حملونقل تهران در بحران
پویا اصل‌باغ– استفاده از حملونقل عمومی برای شهروندان دیگر یک انتخاب نبوده بلکه اجباری است به‌خاطر صرفه‌جویی در هزینه‌های جاری زندگی. در شرایطی که چنین اجباری به مردم تحمیل شده سرویس‌ها باید بدون کوچک‌ترین کم‌وکاستی فعالیت کنند و درواقع در شأن و منزلت مردم باشند اما متاسفانه مدیریت ضعیف، ناکارآمد و غیرمتخصص باعث شده که حملونقل پایتخت در ضعیف‌ترین دوره خود قرار گیرد. طی‌هفته‌های گذشته حوالی ساعت‌هشت‌‌صبح که شهروندان آماده رفتن به محل‌کار، دانشگاه، مدرسه و مکان مورد نظر خود بودند ناگهان خطوط چهار و پنج متروی تهران از کار افتاد. در نتیجه این امر که نارضایتی شدید مردم را به همراه داشت مدیریت به اصطلاح قوی «زاکانی و افراد تحت امرش» صبح پردردسری را برای تهران رقم زد.
این تراژدی اما به همین جا ختم نمی‌شود و چند روزی است که اتوبوس‌های چینی خریداری شده ازسوی شهرداری نیز با مشکل مواجه بوده و در طول رفت‌وآمد دچار حریق شدند. همان اتوبوس‌هایی که شهردار تهران با لبی خندان قراردادش را با چین منعقد کرد؛ قراردادی که نبود شفافیت و محرمانگی آن نقدهایی را به دنبال داشت. با این اوصاف در شرایطی که حملونقل عمومی پایتخت کاستی‌های زیادی دارد تاکنون هیچ مسوولی اشتباه خود را قبول نکرده است.
فرسوده‌تر از فرسوده
طبق آخرین داده‌های به‌دست آمده روزانه حدود ۲میلیون نفر از متروی تهران استفاده می‌کنند. به‌گونه‌ای که بنابر تخمین‌ها در شهریورماه گذشته حدودا ۳۲میلیون سفر توسط این بخش از حوزه حملونقل درون‌شهری انجام شده است. در بخش اتوبوسرانی نیز روزانه یک‌میلیون‌و۲۰هزارنفر از این طریق جابه‌جا می‌شوند. در بررسی‌های انجام شده مشخص شد با توجه به تقاضای بالای مردم مبنی بر استفاده از حملونقل عمومی بین ۸۰تا۹۰درصد از ناوگان اتوبوسرانی استان تهران فرسوده بوده و این رقم برای ناوگان مترو حدودا میان ۷۰تا۷۵درصد قرار دارد به‌‌طوری که در سال ۱۴۰۲ مسوولان وقت مترو اعلام کردند «بیش از ۳۵درصد از قطارها نیازمند تعمیرات اساسی هستند.» این فرسودگی کار را به جایی رسانده که شرکت مترو و سازمان مادر آن یعنی شهرداری استان تهران به‌خاطر علل مختلف ناچارا طی سه سال گذشته ۴۱۶واگن فرسوده را بعد از تعمیرات انجام‌شده روانه سیستم حملونقل درون‌شهری کردند.
بسیاری از کارشناسان و مدیران شورای شهر دلایل متعددی برای این وضعیت آوردند: مدیریت ناکارآمد، نبود برنامه، حیف‌ومیل بودجه و عدم هماهنگی میان شورا و شهرداری باعث شده ضعیف‌ترین سیستم حملونقل درون‌شهری را درحال حاضر شاهد باشیم که مشکلات زیادی برای شهروندان ایجاد کرده است.
وضعیت مطلوب نیست
در همین راستا ناصر امانی، عضو شورای شهر تهران درباره وضعیت حملونقل عمومی پایتخت به «جهان‌صنعت» گفت: وضعیت فعلی حملونقل عمومی در شهر تهران شرایط مطلوب و جالبی نداشته و ناگفته نماند که این مساله از ادوار گذشته یعنی دوره پنجم ایجاد شده است. در این دوره سعی کردیم که اوضاع بهبود یابد و از سال۱۴۰۲تا امسال ۵۰درصد از اعتبارات شهرداری تهران را به توسعه حملونقل عمومی اختصاص دادیم اما شهرداری نتوانست از این فرصت ایجادشده به خوبی استفاده کند یعنی همزمان علاوه بر توسعه حملونقل به‌سمت «پاک بودن» و «برقی‌وگازی کردن» حرکت کرد. در نتیجه این هم‌زمانی بخش عمده‌ای از حملونقل عمومی تهران دچار کاستی‌های فراوان شد.
وی افزود: در حوزه تاکسیرانی و دو عامل عنوان‌شده باعث شد که به تولیدات داخل اهمیت داده نشده و از ظرفیت تولیدکنندگان داخلی حداکثر بهره را نبرند و بیشتر بر واردات خارجی تاکید شد. در نتیجه این مساله نتوانستیم تغییرات عمده‌ای را در حملونقل عمومی ایجاد کنیم البته نسبت به دوره قبل وضعیت بهبود یافته و تعدادی اتوبوس نیز وارد سیستم حمل‌نقل کشور شد. خودروی باکیفیت خارجی نیز برای تاکسیرانی وارد شده اما به‌دلیل گران بودن و خارجی بودن مسیر را کند کرده است. با این حال باید گفت که طبیعتا با توجه به نیاز فعلی استان و وضع موجود همخوانی وجود ندارد.
برنامه‌های محقق نشده
ناصر امانی در مصاحبه شهریورماه خود به«جهان‌صنعت» گفت که براساس وعده‌های ایشان و شاخص‌های برنامه چهارم تحول و پیشرفت متاسفانه عملکرد در حوزه حملونقل ضعیف ارزیابی می‌شود. وی افزود: مهم‌ترین سامانه حملونقل عمومی مترو بوده که هم پاک است و هم سریع و ارزان اما در این دوره جز افتتاح چند ایستگاه که از دوره‌های قبل ساخته شده اتفاق تازه و تحول اساسی رخ نداده است. براساس شاخص‌های برنامه باید تا پایان سال‌جاری تعداد واگن‌های مترو به هزارو۸۹۳واگن افزایش پیدا می‌کرد که محقق نشده است.
امانی در مصاحبه روز گذشته خود با «جهان‌صنعت» مجدد به این مساله پرداخته و درباره برنامه زاکانی درخصوص توسعه حملونقل عمومی تشریح کرد: ایشان دو مرتبه در شورا وعده داده بود که تا پایان سال۱۴۰۳ تعداد ناوگان اتوبوسرانی را به ۵هزارو۵۰۰دستگاه افزایش دهد که متاسفانه عملی نشد. در برنامه چهارم نیز که خودشان پیشنهاد کرده و در شورا تصویب شد قرار بود تا پایان سال‌جاری تعداد اتوبوس‌ها را به ۷هزارو۵۰۰دستگاه افزایش داده، ۲۰هزار ون را نوسازی و همچنین ۴۰هزار تاکسی فرسوده را از رده خارج کنیم اما هیچ‌کدام از موارد ذکر شده محقق نشد.
استفاده از ناوگان فرسوده
عضو شورای شهر تهران افزود: دلیل فرسوده بودن ناوگان حملونقل عمومی این است که بیشتر خودروها عمرشان را کردند. اتوبوس‌های ما متوسط طول عمرشان ۱۰سال است. در زمینه تاکسی نیز همین وضعیت را شاهد هستیم و نیمی از تاکسی‌های فعلی فرسوده و از رده خارج هستند. تمام ون‌هایی که در استان تردد می‌کنند نیز فرسوده شدند به این خاطر که عمرشان را پشت سر گذاشته و بیش از استانداردهای معین شده از آنها استفاده شده است.
این عضو شورای شهر پایتخت در پایان با اشاره به ازکارافتادگی خطوط مترو طی هفته‌های گذشته تشریح کرد: علت حادثه‌ای که برای «خط پنج مترو» اتفاق افتاد مربوط به سیستم برقی بوده است. اتفاقا برای همین مساله نیز بودجه‌ای را برای تعمیرات و لوازم یدکی پیش‌بینی کردیم اما این اعتبارات به‌موقع واگذار نمی‌شود. طبق گزارش رییس کمسیون حملونقل عمومی، از میزان اعتبارات شرکت بهره‌برداری مترو در سال جاری تنها ۱۱درصد واگذار شده و قراردادهای تامین لوازم‌یدکی مترو هنوز منعقد نشده و طبیعتا باتوجه به فرسودگی و تجهیزات قطارهای مترو باید شاهد این دسته از حوادث باشیم.
ناصر امانی در پایان با اشاره به برنامه‌های شورای شهر تهران مبنی بر توسعه و نوسازی ناوگان حملونقل عمومی توضیح داد: برنامه شورا این بود که در برنامه چهارم توسعه شهر حملونقل در اولویت قرار گیرد و قرار شد که شورا از سال۱۴۰۲تا۱۴۰۴ ۵۰درصد از اعتبارات و بودجه شهرداری را به توسعه حملونقل عمومی اختصاص داده و هر لایحه‌ای که مربوط به حملونقل عمومی بوده و توسط شهرداری صادر شده را به اتفاق آرا تصویب کرده و در اختیار آنان گذاشتیم.
نمره حملونقل تهران با ارفاق ۵از۱۰۰
در همین راستا مهرداد تقی‌زاده، معاون سابق حملونقل وزارت راه و شهرسازی در دولت‌دوازدهم درباره حملونقل عمومی استان تهران به «جهان‌صنعت» گفت: در بین تمامی شهرهای کشور شهرداری تهران در بحث حملونقل درون‌شهری طی ۱۰تا۱۵سال گذشته از سایر استان‌های دیگر بیشترین هزینه را صرف کرده و بیشترین اقدامات را انجام داده است. احداث مسیر مترو، توسعه ناوگان مترو، احداث بی‌آرتی و به همین ترتیب برنامه‌های دیگری را نیز عملیاتی کرده است. سوالی که در اینجا مطرح می‌شود این است که ما چه نمره‌ای به حملونقل درون‌شهری می‌دهیم؟
وی افزود: ابتدا باید گفت که نمره استان تهران از سایر شهرها بیشتر است. اگر بخواهیم به حملونقل عمومی پایتخت امتیاز دهیم در مقایسه با یک‌حمل‌ونقل عمومی ایده‌آل از نظر کیفیت و سهم جابه‌جایی از ۱۰۰امتیاز متاسفانه «نمره ۵ با ارفاق» را در نظر می‌گیریم. اگر بخواهیم چگونگی امتیازدهی را عنوان کنیم باید گفت که شبکه حملونقل عمومی ما به لحاظ میزان پوشش جغرافیایی که در سطح پایتخت وجود دارد که شامل مترو و بی‌آرتی بوده آنقدر کارایی نداشته و در بعضی از مناطق شهروندان باید فاصله زیادی را تا ایستگاه طی کنند.
تقی‌زاده ادامه داد: در استان تهران حالت ایده‌آل برای انتظار حداکثر دو دقیقه است اما درحال حاضر معمولا با فاصله ۷یا ۸ دقیقه‌ای و در برخی مواقع بین ۱۰تا ۱۲دقیقه مردم باید معطل ناوگان مورد نظر خود باشند. از سوی دیگر بحث کیفیت و یکپارچگی حملونقل نیز مهم است. برای مثال اگر یک نفر در ایستگاه ایستاده باشد زمانی که قطار از راه می‌رسد هنگام باز شدن درب نمی‌تواند داخل شود و باید تا رسیدن قطار بعدی انتظار بکشد. این حالت وضعیت مطلوبی نیست و باید درخصوص حملونقل عمومی به‌صورت گسترده‌تر اقدام کنیم. درواقع بهترین راهکار برای جابه‌جایی مردم در شهرهای مختلف کشور از جمله استان‌های بزرگ تجدید نظر جدی در کیفیت سیستم حملونقل عمومی است.
رویای چینی کار دستِ آقای شهردار می‌دهد
اگر بخواهیم مسبب اصلی وضع موجود سیستم حملونقل درون‌شهری را معرفی کنیم مسوولیت متوجه شهردار است. وضعیتی برای پایتخت ایجاد شده که دیگر استفاده از حملونقل عمومی با کیفیت به یک آرزوی محال تبدیل شده است. در بررسی‌های صورت گرفته در دوره مدیریت زاکانی در بیشتر حوزه‌های شهری ضعیف‌ترین عملکردها را شاهد بودیم. حتی با وجود قرارداد پر ابهام چینی برای واردات اتوبوس نیز زاکانی نتوانست چهره خوبی از خود در جامعه به‌جای بگذارد.
درحال حاضر تمام حواس شهردار تهران به بحث واردات اتوبوس از چین متمرکز شده اما این پروژه نیز مانند دیگر برنامه‌های او با شکست همراه بوده است. گفته شد که از زمان واردات این ناوگان‌ها به کشور تاکنون چندین دستگاه از آن به علت خرابی‌های مکرر دچار حریق و یا در حرکت خود دچار نقض فنی شدند. باید گفت اگر زاکانی حواسش تنها به بحث واردات محصولات چینی باشد و توجهی به دیگر حوزه‌ها نکند سرانجام این رویای چینی کار دستِ آقای شهردار می‌دهد.
