1 - 11 - 2020
جنگ لولههای نفت و گاز
کارشناسان معتقدند بحران قرهباغ میتواند بر مسیر خط لوله نفت باکو-تفلیس- جیهان (BTC) که نفت آذربایجان را به بندر جیهان ترکیه در مدیترانه میبرد اثرگذار باشد.
نبرد قرهباغ شدیدترین درگیری پس از دهه ۱۹۹۰ بوده و میتواند امنیت عرضه انرژی به خصوص در اروپا را با چالش مواجه کرده و روسیه را به برنده بزرگ این نزاع تبدیل کند. ترکیه نیز یکی از کشورهایی است که با واسطه یا بدون واسطه در این درگیری نقش دارد که در این گزارش موقعیت ترکیه در نبرد قرهباغ مورد بررسی قرار گرفته است.
بررسی موقعیت ترکیه در این نبرد
باید گفت آنکارا آشکارا به صورت سیاسی و تبلیغاتی از باکو حمایت میکند و گزارشها حاکی از آن است که آنکارا نیروهای خود را از سوریه و لیبی به منظور جنگ در منطقه قرهباغ که به آن جمهوری آرتساخ نیز میگویند و تحت کنترل نیروهای ارمنی مورد حمایت ایروان از زمان خاتمه جنگ در سال ۱۹۹۴ است اعزام کرده است.
روابط اقتصادی ترکیه و جمهوری آذربایجان در شرایط مطلوبی قرار دارد، به طوری که سال گذشته رییس جمهوری آذربایجان در دیدار با معاون اول رییسجمهوری ترکیه از افزایش ۲۰ درصدی حجم مبادلات تجاری دو کشور خبر داد.
آنکارا و باکو پیش از این گسترش روابط نظامی میان دو کشور را نیز در دستور کار خود قرار دادهاند. اخیرا جمهوری آذربایجان اعلام کرده بود که قصد خرید بعضی تسلیحات نظامی به خصوص هلیکوپتر و هواپیمای بدون سرنشین از ترکیه دارد.به گزارش میز نفت، هرچند کشورهای آذربایجان و ارمنستان پیش از این در دهه ۱۹۹۰ و سال ۲۰۱۶ با یکدیگر وارد جنگ تمامعیار بر سرمنطقه قرباغ شدهاند اما آنچه جنگ کنونی بین دو کشور را از دو جنگ پیشین متمایز میکند وجود خطوط انتقال نفت و گاز در حاشیه محل درگیری بین دو کشور در منطقه تووز (Tovuz) است. تووز منطقهای است که خطوط حیاتی انرژی صادراتی آذربایجان به اروپا در کریدوری تحت عنوان کریدور شرق- غرب یا ترانس- اوراسیا از آن عبور میکند. این خطوط شامل خط انتقال نفت باکو- تفلیس- جیهان (BTC) و خط لوله گاز قفقاز جنوبی (SCP) که تنها تامینکننده گاز خط لوله ترانس آناتولی یا TANAP است.
در واقع پروژه «تاناپ» یک مسیر انتقال گاز دریای خزر به سمت اروپاست که از منطقه شاهدنیز دو در نزدیکی سواحل باکو آغاز شده و در ادامه با گذر از خاک گرجستان، وارد خاک ترکیه شده و تا کشور ایتالیا ادامه پیدا میکند.
پروژه انتقال گاز جمهوری آذربایجان به اروپا، با ظرفیت ۱۶ میلیارد مترمکعب شامل دو مرحله است که مرحله اول آن موسوم به خط لوله انتقال گاز ترانس آناتولی(تاناپ) به ظرفیت اولیه انتقال شش میلیارد مترمکعب گاز، در سال ۲۰۱۷ به بهرهبرداری رسیده بود و مرحله دوم آن نیز که ترانس آدریاتیک(تاپ) نامیده میشود، به عنوان بخشی از دالان گازی جنوب، در سال ۲۰۱۸ با حضور الهام علیاف رییسجمهوری آذربایجان و اردوغان رییسجمهوری ترکیه افتتاح شد.
شاید به نظر برسد، سود سرشاری که از طریق این پروژه، نصیب ترکیه میشود باعث شده اردوغان این خط لوله را یک پروژه تاریخی و «جاده ابریشم انرژی» نامگذاری کند، اما بالا رفتن قدرت چانهزنی ترکیه در برابر گازپروم روسیه، مهمترین دلیل خوشحالی ترکها از انجام این پروژه است.
طبق پیشبینیهای انجام شده، ظرفیت پروژه تاناپ در سال ۲۰۲۳ به ۲۴ میلیارد مترمکعب و در سال ۲۰۲۶ نیز به ۳۱ میلیارد مترمکعب افزایش پیدا خواهد کرد.
همچنین خط لوله نفت باکو-تفلیس- جیهان (BTC) که نفت آذربایجان را به بندر جیهان ترکیه در مدیترانه میبرد از همین منطقه رد میشود.
بنابراین اگر ارمنستان بتواند به کوهستانهای منطقه تووز مسلط شود خواهد توانست ترانزیت انرژی از آذربایجان به ترکیه را بلوکه کند و آذربایجان را با بحران اقتصادی مواجه کند.
آذربایجان از خط لوله (BTC) که نفتخام تولیدی آن کشور را به اروپا منتقل میکند در سال ۲۰۱۹ حدود ۲/۲۳۳ میلیون بشکه نفت صادر کرده است همچنین طی زمان سپری شده از سال۲۰۲۰ نیز حدود ۸۱ درصد از عملیات صادرات نفت آذربایجان از همین مسیر صورت گرفته است. موازی با این خط لوله نفت، خط لوله انتقال گاز طبیعی قفقاز جنوبی (SCP) که وظیفه صادرات گاز آذربایجان به گرجستان، ترکیه و اروپا را برعهده دارد نیز قرار دارد. این خط لوله در سه ماهه نخست سال ۲۰۲۰ حدود ۲۳ درصد از تقاضای گاز طبیعی ترکیه یعنی ۷/۲ میلیارد مترمکعب را تامین کرده است.
تشدید بیشتر درگیریهای جاری و تداوم آن میتواند به توقف هرچند موقت عبور نفت وگاز از این کریدورها بینجامد که علاوه بر آذربایجان تبعاتی ناخوشایند برای گرجستان، ترکیه و حتی اروپا به دنبال خواهد داشت. اما این تهدیدها همزمان با آنکه برای عدهای بسیار دردناک خواهد بود برای برخیها بسیار خوشایند مینماید.
از جمله این کشورها روسیه است که تضعیف موقعیت خط لوله SCP در تامین گاز ترکیه و گرجستان از یک طرف موجب تسلط هرچه بیشتر این کشور بر بازار گاز آنها خواهد شد و از سوی دیگر خالی ماندن خط لوله TANAP از گاز طبیعی آذربایجان هرچه بیشتر موجب تحکیم خطوط لوله ترکاستریم و بلواستریم در تامین گاز جنوب اروپا و همچنین ترکیه خواهد شد.
تا زمانی که خصومت بین آذربایجان و ارمنستان وجود داشته باشد، عرضه بینقص گاز و نفت به اروپا از طریق ترکیه در معرض تهدید قرار خواهد گرفت. پیشبینی میشود آنکارا خصوصا اگر نیروهای زمینی آذربایجانی پیشرفت چشمگیری نداشته باشند، سرانجام با کاهش تنش موافقت کند.
با توجه به اینکه طی ۲۶ سال گذشته جنگ قرهباغ به عنوان درگیری منجمد تلقی شده، بسیار بعید است که اوضاع بدون معاملات گسترده بین روسیه و ترکیه به طور اساسی تغییر کند.
لطفاً براي ارسال دیدگاه، ابتدا وارد حساب كاربري خود بشويد