26 - 05 - 2020
جنگل گچساران طعمه حریق و بیمسوولیتی
مهدیه بهارمست- از جمعه دوم خرداد تاکنون جنگلهای شهرستان گچساران و منطقه دهرود شهرستان دشتستان بوشهر در آتش میسوزند. به گفته مردم محلی برای مهار این آتشسوزیها امکانات کافی از جمله هلیکوپتر وجود ندارد و در حال حاضر بیش از ۲۰۰ هکتار از جنگلهای این شهرستان در آتش سوخته است. علی خوانپایه، فرماندار شهرستان گچساران در این باره گفت: «آتشسوزی هنوز به صورت نقطهای ادامه دارد و نیروهای امدادی در حال مهار آتشسوزی جنگلها هستند.» این در حالی است که به گفته او، استانداری کهگیلویهوبویراحمد از اختصاص بالگرد برای اطفای حریق خودداری کرده است. او ادامه داد: «صعبالعبور و صخرهای و پرتگاه بودن محل آتشسوزی و وزش باد باعث کند شدن مهار آن شده است. اختصاص بالگرد اطفای حریق وظیفه مدیریت بحران استانداری است.» بنا بر آمار رسمی، سالانه ۱۵ هزار هکتار از جنگلها و مراتع ایران در آتش میسوزد. گرچه ۸۰ درصد از این آتشسوزیها تحت تاثیر عوامل انسانی هستند.
البته نباید فراموش کرد که ۹۰ درصد از اراضی شهرستان گچساران را عرصههای ملی تشکیل میدهد که از این میزان ۷۰ درصد مرتع و جنگل است. ۳۵۰هکتار از جنگلها و مراتع مناطق مختلف این شهرستان تابستان گذشته طعمه حریق شد. همچنین علی عباسنژاد، فرمانده یگان حفاظت سازمان جنگلها، مراتع و آبخیزداری کشور گفته فعلا هیچ هلیکوپتری نداریم، اما امیدواریم دو تا سه هلیکوپتر در منطقه حضور یابند و کمک کنند. حال بعد از گذشت چهار روز وزارت دفاع نیز برای اطفای حریق بالگرد به محل اعزام کرده است.
گرچه عدم مهار آتش تاکنون نمادی از ناتوانی مدیریتی مسوولان استان است. گویا آتشسوزی از مراتع پاییندست آغاز شده و به علت ضعف نیرو و عدم هماهنگی و همکاری سازمانها و نهادهای مربوطه، آتش به کوه و مناطق سختگذر کشیده شده و گسترش یافته بود. تنها ۲۰ نفر از کارمندان منابع طبیعی و نیروهای مردمی در شب اول در منطقه حضور داشته و از اقدامات سریع و لازم برای کنترل بحران خبری نبوده است!
در همین رابطه غلامحسین حکمتیان مدیرکل منابع طبیعی کهگیلویهوبویراحمد با اشاره به اینکه روز جمعه گذشته چهار فقره آتشسوزی در مناطق مختلف گچساران رخ داد، گفته سه فقره آتشسوزی در «جاده سد چمشیر» و «آبگرمو» بلافاصله از سوی نیروهای امدادگر خاموش شد اما آتشسوزی در منطقه خنگ بنار با توجه به وسعت منطقه و صعبالعبور بودن منطقه این آتش به سمت کوههای اطراف پیشروی کرد.وی با بیان اینکه به دلیل کمبود نیروی انسانی مهار آتش در منطقه خنگ بنار ناموفق بود، گفت: برای مهار آتش در منطقه خنگ بنار روز گذشته یک اکیپ نیرو از مرکز استان برای کمک به نیروهای منابع طبیعی اعزام شد. آتش در ارتفاعات کوه خنگ بنار و کوه گوهر در ساعت ۱۶ دیروز مهار شد اما به دلیل وزش باد این آتش شعلهور و کنترل آتش از دست نیروهای خارج شد و برای مهار آتش نیاز به نیروی تازهنفس است. پوشش گیاهی متراکم، سختگذر بودن منطقه، وزش باد و گرمای هوا مهار آتشسوزی را با مشکل مواجه کرده است.
در سالی که گذشت بسیاری از مناطق جنگلی کشور دچار حریق شدند و بخش زیادی از جنگلهای ارسباران، مازندران، گیلان و مناطق جنگلی و طبیعی استانهای ایلام، کردستان، فارس، کرمانشاه، خوزستان، اصفهان و در کل تمام کشور از بین رفتند. تنها علل آن هم ضعف مدیریت، کمبود نیروی کارآزموده، آبپاش و هلیکوپتر برای مهار آتشسوزی است. بسیاری از منتقدان میگویند مهار آتش طول میکشد و نهادهای مسوول نه گشت هوایی دارند و نه بالگردها و هواپیماهای آبپاش!
آتشسوزی جنگلهای ایران به عنوان بلایی طبیعی در سال ۹۸ به صورت مکرر و در مناطق مختلف جغرافیایی کشور به وقوع پیوست که علاوه بر اراضی جنگلی به منابع طبیعی مختلف نیز سرایت کرد و پوشش گیاهی و طبیعی زیادی را از بین برد که مهمترین این آتشسوزیها در ۳۱ مرداد ۱۳۹۸ در جنگلهای ارسباران اتفاق افتاد که چندین روز طول کشید و حدود ۶۳۰ هکتار از مراتع و جنگلهای این ناحیه در آتش سوختند.همچنین براساس اطلاعات منتشر شده از منابع معتبر ۴۰۰ هکتار از جنگلهای میانکاله و کیاسر در مازندران و ۱۰۴ هکتار از اراضی جنگلی برخی شهرستانهای گیلان در سال ۹۸ دچار آتشسوزی شدند.ایلام نیز یکی دیگر از استانهایی بود که تابستان ۹۸ برخی مراتع و پوشش گیاهی آن به صورت پیدرپی دچار حریق شد. برای نمونه در ۱۶ شهریور ماه، اداره منابع طبیعی و آبخیزداری دهلران اعلام کرد که ۱۰۰ هکتار از طرحهای مرتعداری این شهرستان دچار آتشسوزی شده است.
در همین روز مراتع طبیعی منطقه تخت نرم ماژین شهرستان درهشهر هم طعمه حریق شد. همچنین در ۲۰ شهریور پنج هکتار از مراتع طبیعی روستای بان کلولی بخش چوار آتش گرفت.همچنین دوم مهرماه، کوه «خرمه» واقع در شهرستان چرداول و در هشتم مهر هم آتشسوزی گسترده کوههای شهرستان ملکشاهی را فرا گرفت.از دیگر مناطقی که در شهریور ۱۳۹۸ دچار حریق شدند میتوان به منطقه دوشخراط از توابع خوانسار، باغات حاشیه میدان خلیجفارس شهر قزوین، راتع کالتمانلو منطقه ییلاقی گلیل شهرستان شیروان، مراتع و باغهای حاشیه روستای کرکره در بوکان، زمینهای ملی شمیرانات، روستای گردشگری سوسن سرخاب اندیکا در خوزستان، منابع طبیعی کرمان، ارتفاعات کوههای بادرنگان باغملک در اهواز، ۶۵ هکتار از عرصههای طبیعی خمین، جنگلهای باغ شادی خاتم در یزد، جنگلهای الوار اندیمشک، مراتع هرمزگان، ارتفاعات پارک کوهستانی دراک شیراز، مراتع خلخال، مراتع بادله کوه دامغان در سمنان، اراضی ملی طارم سفلی قزوین، بادامستان طارم، ۲۲۹ هکتار از عرصههای طبیعی کردستان، مراتع آبیدر کردستان، ارتفاعات شهرستان دالاهو، مراتع و جنگلهای گچساران، مراتع مشجر گیلانغرب و ۱۵۵ هکتار از اراضی طبیعی بانه اشاره کرد.
راهکار
به عقیده منتقدان، دولت باید با در اختیار قرار دادن بودجههای خاص جهت تهیه امکانات و تجهیزات اطفای حریق اقدام کند و با تشکیل یک کارگروه با حضور یگانهای محیطبان و جنگلبان و حضور نظامیانی که مجهز به تجهیزات هوایی از قبیل هواپیما و چرخبال هستند، در موقع بحران از این سازمانهای مردمنهاد برای مهار آتش استفاده کند. نهادهای دولتی با شناسایی و تهیه نقشههایی از مناطق و کانونهای بحران راهحلهایی برای مهار آتش در کمترین زمان پیدا کنند.
متولی مدیریت آتشسوزی در جنگلها
معاون وزیر و رییس سازمان مدیریت بحران کشور با بیان اینکه متولی مدیریت آتشسوزی در جنگلها، مراتع و مناطق حفاظت شده، سازمانهای حفاظت محیطزیست و جنگلها و مراتع کشور هستند، گفته سایر دستگاهها در این خصوص نقش کمککننده دارند و سازمان مدیریت بحران نیز بر حسب وظیفه از چند سال پیش همکاری خود را با این سازمانها آغاز کرده است. اما معصومه ابتکار در زمانی که رییس سازمان حفاظت از محیطزیست بود، مسوولیت مهار آتشسوزیها را سازمان محیطزیست ندانست و گفت: «درست است که اغلب آتشسوزیها با حضور سازمان منابع طبیعی، سازمان محیطزیست و نیروهای امدادی مهار شده؛ اما جنگلهای آتشگرفته جزو مناطق حفاظتی محیطزیست نبوده و مسوولیت آن با سازمان جنگلها بود، اما ما فقط به مهار آن کمک کردیم.» این در حالی بود که به گفته مدیر کل منابع طبیعی بیشتر آتشسوزیها در منطقه حفاظت شده محیطزیست رخ داده است.
۷۰ درصد آتشسوزی جنگلها و مراتع کشور، غیرعمد است
جمشید محبتخانی، فرمانده یگان حفاظت محیطزیست با اشاره به بارندگیهای بالاتر از حد نرمال امسال و سال گذشته و سرسبزی تمامی مراتع و جنگلهای کشور از افزایش احتمال خطر آتشسوزیها در محیطزیست کشور خبر داد و گفته طبق آمارهای ثبت شده در سالهای گذشته ۷۰ درصد آتشسوزی جنگلها و مراتع کشور غیرعمد و در اثر سهلانگاری گردشگران اتفاق افتاده است و با توجه به اینکه امسال ریسک آتشسوزی در طبیعت زیاد است، هموطنان باید با احتیاط بیشتری در طبیعت حضور یابند. وی آتشهایی که برای طبخ غذا در دل طبیعت برافروخته میشوند، سیگار و دیگر موارد اشتعالزا در کنار زبالههایی که در مقابل نور خورشید تبدیل به ذرهبین شده و زمینه آتشسوزی را فراهم میکنند را از عمدهترین دلایل آتشسوزی در طبیعت کشور برشمرد. همچنین ۲۰ درصد دیگر این آتشسوزیها در برخی از مناطق به صورت عمدی و با انگیزه تغییر کاربری زمینها و دیگر انگیزههای غیرقانونی بوده و ۱۰ درصد آن منشأ طبیعی داشته است.
راهکار مقابله با آتشسوزی جنگلها
علیرضا منصوی*- ابتدا باید به آتشسوزی جنگلها به عنوان یک بحران نگاه کرد. تا حدودی حریق اجتنابناپذیر است. پیشگیریهای زیادی در این امر انجام شده و اگر همین مقدار هم صورت نمیگرفت شاید دیگر هیچ درختی در کشور وجود نداشت. همگان باید بدانند که سازمان منابع طبیعی هر استانی عمدتا نقش پیشگیرانه را ایفا میکنند. گرچه امسال به دلیل بارندگیهای بسیاری که داشتیم، پوشش گیاهی زیادی به وجود آمده که همینها مستعد حریقاند. مهار این بحران برعهده یک سازمان نیست بلکه تمام ارگانهای لشکری و کشوری در این امر دخیل هستند. گرچه سازمان مدیریت بحران هماهنگکننده سازمانهای یاریرسان است. در هر استانی مدیریتهای بحران محور اصلی هماهنگی دستگاههای اجرایی هستند. ما هم به عنوان منابع طبیعی متقاضی اصلی هستیم زیرا جنگلها در حوزه مدیریت سازمان منابع طبیعی است. در هر صورت آتشسوزی در هر منطقهای که رخ دهد فارغ از اینکه در محدوده مدیریت کدام دستگاه باشد، تمام ارگانها باید برای مهار حریق کمک کنند. اینکه سازمانی متولی این امر باشد و به تنهایی اقدام کند، امکانپذیر نیست. قانون هم تصویب کرده هنگام وقوع حریق در جنگلها و مراتع همه دستگاههای کشوری و لشکری موظفند برای کنترل آن کمک کنند. در بسیاری از نقاط دنیا هم حریق رخ میدهد. کشور ما هم از این امر مستثنی نیست به همین دلیل جوامع محلی منطقه را باید به وسایل ضروری جهت برخورد با آتشهای نابهنگام مجهز و آموزشهای لازم و جامع داد تا اقدامات پیشگیرانه را اصل زندگانی خود قرار دهند. آتشسوزی اخیر در استان جمعه شب به نحوی کنترل شد اما متاسفانه به دلیل وزش باد شدیدی که توام با زلزله نسبتا خفیفی بود باعث شعلهور شدن این آتش و گسترش به بالادست شد. بالاخره تا هماهنگیهای لازم را برای اعزام بالگرد و هلیکوپتر از سوی وزارت دفاع و نیروهای مسلح انجام دادیم کمی طول کشید. البته مشکل اساسی دیرکرد روزهای اخیر صعبالعبور بودن منطقه است و برای مهار چنین آتشی به بالگرد آبپاش نیاز داشتیم. هنوز میزان خسارت وارده به منطقه مشخص نیست. اول باید آتش مهار شود، زیرا آتش بسیار گسترده و پراکنده است. بعد از آن یک تیم بررسی را برای برآورد خسارت به مناطق آسیبدیده اعزام میکنیم. دولت باید هماکنون که در بحران به سر میبریم به سازمانهای درگیر با اطفای حریق بودجهای در نظر بگیرد. اگر آن را به پایان سال موکول کند دیگر اثربخشی اکنون را نخواهد داشت. به همین دلیل تامین نیازهای ضروری برای مقابله با آتشسوزیها هر سال به سال بعد موکول میشود. به هر حال در باقیمانده سال تلاش میکنیم اقدامات پیشگیرانه بیشتری را انجام دهیم یا اگر حریقی رخ داد سرعتالعمل بیشتری داشته باشیم.از مردم هم استدعا میکنیم اگر در مکانی شعلهای هرچند کوچک دیدند سریعا به سازمان آتشنشانی منطقه خبر دهند تا شاهد گسترش آتش نباشیم. همچنین فیلتر سیگارهای خود را در جنگل رها نکنند. نباید فراموش کرد ۸۰ درصد آتشسوزیهای جنگلها عمدیاند، بنابراین باید دست در دست یکدیگر جنگلها را برای فرزندانمان حفظ کنیم نه اینکه آنها را به هر طریقی از بین ببریم.
* رییس اداره منابع طبیعی شهرستان کنگان، استان بوشهر
لطفاً براي ارسال دیدگاه، ابتدا وارد حساب كاربري خود بشويد