تکانه‌های ارزی

گروه اقتصادی- پس از تحمل یک دوره سیاستگذاری تثبیتی، بازار ارز به افزایش ناگهانی قیمت بنزین واکنش نشان داد و مرزهای روانی بازار را درنوردید. اگرچه رویه سیاستگذاری دولت بر ثابت نگه داشتن قیمت‌ها در بازار اصرار می‌ورزد، با این حال تکانه‌های ناشی از افزایش ۳۰۰ برابری قیمت بنزین فضا را برای داغ شدن نرخ دلار فراهم آورده است.
از زمان اعلام خبر ناگهانی اصلاح قیمت سوخت و اجرای سیاست کاهش سهم دهک‌ها از یارانه‌های پنهان انرژی، بازار ارز خود را برای دور تازه‌ای از افزایش قیمت‌ها آماده کرده و سیاستگذار را با موانع تازه‌ای در اعمال سیاست‌های تثبیتی مواجه ساخته است.
نمودار قیمتی نرخ دلار نشان می‌دهد که قیمت این ارز از ابتدای هفته گذشته تا پایان هفته با نوسان اندکی در قیمت مواجه و حول قیمت ۱۱ هزار و ۴۰۰ تومان در نوسان بود. بررسی‌های دقیق‌تر نشان می‌دهد که از ابتدای روز کاری هفته گذشته تا پایان هفته، با افزایش پلکانی در قیمت مواجه شد و از ۱۱ هزار و ۳۵۰ تومان به ۱۱ هزار و ۵۰۰ تومان رسید.
رشد ۳۰۰ تومانی قیمت دلار
اما از ابتدای روز کاری هفته جاری، بازار ارز در واکنش به سیاست جدید دولت مبنی بر اصلاح قیمت سوخت رشد محسوسی را در قیمت‌هایش تجربه کرد. بر این اساس نرخ دلار از ۱۱ هزار و ۵۰۰ تومان در آخرین روز کاری هفته گذشته به ۱۱ هزار و ۸۰۰ تومان در هفته جاری رسید. به این ترتیب هر واحد دلار با افزایش قیمت ۳۰۰ تومانی مواجه شد. در عین حال نرخ خرید هر واحد دلار نیز در مقایسه با هفته گذشته افزایش قیمت ۲۵۰ تومانی را تجربه کرد و نرخ ۱۱ هزار و ۶۰۰ تومانی را به ثبت رساند.
عبور آرام دلار از مرز روانی ۱۱ هزار و ۵۰۰ تومانی پس از آن اتفاق می‌افتد که پیش از این بازار ارز واکنشی به تشدید تنش‌های سیاسی منطقه از خود نشان نداده بود. قیمت خرید دلار در بانک‌ها نیز با افزایش حدود ۳۰۰ تومانی در قیمت مواجه شد، به طوری که از ۱۱ هزار و ۱۲۲ تومان در ابتدای هفته گذشته به ۱۱ هزار و ۴۲۱ تومان در هفته جاری دست یافت.
باور عمومی بر این است که افزایش قیمت ارز نتیجه مستقیم افزایش ۳۰۰ درصدی قیمت بنزین است، با این حال صاحب‌نظران و مسوولان دولتی بر سناریوهای دیگری در این خصوص تاکید می‌ورزند.
رابطه تورم و بنزین
رییس بانک مرکزی می‌گوید: «متوسط نرخ دلار در بازار آزاد در سه ماه گذشته با ثبات نسبی، معادل ۱۱۴۰۰ تومان بوده است از طرف دیگر محاسبات اداره بررسی‌های اقتصادی بانک مرکزی نشان می‌دهد که تاثیر افزایش امروز قیمت بنزین در تورم، در حدود چهار واحد درصد در سال خواهد بود. در این چند روز تحت‌ تاثیر انتظارات ناشی از تقاضای فصلی ارز، عوامل سیاسی و نیز اخبار افزایش قیمت بنزین، در مقایسه با نرخ میانگین سه ماه گذشته، افزایش قیمت دلار در بازار آزاد حدود سه درصد بوده است. اگر وضعیت مطلوب ذخایر ارزی بانک مرکزی و نیز مازاد عرضه نسبت به تقاضای ارز در بخش اسکناس و حواله را هم درنظر بگیریم، نظریه بالا بودن ریسک سرمایه‌گذاری در ارز، همچنان پابرجا خواهد بود. تاکید این نکته نیز ضروری است که نرخ فعلی ارز، تحت تاثیر جهش قبلی ناشی از عوامل انتظاری و تداوم تحریم‌ها بوده و از پشتوانه عوامل بنیانی برخوردار نیست.»
مطابق گفته‌های سیاستگذار پولی، سناریوی افزایش قیمت ارز تحت‌تاثیر افزایش قیمت بنزین مردود است و نوسان قیمت دلار در روزهای اخیر تحت‌تاثیر عوامل روانی ناچیز و قابل چشم‌پوشی است.
از سوی دیگر اگر تاثیر عوامل اقتصادی بر قیمت ارز را به عنوان سناریوی محتمل دیگری در نظر بگیریم، می‌توان افزایش محسوس نرخ ارز را منطقی دانست. بر اساس این سناریو، کاهش شدید درآمدهای ارزی که کسری شدید بودجه را وبال گردن دولت کرده، می‌تواند رشد آرام و تدریجی قیمت ارز را موجب شده و تداوم افزایش قیمت تا ماه‌های آتی را نیز موجب شود.
نقش پیشران انتظارات تورمی
با این حال و با وجود سناریوهای موجود در خصوص افزایش قیمت ارز، می‌توان گفت هردوی آنها به شکل‌گیری انتظارات تورمی می‌انجامند و حرکت بازار ارز بر بستر رشد قیمت را توجیه‌پذیر می‌کنند. بنابراین هرچند نمی‌توان ارتباط منطقی و معقولی بین افزایش قیمت بنزین و افزایش قیمت ارز متصور بود، اما چالش‌ها و تلاطمات اقتصادی می‌تواند این عوامل را به دلیلی منطقی برای حرکت بازار ارز بر مدار صعودی تبدیل کند.
از سوی دیگر رصد بازار ارز نشان می‌دهد که دلالان به بهانه‌های جدیدی برای ایجاد حباب قیمتی متوسل شده‌اند و برآنند افزایش قیمت بنزین را دلیل موجهی برای جولان در بازار ارز سازند. این در حالی است که پیش از این بانک مرکزی از رفت و آمد دلالان در بازار ارز ممانعت می‌کرد و ثبات نسبی در بازار ارز برقرار کرده بود.سیاستگذاری دولت از ابتدای سال جاری، به تثبیت قیمت‌ها در بازار ارز منجر شده و نرخ دلار را به کف قیمتی خود در مقایسه با نیمه دوم سال گذشته رسانده بود. اگرچه سیاستگذار با اعمال فشار بر قیمت‌ها قادر بوده ثبات نسبی در بازار ارز برقرار کند، با این حال پیش‌بینی‌ها حول این موضوع می‌چرخد که فشرده شدن فنر ارز می‌تواند تحت تاثیر عوامل خارجی رها شود و جهش ناگهانی قیمت‌ها را به دنبال داشته باشد.
ابزارهای جبران کسری بودجه
از آنجا که افزایش قیمت بنزین می‌تواند با تحریک انتظارات تورمی گرانی‌های جدیدی در گروه‌های کالایی به بار آورد، انتظار می‌رود سیگنال‌هال جدیدی روانه بازار ارز کند و آهنگ رشد قیمت ارز را تندتر کند. اگرچه شکل‌گیری چنین رابطه‌ای منطقی به نظر نمی‌رسد، با این حال انتظارات تورمی همواره نقش پیشران را در افزایش قیمت‌ها در سطوح مختلف برعهده داشته است.
اگرچه در وهله اول این افزایش قیمت ارز است که بر تورم و سطح عمومی قیمت‌ها تاثیر می‌گذارد، با این حال شکل‌گیری تورم و تداوم آن نیز خود می‌تواند نیرو محرکه رشد دوباره قیمت ارز شود. از این‌رو است که سیاستگذار با اعمال سیاست‌های تثبیتی بر آن است دور باطل تبعیت نرخ تورم و نرخ ارز از یکدیگر را خنثی کند.
با این حال پیش‌بینی می‌شود که اگر افزایش قیمت بنزین نیرو محرکه افزایش دوباره قیمت‌ها شود و به تورم‌های جدیدی در اقتصاد دامن بزند، زمینه‌های جدید رشد قیمت ارز نیز فراهم می‌شود. از آنجا که سیاستگذار به ابزارهای متنوعی برای جبران کسری بودجه متوسل شده است، می‌توان افزایش قیمت ارز را در کنار ابزارهای موجود در جهت پوشش کسری بودجه معرفی کرد.