27 - 01 - 2020
جنگ مذاکره
آرزو فرشید- مصاحبه با اشپیگل هم خود ماجرایی شد. اظهارات محمدجواد ظریف درباره احتمال مذاکره اگرچه روشن و واضح بود اما از یک سو ترامپ را به اشتباه انداخت و از سوی دیگر بهانه به دست مخالفان داخلی برجام داد. وزیر خارجه کشورمان در این گفتوگو و در پاسخ به سوال خبرنگار درباره کمرنگ شدن احتمال مذاکره با آمریکا بعد از ترور سردار سلیمانی گفته بود که این مذاکره غیرمحتمل نیست به شرط آنکه ترامپ تغییر رویه داده و تحریمها را بردارد.
ترامپ که این روزها بیشتر فارسی حرف میزند اما ترجیح داد که این جمله را جور دیگری بفهمد و بنویسد: «وزیر خارجه ایران میگوید ایران خواستار مذاکره با ایالات متحده است اما میخواهد تحریمها برداشته شود. نه، مرسی!». ناگفته نماند که محمدجواد ظریف دقایقی بعد از این کجفهمی تلاش کرد تا او مساله را برای جناب پرزیدنت روشن کند و در حساب توئیتری خود نوشت: «بهتر است به دونالد ترامپ توصیه شود که نظرات و تصمیمات سیاست خارجی خود را براساس واقعیتها پایهگذاری کند، نه بر اساس عناوین خبرهای فاکسنیوز یا مترجمان فارسیاش.»
توضیحات ظریف درباره آنچه واقعا به اشپیگل گفت شاید برای ترامپ روشنگر باشد اما به نظر نمیرسد که تاثیری در رویکرد تندروهای داخلی که این مصاحبه را برای تاختن دوباره به او کرده بودند، داشته باشد. این گروه که قطعا فارسی را بهتر از ترامپ و مترجمانش میفهمند، در حقیقت خود را به نفهمی میزنند. مصداق این مدعا واکنش حسین شریعتمداری به اظهارات ظریف است که با وارونهنمایی موضوع، نوشت: «آقای ظریف از مذاکره با قاتل سردار سلیمانی شهید چه هدفی را دنبال میکنند؟» یا وطن امروز که تیتر زد «مذاکره با قاتل حاج قاسم؟!».
کجفهمی عامدانه ترامپ
بلوایی که مصاحبه اخیر ظریف به پا کرد، یافتن پاسخ دو پرسش را ضروری میکند؛ نخست اینکه امکان مذاکره با آمریکا در شرایط کنونی واقعا چقدر است؟ دوم اینکه ظریف به عنوان وزیرامورخارجه در پاسخ به یک نشریه خارجه باید چطور پاسخ دهد که نه به دیپلماسی عمومی کشور لطمه خورد و نه تندروهای داخلی را به تکاپو اندازد؟
امیرعلی ابوالفتح، تحلیلگر مسائل آمریکا در گفتوگو با «جهانصنعت» به این دو پرسش پاسخ داد. او توئیت ترامپ را نقطه آغاز واکنشها به مصاحبه ظریف دانست و گفت: «در نظر بگیریم که آقای ترامپ در توئیت خود به انگلیسی و فارسی که با جمله «نه، ممنون» تمام شد یک دروغ بسیار بسیار بزرگ را مطرح کرد. او به گفته رسانههای بسیار معتبر آمریکایی و نه یک ایرانی، تاکنون بیش از ۱۶، ۱۷ هزار دروغ و ادعای واهی را مطرح کرده است و توئیت یادشده یکی از این دروغهاست. به هیچ عنوان از گفتوگوی آقای ظریف با نشریه اشپیگل این جمله که وزیر خارجه ایران خواهان مذاکره است؛ بیرون نمیآید.»وی تاکید کرد: «ترامپ یک دروغ را مطرح کرد و عامدانه هم این کار را کرده است چون میداند که در داخل ایران نسبت به این قضیه حساسیت وجود دارد و زمینه برای برخورد با آقای ظریف مهیا میشود. در واقع آمریکاییها که با تحریم و ممنوعیت ویزا نتوانستند دیپلماسی عمومی ظریف را زمینگیر کنند، امیدوار هستند که با چنین دروغی فضایی ایجاد کنند که امکان گفتوگوی وزیر خارجه ایران با رسانههای خارجی از بین برود و دولت ایران یا وزیر خارجه، برای پرهیز از جنجالها از گفتوگو با رسانههای خارجی پرهیز کنند.»
این کارشناس مسائل بینالمللی درباره امکان مذاکره ایران و آمریکا در شرایط کنونی نیز گفت: «آقای ظریف در مصاحبه با اشپیگل گفته که آمریکا از برجام خارج شده و با اعمال تحریمها به ملت ایران ظلم کرده است و ایران همچنان پشت میز مذاکره قرار دارد زیرا ایران بخشی از برجام است. در این مذاکره تاکید شده که آمریکا باید به برجام برگرد. طبیعتا وقتی آمریکا به برجام برگردد حتما یک عضو برابر با اعضای دیگر است و امکان مذاکره در قالب برجام و مسائل هستهای وجود خواهد داشت. این حرفی است که به کرات از زبان رهبری نیز گفته شده است. البته بعد از ترور سردار سلیمانی فضا بسیار، بسیار دشوارتر شده و حساسیتهای بیشتری در این باره وجود دارد. با این حال باب بازگشت آمریکا به برجام بسته نشده است. یعنی هنوز هیچکسی از مقامات ایرانی اعلام نکرده که آمریکا حق بازگشت به برجام را ندارد یا در صورتی که آمریکا به برجام بازگردد، ایران از برجام خارج میشود. به اعتقاد من تا زمانی که این حرف گفته نشده به این معنی است که اگر روزی در این دولت یا دولت بعدی آمریکا تصمیم به بازگشت به برجام گرفته شود، در دل برجام مذاکرات انجام خواهد شد.»
ابوالفتح خاطرنشان کرد: « اینکه تصور کنیم در این فضا ایران از مذاکراتی استقبال کند و خواهان مذاکره با آمریکا حتی در موضوع برجام باشد، درست نیست.»
بازگشت آمریکا به برجام؟!
این کارشناس مسائل بینالملل در پاسخ به اینکه با توجه به روشن بودن رویکرد ترامپ تاکید ایران بر پیششرطهای خود برای انجام مذاکره به معنی امیدواری ایران به دولت بعدی در آمریکاست، گفت: «خیر، اتفاقا تحلیل من این است که زمزمههایی از بازگشت اجباری آمریکا به برجام وجود دارد. توجه داشته باشید که مساله حیاتی برای دولت آمریکا، بازگشت تحریمهای شورای امنیت علیه ایران است. به خصوص اینکه در اکتبر سال ۲۰۲۰ تحریمهای تسلیحاتی ایران منقضی میشود.
فشاری که ترامپ به اروپا برای به کارگیری مکانیسم حل اختلاف آورده نیز با این هدف است که قضیه را به شورای امنیت بکشاند و با استفاده از مکانیسم ماشه به هدف خود برسد. اما اگر اروپاییها به هر دلیل خودداری یا تعلل کنند، گزارش حقوقی وزارت خارجه آمریکا از این حکایت میکند که آمریکاییها هنوز خود را عضوی از برجام میدانند و اگر لازم باشد ممکن است که به برجام برگشته و درخواست کمیسیون حل اختلاف بدهند و موضوع را به شورای امنیت بکشانند و تحریمهای این شورا را بر ما استوار کنند. در حقیقت این بازگشت محتمل به خاطر برداشتن تحریمها نیست و به خاطر اعمال تحریمهای شورای امنیت علیه ایران خواهد بود. به هر حال ما نباید بازگشت آمریکا به برجام را یک فرض محال بدانیم.»
او در پاسخ به پرسش دیگری مبنی اینکه احتمال تعلل اروپا در فرستادن پرونده هستهای به شورای امنیت چقدر است؟ گفت: «این را بعید میدانم، اما به هر حال نمیتوان این سناریو را هم مدنظر قرار نداد. به نظر من تیغ آمریکا به قدری برنده است که اروپا را وادار کند تا تن به این شرایط بدهند اما در سیاست نمیتوان با قطعیت صحبت کرد و به عنوان یک امر محتمل با امکان بسیار ضعیف باید این را نیز در نظر داشت که اگر آمریکا از طریق اروپا نتواند به خواسته خود برسد، با بازگشت خود به برجام این مسیر را دنبال کند.»وی در تشریح دلایل در نظر گرفتن این فرض گفت: «یک دعوایی بین دولت آمریکا و سناتور تد کروز که جمهوریخواه و ضد برجام است، بر سر تایید مقام دوم وزارت خارجه آمریکا درگرفت.
شرط تد کروز این بود که وزارت خارجه آمریکا یک گزارش حقوقی را منتشر کرده و بپذیرد که آمریکا همچنان در برجام است. مصالحهای صورت گرفت و وزارت خارجه این گزارش حقوقی را صادر کرد و کروز هم مقام دوم وزارت خارجه را در سنا تایید کرد. با این اطلاعات عرض میکنم که بازگشت آمریکا به برجام یک گزینه رزرو است که اگر لازم باشد، مورد استفاده قرار خواهد گرفت. البته بازگشت آمریکاییها به برجام قطعا برای خرابتر کردن فضاست اما اگر ایران تن به شروط دوازدهگانه یا بخشی از آن دهد، مذاکره محتمل است.»
بنزین روی آتش تندروها
امکان انجام مذاکره با آمریکا در قالب برجام فقط یک روی سکه است. روی دیگر آن است که ظریف باید چه میگفت تا طیف تندرو و مخالفان داخلی برجام اینطور هیجانزده نشوند؟ ابوالفتح در این باره نیز گفت: «به هر حال بحث مذاکره با آمریکا موضوع بسیار حساسی است. به عبارتی حرکت روی لبه تیغ است و برخی از افراد به دلایل مختلف نسبت به این قضیه موضع دارند. به نظر من آقای ظریف هر طوری که صحبت میکرد، این نقدها به او وارد میشد. به هر حال فضای بعد از شهادت سردار سلیمانی حساستر شده است. من نمیدانم اگر جای ظریف بودم چه جملهای را به کار میبردم که این جنجال به پا نشود اما معتقد هستم که بیش از جملات آقای ظریف در کلید زدن به این دعوا، توئیت ترامپ موثر بود. قبل از توئیت او واکنشها به مصاحبه آقای ظریف چندان نبود. یعنی افراد یا این مصاحبه را نخوانده بودند یا خوانده بودند اما برایشان موضوعیت نداشته که موضعگیری کنند. اما به محض اینکه جمله «نه، ممنون» ترامپ منتشر شد، انگار بنزین روی آتش ریخته شد. عامدانه هم این کار را کرد.»
وی افزود: «اساسا نگاه خصمانه یا انتقادی نسبت به ظریف و سیاست خارجی آقای روحانی از سالهای قبل وجود داشته و هر از گاهی شعلهور میشود. ترامپ هم چون از این موضوع آگاه است و مشاورانی دارد که جامعه ایران را میشناسند از این امر استفاده کرده و حملات خود را متمرکز بر وزیر خارجه کرده و بر نقاط حساسی که میتواند اختلافانگیر باشد، انگشت میگذارد.
در صورتی که در چنین مواقعی انتظار میرود که فارغ از قبول داشتن یا نداشتن مواضع ظریف، این را بدانیم که زدن ظریف؛ زدن او به تنهایی یا حتی حسن روحانی نیست بلکه زدن وزیر خارجه ایران است که عملکرد موثر و دقیقی در حوزه دیپلماسی عمومی داشته است و اکنون از سوی مخالفان برجام و مخالفان جمهوری اسلامی ایران هدف قرار گرفته شده است.»
لطفاً براي ارسال دیدگاه، ابتدا وارد حساب كاربري خود بشويد