27 - 06 - 2020
حذف تدریجی قلعه نارنجستان داراب
مجموعه آثار تاریخی قلعه نارنجستان در دهستان فورگ شهرستان داراب فارس واقع شده است. این اثر مجموعهای شامل تپهای ساسانی و بقایای قلعهای مربوط به قرون متاخر اسلامی در شمال تپه و همچنین بقایای مسجدی شبستانی از قرون متاخر اسلامی در فاصله ۵۰ متری شمال قلعه است. تپه تقریبا مدور و با قطر ۶۰ متر در جنوب مجموعه واقع شده و ارتفاع آن نسبت به سطح زمینهای اطراف ۵/۴ متر است. بقای معماری بخش ورودی یک بنای حاکمنشین معروف به قلعه نارنجستان (نارنجقلعه) در بخش شمالی تپه وجود دارد که امروزه دروازه ورودی و قسمتی از بنا به جا مانده است.
از ویژگیهای این بنا شیوه طاقزنی زیبا و سقفهای گنبدی فضای درونی است که با ملاط گچ ساخته شده است. سردرها با طاقهای جناقی و دروازه ورودی با دو نیمبرج گرد از ویژگیهای مهم این بناست. ا توجه به برش ایجادشده در تپه میتوان گفت پی این بنا با قلوهسنگ و گچ بوده و حدود سه متر در عمق خاک ایجاد شده است. آجر به کار رفته در بنا دارای ضخامت پنج سانتیمتر است. ورودی دروازه این بنا به سمت شمال بوده و در فاصله حدود ۵۰ متری شمال آن بقایای مسجدی احتمالا مربوط به قرون متاخر اسلامی به چشم میخورد و با توجه به بقایای ستونهای مشهود در بخش شمال غربی، آن را میتوان از نوع مساجد شبستاندار معرفی کرد که برداشت پلان آن نیاز به مطالعات بیشتری دارد. ستونهای بهجا مانده مربعشکل با ابعاد ۱۱۰ سانتیمتر و در یک ردیف در فاصله ۲۶۰ سانتیمتری از دیوار مسجد قرار دارند.
به نظر میرسد صحن این مسجد سنگفرش بوده و ضخامت دیوار مسجد ۸۰ سانتیمتر است. مصالح به کار برده شده در این مسجد آجر و ملاط گل است. پراکندگی سفال در محوطهای به قطر ۴۰۰ متر به چشم میخورد.
حذف تدریجی حریم بنا
سیاوش آریا فعال و کنشگر میراث فرهنگی از دستاندازی کشاورزان و افراد سودجو به قلعه نارنجستان داراب خبر داد؛ اقدامی که در واقع باعث حذف تدریجی عرصه و حریم این اثر تاریخی میشود. او در این باره گفت: آنها با لودر خاکهای حریم درجه یک و گاه عرصه آن را تسطیح و بخشی از دیوارههای دژ را ویران و به آن آسیبهای برگشتناپذیری را وارد کردهاند.
او با بیان اینکه پرونده ثبت ملی این محوطه در سال ۱۳۸۷ در حال تهیه بوده است، ادامه داد: در آن زمان به صورت مستقیم به اقداماتی که کشاورزان و روستاییان برای هموارسازی زمینهای کشاورزی و خاکبرداری از آن محوطه انجام دادهاند، اشاره شده و به عنوان یکی از مهمترین عوامل تهدیدکننده بنا از آن یاد شده و در پرونده ثبتی قلعه نیز خواستار اقدامهای حفاظتی مانند سرکشی پیاپی یگان حفاظت میراث فرهنگی و تعیین حریم هرچه زودتر مجموعه دژ نارنجستان شده است.
آریا افزود: با این وجود و بعد از گذشت این مدت زمان، به نظر میرسد همچنان به دلیل کمبود بودجه و مهمتر از همه، بیتوجهی میراث فرهنگی در یک دهه گذشته به این محوطه، تعیین حریم نشده است و به همین دلیل آن منطقه هر روز کوچکتر شده و آسیبهای بیشتری میبیند و بخشهایی از آن از بین میرود.
این فعال میراث فرهنگی با اشاره به اینکه این دژ به همراه بقایای مسجدی در نزدیکی آن روی تپهای باستانی از دوره ساسانی برپا شده است، گفت: دوستداران میراث فرهنگی فورگ و شهر داراب خواستار رسیدگی و توجه بیشتر مسوولان و سرپرستان میراث فرهنگی استان به این یادمان ملی شدهاند. آنها میگویند تا دژ نارنجستان آسیبهای بدتری ندیده، باید توسط کارشناسان میراث فرهنگی استان تعیین حریم شود.
او به ماده ۵۶۰ قانون مجازات اسلامی اشاره کرد که بر آن اساس، هر کس بدون اجازه از میراث فرهنگی یا با تخلف از ضوابط مصوب و اعلامشده از سوی سازمان نام بردهشده، در حریم آثار فرهنگی- تاریخی اقدام به عملیاتی کند که سبب سُستی (تزلزل) بنیاد آنها شود یا در نتیجه آن عملیات به آثار و بناها خرابی یا آسیب وارد شود، افزون بر رفع آثار تخلف و پرداخت خسارت وارده، به زندان از یک تا سه سال محکوم خواهد شد و افزود: در حالی این قوانین وجود دارند که معمولا حریم و عرصه یادمانهای تاریخی- فرهنگی توسط افراد یا بعضی از دستگاههای عملیاتی مورد تجاوز قرار میگیرند.
آریا درباره تاریخچه این قلعه توضیح داد: این مجموعه تاریخی- فرهنگی در بخش غربی دهستان فورگ و در باختر روستای دوبرجی قرار گرفته است. شمال، جنوب و شرق اثر را زمینهای کشاورزی پر کرده است. مردم بومی محله به انگیزه باغهای نارنج در سالهای گذشته در اطراف این بنا، آن را نارنجقلعه یا قلعه نارنجستان مینامیدند.
این یادمان مجموعهای شامل تپهای ساسانی و بقایای دژی از قرنهای متاخر اسلامی در شمال تپه و همچنین بقایای مسجدی شبستانی از سدههای متاخر اسلامی در فاصله ۵۰ متری شمال قلعه است. تپه کمابیش دایرهایشکل (مدور) با پهنای ۶۰ متر در جنوب مجموعه است و بلندای آن نسبت به سطح زمینهای پیرامونی ۵/۴ متر است.
لطفاً براي ارسال دیدگاه، ابتدا وارد حساب كاربري خود بشويد