جهش ارزش معاملات کالایی
گروه بورس– بورس کالای ایران اردیبهشت ۱۴۰۴ را در حالی به خط پایان می‌رساند که تالار فیزیکی با دادوستد ۲میلیون و ۶۲۶هزار تن کالا در تنها یک هفته، نبض بازار را تندتر کرد. ارزش این معاملات به ۷/۴۸هزار میلیارد تومان رسید و میانگین هر تن را به بالای ۵/۱۸میلیون تومان رساند؛ عددی که افت ۱۵درصدی تناژ سالانه را زیر سایه رشد ۲۰درصدی ارزش پنهان کرد. در همین بازه، معامله ۴۳۵کیلوگرم شمش طلا و نقره به ارزشی فراتر از ۵/۱هزار میلیارد تومان نشان داد فلزات گرانبها همچنان پای ثابت پرتفوی سرمایه‌گذاران هستند. بازارهای مشتقه و ابزارهای مالی نیز با جابه‌جایی بیش از ۲۳میلیارد واحد اوراق کالایی، ارزش خود را به ۱۷۰هزار میلیارد تومان جهش دادند. صدرنشینی فولاد مبارکه و نه شرکت فلزی و پالایشی دیگر با مجموع فروش ۲۱هزار میلیارد تومان بار دیگر ثابت کرد نبض نقدینگی در رگ‌های فلزات اساسی و فرآورده‌های قیری می‌تپد.
عملکرد بازار فیزیکی
از ابتدای سال ۱۴۰۴ تا پایان ۱۹اردیبهشت، تالار فیزیکی بورس کالای ایران میزبان ۱۸میلیون و ۵۳۹هزار تن انواع کالا بود؛ حجمی که نسبت به دوره مشابه پارسال ۱۵درصد افت داشت. با این حال رشد میانگین قیمت پایه باعث شد ارزش کل معاملات از ۸/۲۳۰ به ۷/۲۷۶هزار میلیارد تومان برسد و ۲۰درصد افزایش یابد. در این بازه، گروه صنعتی و معدنی با ۶/۱۵میلیون تن و ارزشی معادل ۳/۱۷۱هزار میلیارد تومان، حدود ۶۲درصد گردش پولی بازار را در اختیار گرفت. پس از آن، فرآورده‌های نفتی و پتروشیمی با فروش ۸/۲میلیون تن به ارزش ۷/۱۰۸هزار میلیارد تومان ایستادند و سایر رسته‌ها از جمله کشاورزی، بازار فرعی و خودرو روی‌هم‌رفته کمتر از یک درصد سهم داشتند.
جزئیات کالایی نشان می‌دهد سیمان با عرضه و فروش یک میلیون و ۱۳هزار تن، بزرگ‌ترین قلم از نظر حجم بود. پس از آن سنگ‌آهن دانه‌بندی و گندله با ۴۱۷هزار تن و فولاد با ۵۸۳هزار تن قرار گرفتند. از نظر ارزشی، شمش فولاد، کاتد مس و شمش روی بیشترین سهم را در رشد سالانه ایفا کردند و میانگین ارزش هر تن معامله حوالی ۱۱میلیون تومان ثبت شد. در هفته منتهی به ۲۷اردیبهشت تالار فیزیکی رکورد تازه‌ای زد؛ ۲میلیون و ۶۲۶هزار تن کالا به ارزش ۷/۴۸هزار میلیارد تومان دادوستد شد. از این رقم، ۲میلیون و ۱۲۹هزار تن به تالار صنعتی و معدنی تعلق داشت و ارزشی نزدیک به ۷/۳۰هزار میلیارد تومان ثبت کرد. سیمان، سنگ‌آهن و فولاد سه ضلع اصلی معاملات بودند و آهن اسفنجی، روی، آلومینیوم و مس در مقیاس کوچک‌تر مبادله شدند؛ ضمن آنکه ۱۹۰تن کنسانتره مولیبدن و ۲۹تن کنسانتره فلزات گرانبها هم معامله شد. تالار فرآورده‌های نفتی و پتروشیمی طی همین هفته ۴۵۹هزار تن انواع کالا را به ارزش ۵/۱۶هزار میلیارد تومان فروخت. قیر با ۱۵۲هزار تن و وکیوم‌باتوم با ۱۱۳هزار تن اصلی‌ترین اقلام بودند و مواد پلیمری، شیمیایی، گوگرد، روغن، گاز و عایق نیز روی تابلو رفتند. بازار فرعی با دادوستد ۲۳هزار و ۷۹۳تن کالای متفرقه به ارزش ۴۳۸میلیارد تومان هفته را بست، در حالی که تالار کشاورزی فقط ۶/۲تن زعفران به ارزش ۲۵۵میلیارد تومان به ثبت رساند. در میان سایر گروه‌ها، فروش۴۲۰دستگاه خودرو به ارزش ۶۲۰میلیارد تومان جهشی محدود اما قابل توجه بود.
نسبت ارزش به حجم در کل معاملات هفته پایانی اردیبهشت به ۵/۱۸میلیون تومان برای هر تن رسید؛ رقمی بالاتر از میانگین ابتدای سال که عمدتا نتیجه افزایش وزن ورق فولادی و تختال است. توزیع ارزش هفتگی نشان می‌دهد ۶۳درصد گردش ریالی به کالاهای صنعتی و معدنی اختصاص دارد، نفتی و پتروشیمی ۳۴درصد را دربر می‌گیرد و باقی گروه‌ها مجموعا کمتر از ۳درصد سهم دارند. بنابراین بازار فیزیکی با وجود افت تناژ نسبت به سال گذشته، به پشتوانه سطح قیمت‌ها و تمرکز خریداران بر فلزات اساسی و فرآورده‌های قیری، همچنان مسیر رشد ارزش معاملات را حفظ کرده است.
عملکرد سایر بازارها
در بازار مشتقه، تا ۱۹اردیبهشت ۸۴۶/۴میلیون قرارداد منعقد شد که ارزشی نزدیک به ۹۸/۵هزار میلیارد تومان دارد؛ تعداد قراردادهای آتی ۱۸درصد افت کرد، ولی ارزش آن ۱۶درصد بالاتر رفت و نشان می‌دهد میانگین ارزش هر قرارداد بزرگ‌تر شده است. در مقابل، اختیار معامله با جهش ۱۲۳درصدی در ارزش و رسیدن به ۵۵۹میلیارد تومان پیشران اصلی رشد بوده؛ فعالان این بخش بیش از ۵/۴میلیون قرارداد اختیار معامله امضا کرده‌اند. بازار ابزارهای مالی رشد پرشتاب‌تری را تجربه کرد. مجموع واحدهای معامله‌شده در سلف موازی، گواهی سپرده و صندوق‌های کالایی به ۳/۲۳میلیارد واحد رسید و ارزش آن با ثبت ۴/۱۷۰هزار میلیارد تومان نسبت به سال قبل ۴۷۶درصد جهش یافت. صندوق‌های کالایی با ۵۶۷/۱هزار میلیارد تومان بیش از ۹۲درصد ارزش این رده را در اختیار دارند، پس از آن، گواهی سپرده کالایی ۱۰۳هزار میلیارد تومان و اوراق سلف ۸/۳۳هزار میلیارد تومان ایستاده‌اند. در هفته پایانی اردیبهشت، ارزش کل معاملات مشتقه و مالی ۴/۱۸هزار میلیارد تومان بود. صندوق‌ها و اوراق سلف با ۸/۱۶هزار میلیارد تومان، حدود ۹۱درصد این رقم را تشکیل دادند، قراردادهای آتی ۵۳۰میلیارد تومان و اختیار معامله ۷۰۰میلیارد تومان سهم داشتند. بنابراین هرچند وزن بازار فیزیکی هنوز غالب است، رشد مداوم ابزارهای مالی نشان می‌دهد بورس کالا در حال جلب سرمایه‌گذاران به سمت شیوه‌های معاملاتی متنوع‌تر است.
معامله شمش طلا و نقره
بررسی داده‌های بورس کالای ایران نشان می‌دهد در هفته منتهی به ۲۶اردیبهشت، مجموعا ۸/۴۳۵کیلوگرم شمش طلا و نقره در قالب گواهی سپرده و قرارداد آتی معامله شد. سهم نقره ۷/۲۵۷کیلوگرم بود که ارزشی بالغ بر ۸/۲۳میلیارد تومان به ثبت رساند. اگر جزئی‌تر نگاه کنیم، ۲۰۳هزار و ۲۶۱گواهی سپرده، معادل ۲۰۳کیلوگرم شمش نقره، در بازار گواهی به ارزش ۹/۱۷میلیارد تومان جابه‌جا شد و همزمان ۵هزار و ۴۳۹ قرارداد آتی، معادل ۴/۵۴کیلوگرم، به ارزش ۹/۵میلیارد تومان منعقد شد. در خصوص طلا، ۱/۱۷۸کیلوگرم دادوستد ثبت شد که ارزشی در حدود هزار و ۵۶۲میلیارد تومان دارد. بخش عمده این رقم از طریق بازار گواهی سپرده تامین شد؛ به طوری که یک میلیون و ۷۴۸هزار و ۳۰ گواهی، معادل ۸/۱۷۴کیلوگرم شمش طلا، به ارزش هزار و ۵۲۷میلیارد تومان معامله شد.
در کنار آن، ۳هزار و ۳۰۴ قرارداد آتی، معادل ۳/۳کیلوگرم شمش، به ارزش ۳/۳۵میلیارد تومان دادوستد شد. هر گواهی سپرده شمش نقره معادل یک گرم با عیار ۹/۹۹۹ بوده و تحویل آن به انبار مورد تایید بورس منوط به تایید اصالت شمش‌های داخلی یا وارداتی است.
برای طلا نیز مبنای معامله شمش یک کیلویی با عیار حداقل ۹۹۵ است و هر گواهی نماینده ۱/۰گرم از آن شمش است، بنابراین معامله‌گران می‌توانند با سرمایه خرد نیز در بازار طلا حضور یابند. اندازه هر قرارداد آتی نقره برابر ۱۰گرم و برای طلا یک گرم است و دامنه نوسان روزانه قیمت در هر دو بازار به مثبت و منفی ۵درصد محدود می‌شود.
مجموع این ویژگی‌ها باعث شده ابزارهای مبتنی بر فلزات گرانبها در بورس کالا، به بستری کم‌هزینه و شفاف برای پوشش ریسک قیمت و تنوع‌بخشی به پرتفوی سرمایه‌گذاران تبدیل شوند.
۱۰ شرکت برتر بورس کالا
آمارهای رسمی نشان می‌دهد در هفته منتهی به ۲۶اردیبهشت ۱۴۰۴، ارزش معاملات ۱۰شرکت صدرنشین بازار فیزیکی بورس کالا جمعا از ۲۱هزار میلیارد تومان عبور کرد؛ رقمی که حدود ۴۳درصد از کل ارزش هفتگی بازار را به خود اختصاص داده است.
فولاد مبارکه اصفهان با فروش ۲۴۶هزار و ۷۰۰تن ورق فولادی و آرگون به ارزش ۸هزار و ۴۷۳میلیارد تومان صدرنشین مطلق بود و نزدیک به ۱۷درصد ارزش کل معاملات هفته را رقم زد.
رتبه دوم به ملی صنایع مس ایران رسید؛ این شرکت با عرضه ۴هزار و ۹۷۹تن مس کاتد، کنسانتره مولیبدن و فلزات گرانبها، ۳هزار و ۳۳۲میلیارد تومان معامله کرد. پالایش نفت بندرعباس با فروش ۶۵هزار تن وکیوم باتوم و لوب‌کات به ارزش هزار و ۷۷۹میلیارد تومان جایگاه سوم را از آن خود کرد. بعد از آن، معدنی و صنعتی چادرملو با معامله ۱۷۰هزار تن کنسانتره و گندله سنگ‌آهن و شمش بلوم، هزار و ۴۶۲میلیارد تومان ثبت کرد و چهارم شد.
فولاد هرمزگان جنوب با فروش ۴۵هزار تن تختال به ارزش هزار و ۲۷۶میلیارد تومان پنجم شد و فولاد کاوه جنوب کیش با معامله ۴۰هزار تن شمش بلوم و ارزش هزار و ۱۳۶میلیارد تومان رتبه ششم را گرفت. در جایگاه هفتم، توسعه تجارت طلای سیاه ایستاد که با فروش ۳۷هزار تن قیر، هزار و ۲۳میلیارد تومان جذب کرد. پالایش نفت تهران (تندگویان) نیز با دادوستد ۳۵هزار و ۵۰۰تن وکیوم باتوم، لوب‌کات و گوگرد به ارزش ۹۲۰میلیارد تومان در سکوی هشتم قرار گرفت. صنایع تولیدی دنیای مس کاشان با عرضه هزار و ۲۱۰تن مفتول مسی و سیم، ۸۹۹میلیارد تومان معامله داشت و نهم شد و سرانجام آهن و فولاد ارفع با فروش ۳۰هزار تن شمش بلوم به ارزش ۸۶۳میلیارد تومان رتبه دهم را به خود اختصاص داد. توزیع این ارقام نشان می‌دهد بخش فولاد و فلزات اساسی همچنان نبض اصلی ارزش معاملات را در دست دارد، در حالی که تولیدکنندگان فرآورده‌های نفتی و قیری نیز حضور پررنگی در میان ۱۰بازیگر نخست بازار دارند.
