17 - 12 - 2019
تعبیر وارونه
گروه جامعه- پاک کردن صورت مساله سالیان سال است که از حل کردن آن پیشی گرفته است. به همان میزان که مسالهای مهم، اساسی و بزرگتر باشد سریعتر و بیرحمانهتر پاک میشود. مقوله کودکان کار و خیابان نیز از همان دست مقولههایی است که گویی بنا نیست با همکاری کارشناسان و آگاهان واقعی مورد بررسی و حل و فصل قرار گیرد. روشن است تا زمانی که این موضوع با نگاهی علمی و به عنوان یک مساله اجتماعی مورد واکاوی قرار نگیرد در نهایت حل نخواهد شد. از همین رو است که پاک کردن حضور کودکان کار از صحنه شهر کاری سادهتر است و مسوولان در نخستین گام چنین راهکاری را
اجرایی میکنند.
حال آنکه تعداد قابل توجهی از این کودکان به دلیل مشکلات اقتصادی وارد این مسیر شدهاند و خود قربانیان تفکرات و تصمیمات قبلی همین مسوولان هستند؛ مسوولانی که سالیان سال است راهکارهایی بیحاصل ارائه میدهند و در نهایت شهر قربانی همین راهکارها میشود. به هر روی باید پذیرفت که از گذشتهای دور تا امروز شاهد حذف مدام نقاط تاریک آسیبهای اجتماعی بودهایم و چنین حذفهایی هرگز به نتیجه نرسیدهاند. در شرایط فعلی با توجه به بستر نامناسب اقتصادی و اجتماعی حاضر چگونه میتوان انتظار داشت حذف کودکان کار و خیابان از صحنه شهر ثمربخش باشد.
وضعیت کودکان خیابانی مناسب نیست
پیرو همین برنامهریزیهای جاری بر مدار پاک کردن صورت مساله، روز گذشته نشست شورای اجتماعی کشور با موضوع جمعآوری و ساماندهی کودکان کار برگزار شد تا شاهد تازهترین آمار و اظهارنظرهای مربوطه باشیم. وزیر کشور در حاشیه این نشست با بیان اینکه ۸۰ درصد کودکان جمعآوری شده از اتباع دیگر کشورها هستند، گفت این کودکان نیاز به آموزش و درمان دارند و در این میان نیز کودکانی بودند که سرپرست نداشته و باید نسبت به ساماندهی آنان اقدامات لازم صورت گیرد. همچنین گزارشها نشان میدهد که کودکان خیابانی و متکدی در وضعیت نامناسبی زندگی کرده و استثمار میشوند.
این اظهارنظر وزیر کشور تناقض جدی دارد. در شرایطی که جمعیت افغانستانیها به دلیل فشارهای اقتصادی به شدت کاهش پیدا کرده و بازگشت آنها به کشورشان شتاب گرفته قطعا در حوزه کودکان نیز این روال در حال اجراست. چگونه این امکان وجود دارد که جمعیت پناهجویان افغانستانی در حال کاهش باشد اما کودکان خود را در ایران رها کرده باشند. البته براساس اظهارات بیان شده در نشست شورای اجتماعی کشور با موضوع جمعآوری و ساماندهی کودکان کار بهتر آن است که از نامی دیگر که مقصود مسوولان را روشنتر بیان کند استفاده کنیم. کودکانی که دربارهاش اظهارنظر میکنند «کودکان خیابان» هستند. کودکانی که به زعم برگزارکنندگان این برنامهریزی ظاهر شهر را دچار آشفتگی کردهاند.
صیانت و حفاظتی شکستخورده
در ادامه این نشست عبدالرضا رحمانیفضلی افزود: دو سال قبل در جلسهای تصمیمگیری شد با رویکرد صیانت و حفاظت از کودکان خیابانی و متکدی دستگاههای متولی اقدامات لازم را انجام دهند. گزارشها نشان میدهد که کودکان خیابانی و متکدی در وضعیت مناسبی زندگی نمیکنند و مورد استثمار قرار گرفتهاند. تاکنون روند جذب کودکان خیابانی خوب بوده و با توجه به اینکه بخشی از این کودکان از اتباع افغانستان بودند با سفارت این کشور موضوع را مطرح کردهایم. همچنین اکثر کودکان جمعآوری شده افغانستانی و غیرقانونی هستند. اگر سایر نهادها همکاری لازم را داشته باشند میتوانیم نسبت به ساماندهی کودکان خیابانی اقدامات مناسبی را انجام دهیم اما اگر آنها همکاری نداشته باشند این کودکان را عودت خواهیم داد.
از آنجایی که وزیر کشور خود به طور مستقیم از واژه کودکان خیابانی استفاده کرده است، دیگر جای ابهامی نیست که گویا فعلا قرار به بررسی و حل مشکل کودکان کار نیست. به نظر میرسد پاکسازی خیابانها و تلاش برای بهبود ظاهر دکور سینماییگونه پایتخت بیش از هر نکته دیگری اهمیت داشته باشد. اظهارنظرها و برنامهها همه حاکی از آن است که هیچ تغییری در نگرش و تفکر مسوولان حوزه آسیبهای اجتماعی ایجاد نشده و همواره اولویت اجرایی در توسعه فضای جذاب ظاهری است. این در حالی است که مسوولان باید بپذیرند همیناندازه که ظاهر شهر از حضور فقر خالی شود به معنی فراموش کردن فقر و بحرانهای اقتصادی و اجتماعی نیست.
نکته جالب توجه آن است که وزیر کشور با بیان اینکه نیروی انتظامی و قوه قضاییه باید همکاری لازم را در خصوص جمعآوری کودکان خیابانی و متکدی داشته باشند، گفته است: شهرداری تهران نیز باید جا و مکان مناسب برای این کودکان تهیه کرده و همچنین استانداری تهران با برگزاری جلسات باید موضوع جمعآوری و ساماندهی کودکان خیابانی و متکدی را پیگیری کند. مردم راضی نیستند این کودکان در کف خیابان باشند بنابراین لازم است همکاری لازم را با دستگاههای متولی داشته باشند و کمک به این کودکان از طریق خیریهها و سازمانهای مردمنهاد انجام شود.
۳۰۶ کودک کار و خیابان ساماندهی شدند
فرماندار تهران در همین جلسه با ارائه توضیحاتی درباره این طرح افزود: با اجرای طرح ساماندهی کودکان کار و خیابان در تهران که ۴۰ روز از آغاز آن میگذرد، ۳۰۶ کودک ساماندهی شدهاند. صددرصد این کودکان ساماندهی شده، متکدی هستند. ۸۲ درصد این کودکان از اتباع کشورهای دیگر هستند که ۵۰ درصد آنها بیسواد مطلق هستند و ۲۰ درصد از این کودکان والدین ندارند. ۵۰ درصد از این کودکان به بهزیستی تحویل داده شدهاند. این طرح تداوم دارد و بهزیستی هم متولی اجرای آن است. مددجویان بهزیستی هم در ساماندهی این طرح کمک خواهند کرد و سایر دستگاهها نیز همراه خواهند بود.عیسی فرهادی تاکید کرد: برای پوشش خانوادههای این کودکان نیز قرار شده کمیته امداد خارج از نوبت این موضوع را پیگیری کند. ۱۸ درصد این کودکان ایرانی هستند اما در مورد کودکان اتباع بیگانه نیز در مرحله اول پدر و مادر آنها تعهد میدهند و در بار دوم چنانچه این کودکان مشاهده شوند، با آنها برخورد خواهد شد. در حال حاضر مشکل اساسی در مورد این کودکان وجود کودکان بدون والدین است. از همین رو در جلساتی با سفارت این کشورها هماهنگی لازم انجام میشود و کمکهایی نیز برای نگهداری آنها در نظر گرفته خواهد شد.
تکدیگری «زشت» است
بنا بر اظهارات فرماندار تهران «نکتهای که در برخورد با متکدیان بسیار مهم است، همکاری مردم در ساماندهی این طرح است. تکدیگری پدیدهای بسیار زشت است و بیشتر به دلیل عرضه پول و کمکهایی است که از سوی مردم ارائه میشود، این پدیده بیشتر قابل رویت است و شاهد رجوع افراد بیشتر به خصوص از اتباع بیگانه برای تکدیگری هستیم. مردم چنانچه تمایل به کمک به این متکدیان یا اینگونه افراد دارند، باید دقت کنند کمکهای خود را به موسسات قانونی، بهزیستی و کمیته امداد ارائه کنند.»
وی با بیان اینکه برخی از این متکدیان یا کودکان نیازهای دیگر مانند نیازهای درمانی و پزشکی دارند، افزود: دستگاههای دیگر مثل دانشگاههای علوم پزشکی در این زمینه کمک میکنند و افراد نیازمند در این حوزه را تحت درمان قرار میدهند و همچنین فنی و حرفهای نیز در این زمینه آموزشهای مورد نظر را به این افراد ارائه خواهد کرد و دستگاه قضایی نیز در این خصوص همراهی و کمک میکند. جمعآوری ۳۶۰ کودک کار و خیابان که در طرح ساماندهی کودکان کار و خیابان انجام شده است تاثیر مثبتی داشته است و ۶۰ درصد تکدیگری را کاهش خواهد داد بنابراین به دنبال ساماندهی آنها هستیم.
به نظر میرسد فرماندار تهران درباره تکدیگری فقط بر ضلع «زشت» بودن آن آگاهی کافی و لازم را دارد. حال آنکه تکدیگری آسیبی اجتماعی برآمده از روند زجرآور فقر است؛ فقری که خود حاصل برنامهریزیهای غیراصولی است که در نهایت ابتر مانده و حاصلی نداشته مگر گسترش ویروسگونه چالشهای اقتصادی. شاید بهتر آن بود که مسوولان پیش از زشت یا زیبا خواندن هر مقولهای نگاهی به سرچشمه اصلی آن کرده و در پی یافتن راهکار اجرایی باشند. به هر روی از الفبای ابتدایی علم منطق آن است که هر معلول حاصل علت است. «زیبا» شاید آن باشد که علت را که همانا آسیبهای اقتصادی و البته چندین و چند نکته مهم دیگر است مورد واکاوی قرار دهیم.
پاک کردن صورت مساله
براساس آمارهای جهانی بیشترین کودکان کار در بخش کشاورزی و خدمات وجود دارند. در ایران اما اغلب معتقدند کودکان کار توسط باندهایی برای تکدیگری سازماندهی میشوند. ممکن است قسمتی از این موضوع حقیقت داشته باشد اما در طرح جاری، خیابان را محور قرار دادهاند و اینکه بچهها در معرض دید نباشند در اولویت اصلی قرار دارد. به طور قطع اینکه محرومیت کودکان از تحصیل و زندگی مناسب را ندیده بگیریم و آنها را از سطح جامعه جمع کنیم، ساماندهی نیست.
طرح «ساماندهی کودکان کار و خیابان» که فعالان مدنی و مددکاران آن را رودررویی با قشر «مظلوم و آسیبدیده» خواندهاند، پس از مدتی وقفه، باز به جریان افتاده است. معاون بهزیستی کشور در اظهارنظرهای خود اعلام کرده بود که هدف طرح، زیباسازی معابر شهری است. این طرح که در پاییز ۹۶ به دلیل اعتراضها متوقف شده بود، بار دیگر در پایتخت به اجرا درآمد. این اقدام که ابتدا در مرداد ۹۶ و در چارچوب «طرح جمعآوری متکدیان» صورت گرفت، واکنش شماری از فعالان حوزه کودک و اعضای شورای شهر تهران را برانگیخت و رودررویی با قشر «آسیبدیده و مظلوم» تلقی شد.
پس از توقف طرح، مدیرکل دفتر امور آسیبهای اجتماعی وزارت رفاه اعلام کرد: «تلاش میشود با همفکری با سازمانهای مردمنهاد و صاحب نظران دانشگاهی و هماهنگی بیشتر بین دستگاههای اجرایی، روند حمایت اجتماعی از کودکان هدفمندتر شود.» پس از حدود دو سال، طرح بار دیگر به جریان افتاده است؛ این بار با تصمیم سازمان بهزیستی و مشارکت چند موسسه دیگر. مراکز بهزیستی برای کودکان کار و خیابان پروندهای به منظور «پایش اطلاعات» مربوط به آنها تشکیل میدهند و هدف این پایش را ثبت و بررسی وضعیت خانوادههای کودکان کار و خیابان عنوان میکنند. آینده این طرح اما همچنان روشن نیست. حال آنکه کارشناسان بر این باورند که در نهایت این طرح به دلیل غیراصولی بودن آن دچار اختلال شده و مانند دیگر طرحهای اینچنینی محکوم به شکست است.
لطفاً براي ارسال دیدگاه، ابتدا وارد حساب كاربري خود بشويد