جنگ زرگری اقتصادی با مسکو
محمدرضا ستاری – در حالی که تمامی اخبار و اقدامات از سوی غرب حاکی از تشدید تنش‌ها با روسیه و لزوم مقابله با این کشور است، شواهد جدید نشان می‌دهد که اروپایی‌ها همچنان در حال تغذیه ماشین جنگی مسکو هستند، به طوری که مطابق با آمارها در سال جاری میلادی واردات انرژی از روسیه در هفت کشور بزرگ اروپایی افزایش یافته است.
این روزها در اروپا تقریبا اجماع کاملی درباره تهدیدی که روسیه ایجاد می‌کند و لزوم ادامه حمایت از اوکراین در برابر تجاوز مسکو وجود دارد. در همین راستا و در حالی که روز پنجشنبه گذشته ایالات متحده در اقدامی بی‌سابقه دو غول انرژی روس‌نفت و لوک‌اویل را تحریم کرد، خبرگزاری یورونیوز گزارش داد که اختلاف‌نظرها در نشست سران اتحادیه اروپا در بروکسل مانع از دستیابی به توافق بر سر طرحی شد که هدف آن اعطای وامی به ارزش ۱۴۰میلیارد یورو به اوکراین با استفاده از دارایی‌های بلوکه شده بانک مرکزی روسیه عنوان شده بود.
از سوی دیگر در شرایطی ولودیمیر زلنسکی، رییس‌جمهوری اوکراین از آمریکا خواسته تحریم‌ها بر دو شرکت نفتی روسیه را به‌کل بخش نفتی این کشور تعمیم دهد تا فشارها افزایش یابد و مسکو برای ورود به مذاکرات صلح تحت فشار قرار گیرد. بلافاصله پس از تحریم‌های اعمال شده، آلمانی‌ها که در خط مقدم تقابل با روسیه در جبهه اوکراین قرار دارند، از آمریکا درخواست کرده‌اند آنها را از شمول تحریم‌های واردات انرژی معاف کند.
تناقض سیاسی
این تناقض در سیاست‌های اعلامی و اعمالی اروپایی‌ها در حالی اهمیت می‌یابد که بدانیم طبق گزارش اخیر خبرگزاری رویترز، هفت کشور اروپایی شامل فرانسه، هلند، رومانی، بلژیک، کرواسی، پرتغال و مجارستان طی سال گذشته میزان واردات انرژی خود از روسیه را افزایش داده‌اند. در همین رابطه مطابق با آمارهای منتشر شده، در هلند وابستگی به انرژی روسیه حدود ۷۲درصد افزایش یافته و از سال ۲۰۲۴ به ۴۹۸میلیون یورو (حدود ۵۸۰میلیون دلار) رسیده است. در فرانسه این رقم ۴۰درصد رشد داشته و به ۲/۲میلیارد یورو (۵۶/۲میلیارد دلار) رسیده است. در کرواسی و رومانی نیز واردات به ترتیب ۵۵ و ۵۷درصد افزایش یافته است. در همین حال واردات پرتغال از انرژی روسیه جهشی حیرت‌انگیز داشته و بین سال‌های ۲۰۲۴ تا ۲۰۲۵ حدود ۱۶۷درصد رشد کرده است.
برای پاسخ به این سوال که چطور اروپا در شرایط جنگی با روسیه همچنان از این کشور انرژی وارد کرده و به گفته برخی تحلیلگران غربی ماشین جنگی روسیه را از لحاظ مالی تغذیه می‌کند باید به چند نکته توجه کرد. طبق گزارشی که در این خصوص مجله آمریکایی نشنال اینترست منتشر کرده، در مورد مجارستان، پاسخ روشن است زیرا از زمانی که ویکتور اوربان در سال ۲۰۱۰ به قدرت رسید او خود را به‌عنوان یکی از متحدان دیرین کرملین نشان داده است. او نه‌تنها از جنگ روسیه علیه اوکراین حمایت لفظی کرده بلکه تلاش کرده است اجماع در درون ناتو را تضعیف و مانع از اعمال تحریم‌های اروپایی علیه مسکو شود. به بیان دیگر مجارستان موضع سیاسی خود را آشکارا اعلام کرده و خرید بیشتر انرژی روسیه کاملا با این سیاست همسو است اما هیچ‌یک از دیگر کشورهایی که در گزارش رویترز ذکر شده‌اند، روابط نزدیکی با روسیه ندارند. برعکس، بسیاری از آنها به‌ویژه فرانسه در خط مقدم تلاش برای انزوای کرملین و مجازات آن قرار دارند. از این رو، الگوهای اخیر مصرف انرژی آنها هم شگفت‌آور است.
این روند البته استثنا محسوب می‌شود. اروپا سال‌ها به انرژی روسیه وابسته بود، موضوعی که پیشتر به مسکو اجازه می‌داد از انرژی به‌عنوان ابزاری فشارآور در تعامل با قاره سبز استفاده کند اما از سال ۲۰۲۲ به بعد، شرایط به‌طور چشمگیری تغییر کرده است. به طوری که در مجموع، اتحادیه اروپا واردات انرژی خود از روسیه را نسبت به سال ۲۰۲۱ حدود ۹۰درصد کاهش داده است. با این حال این قطع ارتباط کامل نبوده است چرا که آمارها نشان می‌دهند تنها در سال جاری میلادی اروپا بیش از ۱۱میلیارد یورو (نزدیک به ۱۳میلیارد دلار) انرژی از روسیه وارد کرده است. امری که به گفته برخی تحلیلگران آمریکایی هر چند در مقیاس محدود بوده اما به تداوم ماشین جنگی گسترده و پرهزینه روسیه کمک کرده است.
اروپا در دام روسیه
به گفته برخی مقامات و ناظران غربی، چنین موضوعی یعنی تغذیه ماشین جنگی روسیه هدف اتحادیه اروپا نیست اما این قاره در فاصله گرفتن از انرژی روسیه بسیار کند عمل می‌کند. برای نمونه طرح اتحادیه اروپا جهت ممنوعیت واردات گاز طبیعی مایع روسیه تا پیش از سال ۲۰۲۷ اجرایی نخواهد شد. این بدان معناست که خریدهای انرژی اروپا حداقل برای یک‌سال‌ونیم دیگر همچنان به تامین مالی جنگ روسیه ادامه خواهد داد؛ امری که با رویکرد اروپایی‌ها در حمایت از اوکراین متناقض بوده و حتی وضعیت را برای آنها دشوارتر می‌کند. اتفاقا دونالد ترامپ ماه گذشته در سخنرانی خود در مجمع عمومی سازمان ملل به این موضوع اشاره کرد و گفت: اروپا باید تلاشش را بیشتر کند. نمی‌شود در حالی که با روسیه می‌جنگند، از روسیه نفت و گاز بخرند. این تناقض نشان می‌دهد چرا کاخ‌سفید نسبت به راهبرد اروپا در قبال اوکراین و تعهد بلندمدت آن به ادامه این نبرد تردید دارد.
در نتیجه آمریکایی‌ها تاکید دارند، رفع این ابهام باید در صدر اولویت‌های اتحادیه اروپا قرار گیرد. در حال حاضر اروپا مجموعه‌ای از اقدامات برای تقویت حمایت خود از کی‌یف را بررسی می‌کند. یکی از این پیشنهادها استفاده از حدود ۱۷۶میلیارد یورویی دارایی‌های مسدود شده روسیه در اتحادیه اروپا به‌عنوان نوعی وام غرامت است که بازپرداخت آن تنها پس از پرداخت خسارات جنگی توسط روسیه انجام خواهد شد اما شاهد بودیم که اختلاف‌نظرها باعث شده این موضوع فعلا منتفی شود. از سوی دیگر در شرایطی که اعلام می‌شود اروپا برای استقلال انرژی باید جریان نفت و گاز روسیه را قطع کند، همین اختلاف‌نظرها به همراه چالش‌های عدیده اقتصادی باعث شده تا کشورهای اتحادیه قادر به انجام تصمیماتی که اعلام می‌کنند، نباشند. در نتیجه طبیعی است که روند جنگ یا صلح اکنون به ابتکار مسکو و واشنگتن رقم بخورد و اروپایی‌ها قادر نباشند نقشی فراتر از یک ناظر بیرونی در این فرآیند داشته باشند.
