حفارهای غیرمجاز به محوطه‌های صعب‌العبور نیز رحم نمی‌کنند!
جهان صنعت– خراسان شمالی، سرزمینی با پیشینه‌ای غنی از تمدن‌های کهن این روزها در حالی میزبان فصل تازه‌ای از کاوش‌های باستان‌شناسی است که مدیران میراث فرهنگی استان از یک‌سو با محدودیت منابع انسانی و اعتباری روبه‌رو بوده و از سوی دیگر با گسترش حفاری‌های غیرمجاز در مناطق دورافتاده دست‌وپنجه نرم می‌کنند.
محمدرضا قهرمانیان، معاون میراث فرهنگی خراسان شمالی اعلام کرد که در حال حاضر کاوش فعالی در استان در جریان نیست اما در تابستان دو پروژه مهم باستان‌شناسی اجرا شد.
نخستین کاوش مربوط به محوطه‌ای ۷۰هکتاری در شهرستان فاروج و در محدوده موسوم به «امام مرشد» است که قدمت آن از دوران اشکانی تا ایلخانی امتداد دارد. این پروژه با همکاری دانشگاه تهران و با هدف تعیین عرصه و حریم محوطه انجام شده و نتایج نهایی آن پس از دریافت گزارش‌های علمی مشخص خواهد شد. به گفته قهرمانیان، این محوطه با بودجه‌ای حدود ۳۰۰میلیون تومان کاوش شده و احتمال دارد در آینده به عنوان «موزه فضای باز» مورد استفاده قرار گیرد.
محوطه دوم «آق‌تپه» در شهرستان مانه و محدوده شهر پیش‌قلعه است که به اواخر دوران ساسانی و اوایل دوره اسلامی بازمی‌گردد. این محوطه دومین مرحله کاوش خود را با همکاری دانشگاه زابل پشت سر گذاشته و حدود ۵۰۰میلیون تومان برای آن هزینه شده است. نقشه عرصه و حریم این محوطه در کمیته‌های استانی و وزارتخانه تایید شده و به زودی در کمیته ملی مطرح می‌شود.
قهرمانیان با اشاره به اینکه هنوز گزارش نهایی دوپروژه منتشر نشده تاکید کرد که نتایج علمی و تاریخی کاوش‌ها پس از تایید رسمی اعلام خواهد شد. او همچنین از اختصاص بودجه‌ای حدود ۸میلیارد و ۹۰۰میلیون تومان برای کاوش‌های باستان‌شناسی در ۱۰شهرستان استان در سال جاری خبر داد؛ رقمی که در مقایسه با سال‌های گذشته جهش قابل‌توجهی نشان می‌دهد.
در کنار این پیشرفت‌ها اما پدیده حفاری‌های غیرمجاز همچنان تهدیدی جدی برای میراث فرهنگی استان است. معاون میراث فرهنگی خراسان شمالی گفت این حفاری‌ها عمدتا شبانه و در مناطق مرتفع یا صعب‌العبور انجام می‌شود؛ جایی که دسترسی نیروهای یگان حفاظت دشوار است. او با اشاره به اینکه یگان حفاظت به خودروهای شاسی‌بلند مجهز شده افزود: با وجود هماهنگی میان دستگاه‌های اجرایی و انجمن‌های مردمی کمبود نیروی انسانی یکی از چالش‌های اصلی است.
به گفته او، در سال‌های اخیر بخشی از نیروهای یگان به دلایل اداری از مجموعه جدا شده‌اند و جذب نیروهای تازه‌نفس نیازمند مجوزهای استخدامی جدید است. هرچند فرآیند جبران این کمبود ممکن است تا پایان سال یا حتی بیشتر به طول انجامد اما این موضوع در دستور کار قرار دارد.
از سوی دیگر برنامه‌ریزی برای کاوش‌های جدید نیز در دستور کار است. قهرمانیان از طرح‌هایی در تپه‌های «ریوی»، «علی‌اصغر» در سملقان، «داشلی‌قلعه» در راز و جرگلان، تپه «فخرانی» در جاجرم و ادامه فعالیت در «آق‌تپه» و دو محوطه دیگر در مانه خبر داد.
این تحرکات باستان‌شناسی در خراسان شمالی را می‌توان بخشی از تلاش‌های گسترده‌تر کشور برای حفظ و معرفی میراث تاریخی دانست؛ تلاشی که در مقایسه با بسیاری از کشورهای منطقه ازجمله ترکیه و کشورهای حاشیه خلیج‌فارس همچنان با چالش‌های ساختاری، کمبود منابع مالی و ضعف در معرفی عمومی روبه‌رو است.
در حالی که بسیاری از کشورهای خاورمیانه با سرمایه‌گذاری‌های کلان در حوزه گردشگری و میراث فرهنگی سهم خود را در اقتصاد جهانی گردشگری افزایش می‌دهند ایران با وجود ظرفیت‌های عظیم تاریخی، فرهنگی و طبیعی هنوز نتوانسته از این فرصت به طور کامل بهره ببرد. مشکلاتی چون تحریم‌ها، ایران‌هراسی در رسانه‌های خارجی، کمبود زیرساخت‌ها و ضعف در بازاریابی بین‌المللی باعث شده‌اند تا میراثی بی‌همتا چون محوطه‌های باستانی خراسان شمالی کمتر در سطح جهانی دیده شود.
با این‌همه کارشناسان معتقدند که اگر سیاستگذاران بتوانند با ایجاد مشوق‌های سرمایه‌گذاری، تقویت همکاری با دانشگاه‌ها و جلب مشارکت جوامع محلی مسیر کاوش و حفاظت از آثار تاریخی را پایدار کنند این استان می‌تواند در آینده به یکی از قطب‌های باستان‌شناسی و گردشگری فرهنگی کشور بدل شود.
منبع: ایسنا
