، سیمان و فولاد بیشتر متحمل این محدودیت‌ها می‌شوند! به عبارتی گفته می‌شود که قربانی اصلی ناترازی‌ها، فولادی‌ها هستند، تا جایی که میلیارد‌ها دلار به این صنعت مادر خسارت وارد شده است!

در چهار سال اخیر، بیش از ۱۴‌میلیارد دلار ارزش تولید از دست رفته در اثر محدودیت‌های برق و گاز به فولاد کشور تحمیل شده و جای تاسف است که بار دیگر، این بخش به عنوان اولین اولویت برای اعمال محدودیت‌ها ، آن هم در این حد انتخاب شده‌ است! مساله دیگر این است که چرا چنین تصمیماتی بدون حضور نماینده‌های صنایع و به طور یک‌شبه اتخاذ می‌شود؟! موضوعی که به باور بسیاری از فعالان اقتصادی غیرکارشناسی و غیر‌اصولی است چراکه باید با برنامه‌ریزی پیش رفت و نمی‌توان بدون حضور فعالان و متولیان صنعتی چنین تصمیمی گرفت! اما روی دیگر انتقادات به وزارت نیرو و آشفتگی سیاستگذاری در این وزارتخانه در حوزه تولید و مصرف انرژی است. در حالی که انتظار می‌رفت وزیر نیرو مشکلات بی‌برقی را حل کند اما گویی دغدغه‌ای برای بخش معدن کشور ندارد! سوال دیگری که مطرح می‌شود این است که چرا وزارت کشور به مساله ورود کرده و پیامک‌ها از جانب این نهاد ارسال شده است؟! اینها همه نگرانی‌هایی است که انتظار می‌رود رییس دولت چهاردهم به آنها پاسخ دهد چراکه در سال سرمایه‌گذاری برای تولید عملا با چنین سیاست‌هایی نمی‌توان پیش رفت.

آینده‌ای شبیه به غزه

رضا شهرستانی، عضو هیات‌مدیره انجمن فولاد و رییس هیات‌مدیره گروه کلاژ با اشاره به چالش جدید به وجود آمده به «جهان‌صنعت» گفت: با وجود اینکه هنوز به ماه خرداد  وارد نشده‌ایم، شرایط بحرانی شروع شده است! وقتی می‌گویند ۱۵ روز با ۱۰‌درصد فعالیت کنید عملا به معنای  تعطیلی تولید است. عضو هیات‌مدیره انجمن فولاد با اشاره به اینکه پیش از این صنعت ضربه‌های دیگری دیده بود ادامه داد: با افزایش قیمت‌ها و عطف به‌ماسبق شدن‌ها و مشکلات بانکی و‌… بخش صنعت و معدن به حد کافی با موانع مواجه شده بود اما مساله این است که با این رویه تمام کشور به‌هم می‌ریزد. خیلی‌ها شکایت کرده و خیلی‌ها ورشکست می‌شوند.

او تاکید کرد: در صورتی که این روند ادامه یابد، صنعت فولاد به شکل یک کشتی غرق شده‌ای درخواهد آمد که راه‌اندازی مجدد آن به‌سادگی امکان‌پذیر نیست. شهرستانی به مساله تعطیلی برجسته تعداد زیادی از شرکت‌های فعال در این بخش اشاره کرد و بیان داشت که کشور به سمت تبدیل از یک کشور صادرکننده در بخش فولاد به یک واردکننده پیش می‌رود.

وی بر ضرورت اتخاذ راهکارهایی به منظور بهبود شرایط اقتصاد این بخش تاکید کرد و گفت: در سایر نقاط دنیا، مصرف انرژی در بخش‌های خانگی به طور قابل توجهی کاهشی است و ایران نیز باید به مساله پس‌زمینه‌سازی در مصرف انرژی توجه خاصی داشته باشد. شهرستانی اضافه کرد که آموزش در زمینه صرفه‌جویی انرژی و همچنین تغییر قیمت‌ها باید در اولویت سیاستگذاران قرار گیرد. عضو هیات‌مدیره انجمن فولاد همچنین بر لزوم سرمایه‌گذاری در انرژی‌های تجدیدپذیر تاکید کرد و اظهار داشت : باید موانع دیوان‌سالاری وزارت نیرو و صنعت که مانع از تحقق پروژه‌های جدید هستند، تسهیل شود.  او در پاسخ به این سوال که اهمیت جذب سرمایه‌گذاری خارجی چقدر است، گفت: این مهم فرآیندی زمان‌بر و نیازمند بهبود روابط بین‌المللی است. تازه زمانی که روابط درست شود دو سال طول می‌کشد که تغییرات صورت بگیرد.  او در ادامه با انتقاد اظهار کرد: یک روز می‌گوییم برجام، یک روز ضدبرجام هستیم. در این شرایط سرمایه خارجی چطور می‌تواند وارد کشور شود؟! او تاکید کرد: در کل مساله مهم این است که اگر شرایط بهبود نیابد، با آینده‌ای مشابه غزه مواجه خواهیم شد.

نگرانی از تبعات قطعی برق

احسان دشتیانه، عضو هیات‌مدیره انجمن فولاد به «جهان‌صنعت» گفت: عدم تامین برق نه‌تنها به کاهش فعالیت‌های صنعتی خواهد انجامید، بلکه می‌تواند به کاهش میزان تولید و در نهایت خلأ در تامین مایحتاج اولیه همچون نان نیز منجر شود. دشتیانه با ابراز نگرانی از تبعات این وضعیت، اظهار داشت: سفره‌ بی‌نان، هیچ ارزشی ندارد و باید بر لزوم مدیریت صحیح سیاست‌های انرژی در اوایل بهار تاکید کرد. وی با بیان اینکه این سیاستی که در اردیبهشت برق را به مدت طولانی قطع کنند، خطرناک است. هنوز هوا آنقدر گرم نشده، این رویه است، سوال مهم این است که بخش صنعت ۳ماه تابستان را باید چکار کند؟!  وی به محدودیت‌های ۹۰‌درصدی که برای تمامی کارخانه‌های فولادی اعمال شده، اشاره کرد و افزود که طی نشست جدیدی که برگذار شده مسوولان به دنبال آن هستند که از وقوع اتفاقات ناگوار برای صنایع بزرگ جلوگیری کنند.

براساس اطلاعات موجود، محدودیت‌های برق در بسیاری از استان‌ها آغاز شده و این وضعیت می‌تواند به تعطیلی برخی از واحدهای تولیدی منجر شود. عضو هیات‌مدیره انجمن فولاد ضمن اشاره به آغاز این محدودیت‌ها از چهارشنبه صبح، از اخبار ضدونقیض و عدم هم‌راستایی اطلاعات مربوط به وضعیت برق ابراز نگرانی کرد. او تاکید کرد که برای حفظ پایداری صنایع فولادی، باید انتظارات و برنامه‌ریزی‌های دقیقی صورت گیرد تا از وقوع بحران‌های جدی جلوگیری شود.

دشتیانه با توجه به شرایط کنونی، بر لزوم تدوین برنامه‌های دقیق و هماهنگ برای مدیریت انرژی تاکید کرد. وی افزود: در صورت عدم توجه به این مساله، صنایع فولادی نه‌تنها با مشکلات جدی مواجه خواهند شد، بلکه تبعات آن بر زندگی روزمره مردم نیز قابل پیش‌بینی خواهد بود. این در حالی است که صنعت فولاد به عنوان یکی از ارکان مهم اقتصادی کشور، باید به صورت ویژه در نظر گرفته شود تا از بروز بحران‌های بیشتر جلوگیری شود.

تاثیرات منفی توقف‌های ناگهانی

علی‌اکبر الوندیان، دبیر انجمن سیمان در گفت‌وگو با «جهان‌صنعت» به تحلیل چالش‌های اخیر صنعت سیمان پرداخت و از محدودیت‌های انرژی و تاثیرات منفی آن بر روند تولید سخن گفت. به گفته الوندیان، فعالان سیمان در سال گذشته با مشکلات زیادی در زمینه انرژی مواجه بودند که از ۲۵اسفند این محدودیت‌ها برطرف شد اما متاسفانه آنها نتوانستند برای مدت طولانی نفس بکشند چرا که در نیمه دوم فروردین دوباره با محدودیت‌های جدی در تامین برق و گاز روبه‌رو شدند.

وی با انتقاد شدید از ابلاغیه اخیر وزارت نیرو تاکید کرد: تصمیمات اینچنینی، به‌ویژه وقتی تنها از طریق پیامک به صنایع ابلاغ می‌شود، غیرکارشناسی و غیراصولی است. صنعت سیمان و فولاد نیازمند برنامه‌ریزی دقیق و حضور فعالان و متولیان صنعت در فرآیند تصمیم‌گیری هستند و اتخاذ چنین تصمیمات ناگهانی بدون مشورت با متخصصان می‌تواند پیامدهای جدی به دنبال داشته باشد. دبیر انجمن سیمان همچنین بیان کرد: تصمیمات یک‌شبه به شدت خسارت‌آور است و نه‌تنها بر صنعت، بلکه بر مردم نیز تاثیرات منفی خواهد داشت. در صورتی که کارخانه‌های سیمان کاملا متوقف شوند، تامین سیمان مورد نیاز مردم به شدت تحت تاثیر قرار می‌گیرد و این امر می‌تواند مشکلات بسیاری را برای مصرف‌کنندگان به همراه داشته باشد.

الوندیان در ادامه به این نکته اشاره کرد که بار ناترازی انرژی نباید به‌ طور کامل بر دوش صنعت گذاشته شود. وی اظهار داشت که در صنعت سیمان هم بخش‌خصوصی و هم بخش مردمی به‌عنوان سهامداران اصلی حضور دارند و نباید فشارهای اضافی به آنها وارد شود. الوندیان همچنین افزود: سال جدید با پیش‌بینی محدودیت‌های سنگین، احساس ناامنی زیادی را در صنعت ایجاد شده است و این امر می‌تواند مشکلات بیشتری را در آینده به دنبال داشته باشد. دبیر انجمن سیمان تاکید کرد که امیدوار است در تصمیمات آینده تجدیدنظر شود تا از وارد آمدن خسارات بیشتر به این صنعت و مردم جلوگیری شود.

اعتراض تند وزیر صمت

وزیر صنعت، معدن و تجارت با استناد به خبرهای رسیده از صنایع بزرگ کشور از جمله کارخانه‌های سیمان، فولاد و آلومینیوم مبنی بر قطع برق کامل آنها در ۱۵روز آینده، گفت: این تصمیم در تضاد کامل با تفاهمنامه اخیر اینجانب با وزیر نیرو است و جای تاسف دارد که بار دیگر بخش صنعت کشور به عنوان اولویت نخست اعمال محدودیت‌های کمبود برق تعیین شده‌اند.

سید‌محمد اتابک با بیان اینکه هزینه‌های قطع برق بخش صنعت و معدن کشور که نقش مهمی در تولید ناخالص داخلی (GDP) کشور دارند بسیار سنگین است، افزود: در حالی که رهبر معظم انقلاب بر امر تولید تاکید ویژه دارند، قطع برق صنایع عمده به عنوان اولویت اول محدودیت در سالی که مقرر شده که سرمایه‌گذاری برای تولید تشویق شود، برهم زننده امنیت سرمایه‌گذاری در تولید است.

وی با تاکید بر اینکه این وزارتخانه برای جلوگیری از تکرار خسارت‌های سنگینی که سال گذشته بر صنایع کلان وارد شد، تلاش کرد با ایجاد تفاهم در دولت، بخش صنعت و معدن کشور را از اولویت نخست قطع برق خارج کند، تصریح کرد: انعقاد تفاهمنامه جامع با وزارت نیرو و برنامه‌ریزی دقیق و جزئی برای چگونگی قطع برق صنایع به صورت تفکیکی در این راستا صورت گرفت که متاسفانه در کمتر از دو هفته این تفاهمنامه از سوی وزارت نیرو نقض شده است. البته در خبر دیگر وزیر صمت تاکید کرد با برنامه‌ریزی‌های انجام‌ شده و هماهنگی با وزارت نیرو و وزارت کشور، محدودیت‌های قطعی برق واحدهای صنعتی کاهش خواهد یافت.

رییس‌جمهور ورود کنند

دبیر انجمن تولیدکنندگان فولاد ایران با انتقاد از تصمیم اخیر وزارت کشور در اعمال محدودیت ۹۰‌درصدی برق بر صنایع فولاد و سیمان تصریح کرد: چنین تصمیمی پیامدهای جبران ناپذیری از اشتغال کارگران گرفته تا اختلال در تعهدات تولیدکنندگان بازار داخلی و صادراتی را در پی دارد.

سید‌رسول خلیفه‌سلطانی از پیگیری این انجمن از طریق وزیر صمت برای لغو مصوبه اخیر خبر داد و گفت: وزیر صمت هم به‌شدت نسبت به محدودیت اعمال‌ شده معترض است و به آقای رییس‌جمهور هم اعلام کرده‌اند که این تصمیم بدون حضور نمایندگان وزارت صمت اتخاذ شده و در تضاد کامل با تفاهمنامه‌های اخیر بین وزارت صمت و نیرو است.

خلیفه سلطانی با بیان اینکه در چهار سال اخیر، بیش از ۱۴ میلیارد دلار ارزش تولید از دست رفته و در اثر محدودیت‌های برق و گاز به فولاد کشور تحمیل شده، اضافه کرد: جای تاسف دارد که بار دیگر، بخش صنعت کشور به عنوان اولین اولویت برای اعمال محدودیت انتخاب شده‌ در حالی که رییس‌جمهور قبلا به صراحت از تغییر این رویکرد خبر داده بودد.

دبیر انجمن فولاد خاطرنشان کرد: انتظار داریم رییس‌جمهور یا معاون اول ایشان به موضوع ورود کنند و با لغو مصوبه اخیر، گفتمان حمایت از تولید خود را اجرایی کنند و البته مطالبه کنند که چرا تفاهمنامه وزارت صمت و نیرو برای اینکه صنایع در اولویت قطعی برق قرار نگیرند، کمتر از دو هفته از امضای آن نقض شده است!

انتقاد از آشفتگی سیاستگذاری در وزارت نیرو

سید‌ابوتراب فاضل، از مدیران و فعالان حوزه فولاد و صنایع معدنی، با ابراز نگرانی از خاموشی‌های اخیر، گفت: «خبر تعطیلی ۱۵‌روزه واحدهای فولادی و سیمانی که به‌صورت پیامکی اعلام شد، بهت و نگرانی فراوانی در میان فعالان صنعتی ایجاد کرده است. در حالی که تنها در اردیبهشت‌ماه هستیم، این سطح از قطع برق بی‌سابقه و دور از انتظار بوده است.»

به گفته این مدیر شناخته شده فولادی، تخصیص تنها ۵درصد از برق مورد نیاز کارخانه‌ها، عملا فقط برای روشنایی کافی است و تولید را غیرممکن می‌کند.

وی با اشاره به تغییر الگوی تولید فولاد در دو دهه اخیر به روش قوس الکتریکی که برق‌برتر از روش‌های سنتی است، افزود: «مجوزهای ایجاد این واحدها با بررسی‌های گسترده توسط وزارتخانه‌های نیرو، صمت، منابع طبیعی و شرکت گاز صادر شده است اما اکنون با قطعی مکرر برق، این سرمایه‌گذاری‌های عظیم با خطر جدی مواجه شده‌اند.» فاضل هشدار داد که ادامه‌دار بودن این خاموشی‌ها می‌تواند منجر به توقف کامل زنجیره تولید از جمله واحدهای گندله‌سازی و آهن اسفنجی شود. وی همچنین به صدور قبوض نجومی برق و گاز در سال جاری اشاره کرد و گفت: «در شرایطی که شرکت‌ها با فشارهای مالیاتی و هزینه‌های سر به ‌فلک ‌کشیده روبه‌رو هستند، قطع برق نه‌تنها غیرمنطقی بلکه ویرانگر است. حتی برق تولید شده از منابع خورشیدی و انرژی‌های تجدیدپذیر نیز قطع شده و به ناپایداری شبکه نسبت داده می‌شود.» فاضل با انتقاد از نبود شفافیت در تصمیم وزارت نیرو افزود: «در پیامک ارسالی اعلام شده که تا ۱۵‌روز برق قطع خواهد بود اما توضیحی درباره اینکه پس از آن چه خواهد شد، داده نشده است. این عدد بیشتر شبیه یک تخمین گنگ است تا یک برنامه‌ریزی دقیق.» او همچنین تاکید کرد: «مشکل اصلی نه در تولید برق، بلکه در الگوی مصرف است؛ چرا باید صنایع مولد به دلیل مصرف بالای بخش خانگی و خدماتی قربانی شوند؟ با ادامه این روند، صنعت فولاد کشور که بیش از ۱۰‌میلیارد دلار ارزش‌افزوده دارد، در معرض تهدید جدی قرار می‌گیرد.»

وی اضافه کرد: سال قبل شرکت‌ها بیش از چهار ماه قطعی برق و گاز داشتن از طرفی حدود هر ساعت خاموشی در صنایع فولادی معادل کاهش تولید ده‌ها تُن محصول نهایی و اختلال در زنجیره تامین است. خسارات فنی ناشی از توقف ناگهانی کوره‌های قوس الکتریکی و تجهیزات سنگین، میلیاردها تومان هزینه بر شرکت‌ها تحمیل می‌کند.

این مدیر فولادی ضمن درخواست برای برگزاری جلسه فوری میان دولت و مدیران ارشد صنعت فولاد، اظهار داشت: «قطع برق صنایع فولادی نباید صرفا یک تصمیم فنی تلقی شود؛ این تصمیم آثار اجتماعی، اقتصادی و روانی دارد. دولت و وزارت نیرو باید با رویکردی کارشناسانه و مشارکتی با مدیران حرفه‌ای صنعت فولاد، راه‌حلی برای پایداری تولید و حفظ اشتغال در کشور بیابند.»

وی ضمن انتقاد از رویکردهای وزارت نیرو و آشفتگی سیاستگذاری در این وزارتخانه در حوزه تولید و مصرف انرژی از وزیر صمت تقاضا کرد که مانند گذشته به تلاش‌های دلسوزانه خود از صنعت فولاد ادامه دهد.

با خاموشی فولاد، صنایع کشور متوقف می‌شوند

طبق اعلام اتاق بازرگانی ایران، گفته می‌شود شدت تکانه وارد بر کل اقتصاد ناشی از قطعی برق بخش صنعت، ۲۳‌برابر بیشتر و بزرگ‌تر از تکانه وارده بر کل اقتصاد ناشی از قطعی برق بخش عمده‌فروشی و خرده‌فروشی است.

به دلیل محدودیت‌های انرژی در سال ۱۴۰۱ حدود ۳‌میلیارد دلار خسارت مربوط به عدم‌النفع تولید داشتیم. براساس اعلام انجمن تولیدکنندگان فولاد ایران، صنعت فولاد در سال ۱۴۰۲ به میزان ۳‌میلیارد دلار از محل عدم‌تامین انرژی (برق و گاز) متضرر شده است که ۱/۱‌میلیاد دلار آن به اعمال محدودیت‌‌‌های گاز و ۹/۱‌میلیارد دلار آن به اعمال محدودیت‌‌‌های برق باز می‌‌‌گردد. ابلاغیه‌ای که از سوی وزارت کشور به صورت پیامکی به مدیران صنایع ارسال شده است، حکایت از تعطیلی کارخانه‌ها دست‌کم به مدت دو‌ هفته دارد! این ابلاغیه در حالی برای صنایع ارسال شده است که پیش از این دولت چهاردهم به صراحت به حمایت از صنایع و توزیع محدودیت‌ها با در نظر گرفتن شرایط حداقلی برای صنایع و کارخانه‌های صنعتی پرداخته بود. با روی کار آمدن دولت چهاردهم و‌ اهتمام ویژه رییس‌جمهور به تولید و حمایت از صنایع، انتظار می‌رفت در توزیع محدودیت‌ها سهم کمتری به صنایع اختصاص می‌یافت و ناترازی را با بهینه‌سازی مصرف جبران می‌شد.