20 - 07 - 2023
تمرکز مجدد ایران بر میدان گازی آرش اهمیت منابع برای کویت و عربستان
گروه انرژی- در حالی که دولت اعلام کرده مذاکره با عربستان و کویت درباره تعیین تکلیف حدود دریایی میدان گازی- نفتی آرش را پیش خواهد برد، اخیرا میدل ایست نیوز اعلام کرد که کویت در یک برنامه کاری برای ۴ سال آینده از ۲۰۲۳ تا ۲۰۲۷ به دنبال تجهیز زیرساختهای یکپارچه میدان دریایی الدره/ آرش برای تولید نفت و گاز است.
میدان گازی- نفتی آرش بیش از ۶۰ سال است که بین ایران، عربستان و کویت تعیینتکلیف نشده است؛ میدانی که بنا به گفته کارشناسان در پیچیدهترین جغرافیای سیاسی دریایی جهان میان کشورهای ایران و کویت واقع شده است.
ذخیره درجای گاز طبیعی میدان آرش حدود ۲۰ تریلیون فوت مکعب و ذخیره نفت خام درجای این میدان نیز نزدیک به ۳۱۰ میلیون بشکه برآورد میشود که سهم ایران را حدود ۴۰ درصد تخمین زدهاند. عدم توافق میان ایران و کویت موجب شده سرنوشت بهرهبرداری از میدان آرش در هالهای از ابهام قرار بگیرد.
«بنفشه کینوش» پژوهشگر موسسه مطالعات خاورمیانه در مقالهای تحت عنوان «تمرکز مجدد ایران بر میادین گازی مشترک» نوشت: صادرات انرژی و درآمد حاصل از آن ضربه تحریمهای ایالاتمتحده علیه صنعت هیدروکربن ایران را از بین میبرد.
با این حال استفاده حداکثری از ذخایر ایران، مستلزم توسعه میدانهای مشترکی مانند الدوره/آرش، میدان گازی واقع در شمال خلیج فارس است؛ جایی که ایران باید با ادعاهای رقیب کویت و عربستان سعودی رقابت کند.
در گذشته، ایران اغلب از میادین گازی مشترک خود در نتیجه تحریمها غفلت کرده و به جای آن بر تامین نیازهای داخلی به سرعت رو به رشد خود از طریق بهرهبرداری از میادین غیرمشترک تمرکز کرده است، اما این کشور میگوید این موضوع باید در آینده تغییر کند.
ایران یک غول گازی بینالمللی است که ذخایر قطعی آن تا پایان سال ۲۰۲۰ بالغ بر ۱۱۳۳ تریلیون فوت مکعب بود که این رقم معادل ۱/۱۷ درصد کل ذخایر گاز جهان است. با توجه به افزایش تقاضای جهانی برای گاز و نیاز اروپا به جایگزینی واردات از روسیه، ایران احتمالا امیدوار است در آینده سهمی از بازار بینالمللی گاز را به دست آورد، اگرچه این امر مستلزم سرمایهگذاری و سرمایه عظیمی است که در حال حاضر فاقد آن است.
اینکه ایران چه مقدار گاز در میادین مشترک با همسایگانش دارد، با توجه به ذخایر دستنخورده و مناقشات جاری مرزی مشخص نیست. در اولین گام تهران میخواهد با استفاده از استارتآپهای بومی که به شرکت ملی گاز ایران کمک میکنند، پس از اعمال مجدد تحریمهای آمریکا در سال ۲۰۱۸ میدانهای مشترکی را راهاندازی کند.
تولید گاز طبیعی ایران در سالهای اخیر با تولید ۸۵/۸ تریلیون مکعب در سال ۲۰۲۰ بهطور پیوسته رشد کرده که نسبت به ۰۸/۵ تریلیون مترمکعب در یک دهه قبل به میزان قابل توجهی افزایش یافته است.
مصرف داخلی نیز در مدت مشابه افزایش یافته و به ۲۳/۸ تریلیون مکعب در سال ۲۰۲۰ رسیده که از ۱/۵ تریلیون مترمکعب در سال ۲۰۱۰ افزایش یافته است.
نگرانیها در مورد تحریمها در سالهای اخیر مشکلی تکراری برای ایران بوده و مانع از سرمایهگذاری مشترک شده است. تحریمها، پروژه خط لوله گاز زیر آب که ایران را به عمان متصل میکرد از بین برد و یادداشت تفاهم قطر و ایران برای دعوت از شرکت چندملیتی فرانسوی توتال انرژی برای توسعه ۱۲۶۰ تریلیون مترمکعب از ذخایر گاز قابل بازیافت در پارس جنوبی/گنبد شمالی نیز محقق نشد.
انتظار میرود میدان آرش که در سال ۱۹۶۷ کشف شد، بهطور متوسط روزانه یک میلیارد فوت مکعب گاز طبیعی و ۸۴۰۰۰ بشکه میعانات گازی تولید کند.
مناقشاتی که بهرهبرداری از آرش را پیچیده کرده است
مناقشات بر سر منابع مشترک گاز چالش دیگری برای ایران ایجاد میکند و ادعاهای رقابتی با کویت و عربستان سعودی بهرهبرداری از میدان گازی الدوره/آرش در خلیج فارس را پیچیده کرده است. انتظار میرود میدان آرش که در سال ۱۹۶۷ کشف شد، بهطور متوسط روزانه یک میلیارد فوت مکعب گاز طبیعی و ۸۴۰۰۰ بشکه میعانات گازی تولید کند.
در طول سالها، کویت و ایران در مورد مرزهای دریایی مورد مناقشه خود، بدون دستیابی به توافق گفتوگو کردهاند. در سال ۲۰۰۰ آنها مذاکرات در مورد این موضوع را رهبری کردند، اما عربستان سعودی ادعای خود را مطرح کرد. یک سال بعد ایران تجهیزات حفاری را به امید تشویق عربستان سعودی و کویت به توسعه مشترک آن در انتظار توافق مرزی دریایی به میدان فرستاد، اما با مخالفت کویت تجهیزات را از آنجا خارج کرد.
کویت سپس مذاکراتی را با عربستان سعودی برای ترسیم مرزهای دریایی آغاز کرد. در سال ۲۰۱۴ عربستان سعودی سهم ایران را به چالش کشید، اما اعتراف کرد که توسعه این میدان مستلزم هماهنگی با این کشور است. مشخص نیست که آیا مذاکرات کنونی عربستان و ایران بر حل تنشها در این جبهه متمرکز است یا خیر، اما برخی نشانهها حاکی از آن است که ممکن است چنین باشد.
پیشتر در سال ۲۰۱۹، عربستان سعودی و کویت توافقنامهای را برای عملیاتی کردن میدان آرش تا سال ۲۰۲۲ امضا کردند. ایران که از این قرارداد مستثنی شده بود، آن را غیرقانونی تلقی کرد. در مارس ۲۰۲۲ «جواد اوجی» وزیر نفت ایران اعلام کرد که این کشور پس از یک وقفه ۲۱ ساله عملیات حفاری در این میدان را از سر خواهد گرفت و برای این منظور قبلا مطالعات امکانسنجی انجام داده است.
در پرتو این واقعیتهای در حال تغییر، کویت که زمانی سرسختانه با استدلال ایران مخالف بود، موضع خود را مجددا تنظیم کرده و اکنون حل و فصل را یک موضوع سهجانبه میبیند. عربستان سعودی به کویت پیوسته و خواستار حل و فصل دعاوی مورد مناقشه با ایران شده است.
با تخمین ۱۰ تا ۱۱ تریلیون مترمکعب گاز، این میدان برای کویت و عربستان سعودی مهم است. تا سال ۲۰۲۰، ذخایر گاز طبیعی اثباتشده کویت به ۹/۵۹ تریلیون مترمکعب رسید و تولید گاز طبیعی آن (۵۳/۰ تریلیون مترمکعب) کمتر از مصرف آن (۷۳/۰ تریلیون مترمکعب) بود. این کشور در حال حاضر برای تامین نیاز داخلی به گاز طبیعی مایع وارداتی متکی است.
عربستان سعودی دارای ذخایر گازی اثباتشده ۶/۲۱۲ تریلیون مترمکعبی و خروجی ۹۶/۳ تریلیون مترمکعبی در سال ۲۰۲۰ است، اما مانند کویت به جای گاز مرتبط حاصل از تولید نفت، به میادین گازی غیرمرتبط یا مستقل فراساحلی نیاز دارد.
همراه با ذخایر بسیار بزرگتر میدان گازی جفوره به میزان ۲۰۰ تریلیون مترمکعب، میدان آرش میتواند تا سال ۲۰۳۰ به تبدیل عربستان سعودی به صادرکننده گاز طبیعی کمک کند.
باید دید آیا ایران میتواند سرمایه مورد نیاز برای توسعه میدان آرش و یافتن راهی برای همکاری با عربستان سعودی و کویت را فراهم کند یا خیر. در سطح سیاسی ایران خواستار یک قرارداد برای توسعه میدانهای مشترک با همسایگان عرب خود است و در صورت امتناع همسایگانش از همکاری، قراردادهایی را به توسعهدهندگان و سرمایهگذاران خصوصی ایرانی تحویل خواهد داد.
قانونگذاران ایرانی هماکنون به این بحث میپیوندند و از همسایگان عرب خود میخواهند از استفاده بیش از حجم عادلانه گاز از میادین مشترک خودداری کنند.
لطفاً براي ارسال دیدگاه، ابتدا وارد حساب كاربري خود بشويد