8 - 02 - 2020
تغییر کانال انتقال سیاست پولی
گروه اقتصادی- «عملیات بازار باز» تازهترین سیاستگذاری پولی بانک مرکزی است که قرار است اهدافی همچون کنترل تورم و مهار رکود را ممکن کند. در چارچوب این عملیات، هر گاه بانک مرکزی بخواهد به کنترل تورم بپردازد دست به انتشار اوراق زده و حجم پول در گردش را کاهش میدهد، حال اگر دولت به دنبال مهار رکود باشد اوراق دولتی را خریداری میکند و پایه پولی را افزایش میدهد. اگرچه این موضوع سادهترین تصویری است که میتوان از عملیات بازار باز ارائه داد، با این حال دستیابی به اهداف نهایی این بازار منوط به فراهم شدن ملزومات آن است.
عملیات بازار باز در حالی به تازگی وارد فاز اجرایی شده که حدود ۹ ماه از زمان اعطای مجوز شورای پول و اعتبار برای این منظور میگذرد. اصلاح نظام بانکی و استقلال بانک مرکزی از جمله ملزومات این ابزار سیاستگذاری است که به اعتقاد عدهای این مولفهها در نظام اقتصادی ایران فراهم نشده است.
عملیات خرید و فروش اوراق
عملیات بازار باز به طور کلی ابزار سیاستگذاری پولی است که بانک مرکزی را مکلف به خرید و فروش اوراق بهادار دولتی میکند تا نرخ سود در بازار بینبانکی به نرخ سیاستگذاری شده از سوی بانک مرکزی نزدیک شود. به دنبال آن نرخ سود در بازار پول نیز متاثر شده و علامتدهی به سایر فعالیتهای اقتصادی ممکن میشود.
فرآیند عملیات بازار باز بر اساس اعلام رییس کل بانک مرکزی به این صورت است که در مواقع افزایش تقاضای ذخایر بانکها که احتمال انحراف نرخ سود بازار بینبانکی از میزان هدفگذاری وجود دارد، بانک مرکزی از طریق خرید اوراق بهادار و عرضه ذخایر، نرخ سود بازار را به حول و حوش نرخ سیاستی هدفگذاری شده هدایت میکند. بانک مرکزی همچنین در مواقع کاهش تقاضای ذخایر بانکها، اقدام به فروش اوراق بهادار دولتی کرده و با جمعآوری ذخایر بانکی، نرخ سود بین بانکی را به نرخ سیاستگذاری هدایت میکند.
به طور کلی بانک مرکزی با ایجاد یک کریدور نرخ سود بانکی که در آن کف و سقف نرخ سود بازار بینبانکی وجود دارد، این نرخ را به نرخ سیاستی که هدفگذاری کرده نزدیک میسازد. بنابراین فرآیند عملیات بازار باز اجرای موفقیتآمیز آن را منوط به کنترل نرخ سود در بازار بینبانکی میکند تا پس از آن بانک مرکزی بتواند برای کنترل نرخ تورم هدفگذاری کند.
کریدور نرخ بهره
مفهوم کریدور نرخ بهره این است که در شرایطی که بانکها برای کنترل نقدینگی خود به بازار بینبانکی مراجعه میکنند، با نرخ بهره مشخصی که توسط بانک مرکزی تعیین شده در این بازار مواجه میشوند. بانک مرکزی در سقف این نرخ و در قبال دریافت اوراق دولتی از بانکها، اقدام به وامدهی به آنها میکند. از سوی دیگر بانک مرکزی در کف این نرخ سیاستگذاری شده و در قبال فروش اوراق دولتی، اقدام به پذیرش ذخایر مازاد بانکها از آنها میکند. به این ترتیب بانک مرکزی در چارچوب چنین عملیاتی میتوان نرخ بهره بازار بینبانکی را به نرخ بهره هدفگذاری شده هدایت کند.
بانک مرکزی در اجرای عملیات بازار باز از تجربه کشور پاکستان بهره گرفته و در تلاش است با کاهش استقراض بانکها از بانک مرکزی و شفافیت در میزان بدهیهای دولت و عمقبخشی به بازار اوراق بدهی موفقیت خود در این حوزه را به نمایش بگذارد.
بنابراین از جمله زمینههای لازم برای انجام این عملیات، عمق کافی بازار اوراق بدهی است. در سالهای گذشته و به دلیل عمق کم بازار بدهی در اقتصاد ایران، شرایط برای اجرایی شدن این عملیات بانکی فراهم نشده بود. حال اما به نظر میرسد که با افزایش عمق بازارهای بدهی، شرایط برای اجرای عملیات بازار باز فراهم شده و بانک مرکزی به عنوان متولی اصلی اجرای سیاستهای پولی، میتواند با خرید و فروش اوراق مالی اهدافی همچون کنترل تورم و مهار رکود را محقق سازد.
اما نگرانی عمدهای که در خصوص اجرای عملیات بازار باز وجود دارد این است که اگر بانک مرکزی از استقلال کافی در این مسیر برخوردار نباشد، تسلیم خواسته دولت میشود و به این ترتیب سیاستهای پولی با تصمیم و اراده مستقیم دولت اتخاذ میشود.
سلطه سیاستهای مالی
اگر سلطه سیاستهای مالی بر سیاستهای پولی تداوم یابد، بانک مرکزی سال آینده ناچار خواهد شد بخش زیادی از اوراق بدهی دولتی را خریداری کند که در این صورت پایه پولی نه با هدف مهار رکود که با هدف جبران کسری بودجه دولت افزایش خواهد یافت. بنابراین آنچه بر نگرانیها میافزاید این است که سیاستگذار این ابزار را به پوششی ظاهری برای افزایش پایه پولی تبدیل کند آن هم در جهت خواستههای سیاستی خود.
به این ترتیب آنچه در وهله اول ضروری به نظر میرسد این است که این عملیات به ابزاری برای تامین نیازهای مالی دولت تبدیل نشود. بدیهی است با افزایش پایه پولی آن هم به منظور جبران کسری بودجه دولت، عملیات بازار باز به ابزاری بر ضد خود تبدیل میشود و به جای آنکه به کنترل تورم منجر شود، خود مسیر افزایش تورم را هموار میکند.
لطفاً براي ارسال دیدگاه، ابتدا وارد حساب كاربري خود بشويد