17 - 11 - 2020
تعارض آسیبزننده
«جهانصنعت» – سند حمایت از حقوق کودکان در رسانههای صوت و تصویر فراگیر تدوین شده و به زودی منتشر خواهد شد. هیچ تردیدی وجود ندارد که فعالیت فرزندان در فضای مجازی و استفاده آنها از موبایل، تبلت و لپتاپ باید کنترل شود اما کنترل باید به اندازهای باشد که حریم شخصی کودکان رعایت شود نه اینکه تمامی پیامها، مکالمات، لیست مخاطبان و تمامی فعالیتهایشان در اینترنت با جزئیات تحت نظر والدین باشد. این امر شکستن حریم خصوصی کودکان، حس استقلال و حتی احترام والدین است. به هر روی اولین نشست اینترنت امن برای کودکان با همکاری ساترا و مرکز نوآوری حکمرانی و کارآفرینی اجتماعی هیوادِ نو و با حضور فعالان حوزه خانواده، آموزش و تربیت برگزار شد.
در این نشست، سرپرست اداره کل تنظیم و تدوین مقررات ساترا درباره نقش و اهمیت و مسوولیت حمایت از حقوق کودکان در فضای مجازی و تنظیمگری در تدوین مقررات کودکان و ردهبندی سنی مطالبی را بیان کرد.
زهرا روشندل حمایت ساترا از حوزه کودک را وظیفه این سازمان دانست و با اشاره به موضوع ضابطهمندی درباره نحوه دسترسی این ردهبندی سنی به فضای مجازی گفت: در آیندهای نزدیک چگونگی حمایت از کودکان از طریق الزامات سند حمایت از کودکان و ابزارهای پیشبینیشده مانند امکان کنترل فعالیت کودک توسط والدین منتشر میشود.
زهرا روشندل افزود: ساترا در سند حمایت از کودکان در رسانههای صوت و تصویر فراگیر علاوه بر ضوابط محتوایی و حفظ محرمانگی و حریم خصوصی الزاماتی مانند ایجاد ابزار کنترل والدین، جداسازی دسترسی کودک و بزرگسال به محتوای یک رسانه، حساب مخصوص کودکان، فرآیند گزارشدهی ویژه، تفکیک قابل شناخت محتوای تبلیغات تجاری و تناسب تبلیغات و ممنوعیتهای تبلیغات را پیشبینی کرده است.
او در ادامه علاوه بر تاکید بر افزایش سواد رسانهای در این زمینه، به ضرورت رعایت ردهبندی سنی به صورت مشترک بین همه پلتفرمها اشاره کرد.
سرپرست اداره کل تدوین مقررات در ادامه گفت: در حال حاضر ۹ رسانه صوت و تصویر فراگیر با محتوای تخصصی کودک وجود دارد که این عدد در حال افزایش است. همچنین رسانههای بزرگسال محوری هم با ارائه محتوای کودک در این زمینه فعال هستند.
در ادامه این نشست، فعالان حوزه خانواده، آموزش و تربیت حاضر در جلسه به بیان دیدگاه و نظرات خود در خصوص آسیبشناسی کودک در فضای مجازی و زمینههای حمایت از طریق ابزارهای فنی و بسترسازیهای فرهنگی پرداختند.بسیاری از مواردی که روشندل از آنها صحبت میکند پیشتر در سند اولیهای با عنوان سند حمایتی و برنامه اقدام توسعه خدمات فضای مجازی کودک و نوجوان که توسط وزارت ارتباطات منتشر شده بود، ذکر شده است.
به عنوان مثال در پیوست چهارم این پیشنویس به چندین نرمافزار برای کنترل و نظارت والدین بر اینترنت کودکان اشاره شده بود و به برنامههایی چون انارستان، دنیای درسا، سانیار و شقایق اشاره شده بود که جملگی آنها نوعی برنامه کنترل و نظارت هستند.
بر اساس آخرین اعلام وزارت ارتباطات درباره حوزه کودک در سال ۹۷ بیش از ۶۶ درصد کودکان سه تا پنج سال از وسایل الکترونیکی مانند تلفن همراه و تبلت استفاده میکردهاند. طبیعتا در سال جاری این آمار بیشتر شده و به نظر میرسد اگر شرکتهای فعال در حوزه فناوری اطلاعات بتوانند از این آمار ارزشمند استفاده کنند، آینده روشنتری را هم از نظر اقتصاد دیجیتال و هم از نظر امنیت پیش روی نسل آینده خواهیم داشت.
برنامههای کنترل کودکان
در این پیشنویس که توسط وزارت ارتباطات منتشر شده، ابزارهای مختلفی برای کنترل والدین معرفی شدهاند. به طور مثال انارستان (کنترل والدین توسعه راهکارهای هوشمند امین) این ابزار دو برنامک کاربردی روی تلفنهای اندرویدی دارد.ابزار دیگر درسا نام دارد که خانوادهها میتوانند تبلت یا گوشی فرزندان را کنترل و مدیریت کنند. اما به راستی نام این کار جاسوسی از فرزندان نیست؟
نرمافزار دیگر، نرمافزار کنترل والدین سانیار نام دارد. این نرمافزار نیز کاربردی مشابه دیگر نرمافزارهای معرفی شده دارد. با استفاده از آن میتوان متوجه شد کودکان از کدام نرمافزارها در کدام ساعت استفاده کردهاند. نظارت بر روی تماسها، لیست مخاطبین، موقعیت مکانی کودک، تاریخچه مرورگر اینترنت، سایتهای نشانهگذاری شده، حتی پاک کردن اطلاعات دستگاه از راه دور، برنامههای نصبشده روی گوشی و محدود کردن میزان مصرف برنامهها. در این پیشنویس برنامههای دیگری نیز برای جاسوسی و شکستن حریم خصوصی فرزندان به بهانه اینکه شما والدین آنها هستید، آمده است. حتی محصولی به نام شارکو معرفی شده که به طور نامحسوس امکان جاسوسی از فرزندان را میدهد.
برنامه دیگر، برنامه کنترل تماس و پیامک فرزند نام دارد که میتوانید با استفاده از آن مکالمات را بشنوید و پیامکها را ببینید، امکان مشاهده کلیه شماره تلفنهای دریافتی و گرفته شده، مشاهده متن کامل پیامکهای ارسالی و دریافتی وجود دارد.
مشکل اصلی در تعارض روشها با الگوهای نظری است
کارشناسان تعلیم و تربیت معتقدند ابزارها اشتباه نیستند بلکه روش استفاده از آنها میتواند درست یا اشتباه باشد. از سوی دیگر ارائه ابزارها مشکلی ایجاد نمیکند بلکه تعارض روشها با الگوهای نظری مشکلساز میشوند.
فرهاد ابیزاده عضو هیات علمی دانشگاه و مدرس تعلیم و تربیت در گفتوگو با «جهانصنعت» اظهار کرد: درست یا غلط بودن ابزارهای ارائهشده توسط وزارت ارتباطات بستگی به این امر دارد که تصور آنها از تربیت و نقش پدر و مادر در تربیت چه باشد.
او افزود: اگر تصور دولت و وزارت ارتباطات از تعلیم و تربیت کنترل فرزندان باشد، این رویه و ابزارهای کنترلی کاملا به درستی ارائه شدهاند. اما اگر تصور از تربیت هدایت باشد و نه کنترل، این مسیر درست و هدایتگرانه نیست.
ابیزاده تاکید کرد: درک ما از تربیت بسیار مهم است. نمیتوانیم بر اساس ذهن دیگران عمل کنیم بلکه بر اساس ذهنیت خودمان عمل میکنیم. درک ما از یک موضوع و پدیده میتواند الگوی عمل ما باشد.
به همین خاطر روش وزارت ارتباطات با الگوی نظری آنها تطابق دارد بنابراین این روش درست است. اگر الگوی نظری این وزارتخانه با روش آنها در تعارض باشد، ارائه این ابزارهای کنترلی اشتباه است.
الگوهای نظری مشکل دارند نه ابزارها
او افزود: در واقع آنچه در جامعه ما مشکل دارد الگوهای نظری است نه تکنیکها و روشها. روشها باید با مفاهیم تطبیق داده شوند. ۳۰ سال است که فریاد میزنیم تعارض بین روشها و عملکردهایمان با الگوهای نظری را باید رفع کنید.
این مدرس دانشگاه تاکید کرد: الگوهای نظری جهانی را در حوزه تعلیم و تربیت میپذیریم اما روشها را نمیپذیریم. فرزندان و شاگردان از این تعارضها آسیب میبینند نه از کنترلها و روشها. البته کنترل بیش از حد نیز آسیبزننده است.
ابیزاده معتقد است که ابزار فینفسه هویت مشترک و مستقلی ندارند. او افزود: موبایل، فضای مجازی، اینترنت و وب که زندگی افراد را تحتتاثیر قرار داده، بر اساس نظری کشورهای غربی ایجاد شده اما در ایران این مبانی نظری تغییر کرده است، با این همه میخواهیم همان کارکرد پیشین را داشته باشد. این امر غیرممکن است.
او تاکید کرد: ابزارهای ارائهشده توسط وزارت ارتباطات برای کنترل کودکان را نه تکذیب میکنم و نه تایید. مشکل اصلی بر سر تعارض میان الگوها و عملکردهای دولت و جامعه است.
کنترل موبایل توسط دیگر کشورها
در دیگر کشورهای دنیا اگرچه موبایل و تبلت کودکان کنترل میشود اما به حریم شخصی آنها نیز احترام گذاشته میشود، چه اگر چنین احترامی نباشد، در نوجوانی انواع سرکشیها و بیاحترامیها را از سوی فرزندان شاهد خواهیم بود. در این کشورها برنامههای ارائهشده امکان محدودکردن برخی محتویات، مشاهده ترافیک و محتوای مورد بازدید فرزندان، محدودیت زمانی برای استفاده فرزندان و نمایش مکان و فعالیتهای فرزندان را میدهد اما امکان خواندن پیامکها، شنیدن مکالمات و… حقیقتا کاری غیراخلاقی است حتی توسط والدین. حتی در دیگر کشورها امکان مسدودکردن وبسایتهای غیراخلاقی نیز وجود دارد اما کنترل روابط کودکان با دوستانشان، خیر.
آلمان پیشتاز کشورهای اروپایی در حمایت از کودکان در فضای مجازی
آلمان از کشورهای پیشتاز اروپایی در حمایت از حقوق کودکان در فضای مجازی است. اپراتور اصلی کشور آلمان اولین کشوری بود که آییننامه توافقی اپراتورهای همراه برای حمایت از کودکان را در سال ۲۰۰۵ امضا کرد. طبق این آییننامه اپراتورهای موبایل موظف میشوند دسترسی به مطالب غیرقانونی را محدود کنند و با تعبیه نظامهای شناسایی، برخورد نکردن کاربران زیر سن قانونی با مطالب پورنوگرافی را تضمین کنند. روشهای استفاده امنتر از اینترنت در چند شهر فدرال کشور آلمان درون برنامه آموزشی مدارس نیز قرار گرفته است و به زودی به دروس اجباری برنامه درسی اصلی تمام ایالتهای آلمان تبدیل خواهد شد.
حمایت گسترده انگلیس از فیلترهای حامی خانواده
انگلیس در راستای حفاظت از حقوق کودکان در فضای مجازی، فیلترینگ گستردهای را از سال ۲۰۰۴ اجرا کرده است. به این نحو که اگر کسی درخواست دسترسی به محتوای غیرقانونی میکرد، پیغام خطا دریافت میکرد. علاوه بر این، قانون بریتانیا به پلیس اجازه میدهد تا مشخصات فرد درخواستکننده محتوای غیرقانونی به خصوص محتوای علیه کودکان را استخراج کند. با استفاده از این فیلترهای خانگی، خانوادهها دیگر نیازی به دانلود و نصب نرمافزارهای فیلترینگ برای کنترل اینترنت خود ندارند و فقط با راهاندازی این سیستم قادر خواهند بود فعالیت فرزندان خود را در اینترنت تحت نظارت خود درآورند.
حمایت اتحادیه اروپا از حقوق کودکان در فضای مجازی
مقامات اتحادیه اروپا در سال ۲۰۱۶، مقررات مربوط به حفظ حریم خصوصی دادهها را تصویب کردند و سرانجام مقررات عمومی حفاظت از داده اتحادیه اروپا (GDPR) در تاریخ ۲۵ می ۲۰۱۸ به اجرا درآمد. بر اساس این قانون از دسترسی نوجوانان زیر ۱۶سال به شبکههای اجتماعی جلوگیری میشود. قوانین جدید میتواند نوجوانان را از خدمات اینترنتی مانند شبکههای اجتماعی، خدمات پیامرسانی یا هر چیز دیگری که دادههایشان را پردازش میکند، بدون رضایت صریح والدین یا سرپرست خود منع کند.
پیش از این، کشورهای اروپایی قوانینی شبیه به قانون حمایت از حفظ حریم خصوصی آنلاین کودکان در ایالات متحده (COPPA) داشتند که کودک زیر ۱۳سال برای ارائه اطلاعات شخصی به موافقت و تایید والدین نیاز داشت، اما در سال ۲۰۱۶ نیاز به موافقت والدین از ۱۳ به ۱۶ سال تغییر کرد.
البته این قوانین به هر کشور عضو اتحادیه اروپا اجازه میدهد تا در مورد سن تصمیم بگیرد. کشورها میتوانند همان ۱۳سال را ملاک بگیرند یا این سن را به ۱۶سال افزایش دهند.
اعمال جرایم سنگین در صورت نقض قوانین حمایت از کودکان در فضای مجازی
مقررات عمومی حفاظت از داده اتحادیه اروپا (GDPR) ضمن ارائه برخی از حمایتها برای شهروندان اروپایی میتواند عواقب ناخواستهای، هم در اروپا و هم در سیلیکونولی (جایی که بیشتر غولهای فناوری آنجا مستقر هستند) در پی داشته باشد. شرکتهای واقع در سیلیکونولی اگر این مقررات را نقض کنند، با جریمههای بسیار سنگین (بین ۲ تا ۵ درصد درآمد سالانهشان یا تا سقف ۲۰ میلیون یورو) مواجه میشوند.
لایحه حفظ داده pan-European نتیجه این تغییر نگرش نسبت به حریم خصوصی دادههاست و به دنبال اقدام چند سال پیش دیوان دادگستری اروپا برای جلوگیری از انتقال دادههای شهروندان اروپایی به ایالاتمتحده شکل گرفته است.
اعتقاد والدین به آسیبهای شبکههای اجتماعی
بسیاری از بنیانگذاران شبکههای اجتماعی مانند بنیانگذار اینستاگرام معتقدند شبکههای اجتماعی برای فرزندانشان مضر بوده و اجازه استفاده از آنها را نمیدهند. بسیاری از هنرمندان بینالمللی نیز چنین اعتقادی دارند. بنیانگذار اینستاگرام یک مثال جالبی میزند؛ زمانی که همه چیز رایگان در اختیار شماست، خود شما کالای ارائهشده هستید، در اینستاگرام شما در بسیاری از مواقع مشتریان انواع اجناس بوده و بلاگرها نیز با استفاده از بازدید شما از محتوایی که تولید میکنند درآمد کسب میکنند. به گفته او فقط در دو بازار از کاربران به عنوان یوزر استفاده میشود؛ بازار مواد مخدر و شبکههای اجتماعی. با این همه حریم شخصی کودکان و نوجوانان نباید به بهانه مضر بودن شبکههای اجتماعی شکسته شود، حتی اگر شما هنرمندانی بینالمللی هستید یا خود موسس یک شبکه اجتماعی.
لطفاً براي ارسال دیدگاه، ابتدا وارد حساب كاربري خود بشويد