تلاش نظام‌مند برای تثبیت جایگاه ایران در زنجیره جهانی حلال
سید محمدباقر رضوی تقوی، رییس کمیسیون صنعت‌ومعدن اتاق بازرگانی البرز و عضو دبیرخانه نخستین همایش ملی توسعه تجارت صنعت حلال در بازارهای جهانی
همایش ملی توسعه تجارت صنعت حلال در بازارهای جهانی که به مناسبت روز جهانی حلال در تاریخ ۳۱اردیبهشت‌ماه سال‌جاری در سالن همایش‌های نمایشگاه بین‌المللی تهران برگزار شد، نقطه عطفی در مسیر شناسایی، تبیین و تسریع روند توسعه صنعت حلال در کشور به شمار می‌رود. این رویداد حاصل ماه‌ها کار مشترک، تبادل‌نظر و همفکری میان نهادهای مختلف حاکمیتی، تشکل‌های بخش‌خصوصی، اتاق‌های بازرگانی و به ویژه دبیرخانه تخصصی همایش بود؛ دبیرخانه‌ای که با هدف نهادینه‌سازی گفتمان صنعت حلال در ساختار اقتصادی و صنعتی کشور شکل گرفت و در طول یک‌سال گذشته با جدیت فعالیت کرده است.
ارزیابی یک رویداد ملی و افق پیش‌رو
برگزاری نخستین همایش ملی توسعه تجارت صنعت حلال در بازارهای جهانی را می‌توان نقطه عزیمتی نو در مسیر شکل‌گیری یک گفتمان ملی و هدفمند پیرامون اقتصاد حلال در ایران تلقی کرد. این رویداد که برای نخستین‌بار در این مقیاس و با مشارکت گسترده نهادهای حاکمیتی و بخش‌خصوصی برگزار شد، توانست بستری برای گفت‌وگوی راهبردی و بین‌بخشی فراهم آورد؛ امری که در اقتصاد امروز، بهویژه در حوزه‌هایی چون دیپلماسی تجاری و صادرات محصولات تخصصی، از اهمیت بسزایی برخوردار است.
با توجه به ویژگی‌های ساختاری و محتوایی این همایش، می‌توان انتظار داشت که آثار آن صرفا به سطح برگزاری محدود نماند بلکه در قالب سیاست‌های اجرایی و برنامه‌ریزی میان‌مدت در حوزه صادرات، آموزش، استانداردسازی و تعاملات بین‌المللی نمود عینی پیدا کند. از منظر اقتصادی، چنین رویدادهایی ظرفیت آن را دارند که سهم ایران از بازار جهانی حلال را که تاکنون کمتر از ظرفیت واقعی بوده، ارتقا دهند و مسیر دسترسی پایدار به بازارهای مسلمان‌نشین را تسهیل کنند.
هم‌افزایی حاکمیتی و بخش‌خصوصی برای شکل‌گیری گفتمان حلال
در این مدت سلسله جلسات دبیرخانه همایش با محورهای مختلف از جمله تدوین نقشه راه صنعت حلال، استانداردسازی، ظرفیت‌سنجی صادرات، بازاریابی بین‌المللی، مسائل فقهی و حقوقی، دیپلماسی اقتصادی و تعاملات منطقه‌ای با حضور نمایندگان سازمان ملی استاندارد، اتاق بازرگانی ایران، فعالان بخش‌خصوصی و مراکز علمی و دانشگاهی برگزار شد. آنچه در همایش روز گذشته به منصه ظهور رسید، نتیجه بخشی از همین گفت‌وگوهای مستمر و چندجانبه بود.
یکی از مشکلات مزمن در توسعه صنعت حلال وجود مراکز تصمیم‌گیری متعدد و ناهماهنگ است. این پراکندگی هم موجب کندی تصمیمات کلان و هم باعث از دست رفتن فرصت‌های عملیاتی شده است. همایش اخیر به‌درستی کوشید تا از طریق تجمیع دیدگاه‌ها و مشارکت ذی‌نفعان مختلف، گامی عملی در جهت کاهش این گسست بردارد. تداوم چنین مجامعی در صورتی که ساختارمند و منظم ادامه یابد، می‌تواند به تدریج الگوی جدیدی از حکمرانی اقتصادی در حوزه حلال پدید آورد.
در پنل تخصصی نخستین همایش توسعه تجارت صنعت حلال در بازارهای جهانی که با مشارکت جمعی از خبرگان صنعتی، فعالان تجاری و دانشگاهیان برگزار شد، بار دیگر این نکته مورد تاکید قرار گرفت که بازار جهانی حلال، محدود به مواد غذایی نیست بلکه حوزه‌هایی چون دارو، تجهیزات‌پزشکی، آرایشی و بهداشتی، پوشاک، گردشگری، رسانه و حتی خدمات مالی را نیز در برمی‌گیرد. اینجا دقیقا همان جایی است که ایران می‌تواند با تکیه بر ظرفیت‌های صنعتی، علمی و نیروی انسانی متخصص خود، نقش راهبردی در زنجیره ارزش جهانی ایفا کند.
فرصت‌های مغفول صنعت حلال در حوزه‌های نوظهور
در این پنل تخصصی بر این نکته تاکید داشتم که صنعت حلال نه‌تنها یک فرصت اقتصادی بلکه یک هویت تمدنی و فرهنگی برای ملت‌های مسلمان است. امروز بیش از هر زمان دیگری نیازمند آن هستیم که استانداردهای حلال جمهوری اسلامی ایران به رسمیت شناخته شده و در بازارهای جهانی تثبیت شوند. با وجود تلاش‌هایی که در سال‌های اخیر انجام شده، متاسفانه هنوز در بسیاری از کشورها نشان حلال ایران به درستی معرفی نشده است.
از دیگر چالش‌های ما، سطح پایین آگاهی در میان برخی متخصصان و تصمیم‌گیران صنایع نوظهور از مفاهیم شرعی و فنی مرتبط با محصولات حلال، بهویژه در حوزه‌هایی چون داروسازی و زیست‌فناوری است. به همین دلیل ضرورت دارد در کنار توسعه صادرات، آموزش تخصصی و تولید محتوای علمی در این زمینه نیز به‌طور جدی پیگیری شود.
استفاده از خروجی‌های همایش، فراتر از یک روز
نقطه کلیدی در موفقیت این‌گونه رویدادها آن است که دستاوردهای آن به مرحله اجرا و سیاستگذاری راه یابد و صرفا در سطح گفت‌وگو و انتشار باقی نماند. به باور من، مهم‌ترین رسالت دبیرخانه تخصصی همایش، تبدیل خروجی‌های فکری به توصیه‌نامه‌های مدیریتی و اسناد سیاستی است. ما در دبیرخانه بر آن هستیم که این نتایج را در قالب گزارش‌های تحلیلی به نهادهای مسوول ارائه دهیم، آنها را با نیازهای بومی استان‌ها تطبیق داده و از مسیر اتاق‌های بازرگانی استانی و کارگروه‌های تخصصی، امکان اجرایی‌شدن آنها را فراهم سازیم.
نقشه راه تعاملات بین‌المللی و مرجعیت استاندارد حلال
اکنون پس از برگزاری موفق این همایش، ما در دبیرخانه بر آن هستیم که جلسات را به صورت منظم و ماهانه ادامه دهیم، نتایج حاصل از این همایش را در قالب گزارش‌های سیاستی، نقشه راه و طرح‌های اجرایی تدوین و به نهادهای مرتبط ارائه کنیم، ارتباط سیستماتیک با اتاق‌های بازرگانی استان‌ها برای شناسایی و معرفی توانمندی‌های بومی در صنعت حلال برقرار سازیم و در نهایت بسترهای جدیدی برای همکاری‌های بین‌المللی با کشورهای مسلمان و نهادهای تخصصی بین‌المللی تعریف کنیم.
دستاوردهای نخستین همایش صنعت حلال در مسیر نهادینه‌سازی
همایش ملی توسعه تجارت صنعت حلال اگرچه به ظاهر یک رویداد نیم‌روزی بود اما در واقع می‌تواند نقطه شروعی باشد برای شکل‌گیری یک برنامه ملی؛ برنامه‌ای که هدف نهایی آن، ارتقای جایگاه ایران در زنجیره ارزش جهانی حلال؛ از تولید تا تدوین استاندارد و برندینگ بین‌المللی است.
از سوی دیگر توسعه ارتباطات منطقه‌ای و بین‌المللی نیز باید در دستور کار دبیرخانه باقی بماند. امروزه کشورهایی نظیر مالزی، ترکیه و اندونزی نه‌تنها در حوزه تولید بلکه در سیاستگذاری و برندینگ جهانی محصولات حلال پیشتاز هستند. ما درصددیم با انعقاد تفاهمنامه‌ها، اعزام هیات‌های تجاری و حضور فعال در نمایشگاه‌های تخصصی صنعت حلال، سهم ایران را از این بازار پویا و رو‌به‌رشد افزایش دهیم، همچنین تلاش خواهیم کرد تا از ظرفیت اتاق‌های مشترک بازرگانی با کشورهای اسلامی بهره‌برداری حداکثری صورت گیرد و مسیر سرمایه‌گذاری مشترک و انتقال فناوری در این حوزه فراهم شود.
در پایان از همه نهادها، کارشناسان، فعالان اقتصادی، رسانه‌ها و متخصصانی که در مسیر شکل‌گیری، اجرا و تحلیل این همایش مشارکت داشتند، صمیمانه سپاسگزارم. بی‌تردید همایش روز جهانی حلال نه یک نقطه پایان بلکه آغازی برای فصل جدیدی از تعهد و عمل در توسعه صنعت حلال ایران خواهد بود.
