تضمین بقا با امضای دلار
هادی بهرامی- تشدید تنش‌های ژئوپلیتیکی و افزایش پیوسته ریسک‌های گوناگون منجر به کاهش قابل‌توجه درآمد‌های ارزی و تضعیف صادرات شرکت‌های دلاری‌محور شده است. در داخل نیز چندنرخی بودن ارز و اختلاف فاحش میان نرخ مبادله‌ای و دلار آزاد پتانسیل رشد مطلوب ارزش فروش شرکت‌ها را سد کرده و سودسازی را به شدت در تنگنا قرار داده است. در این میان صنعت فرآورده‌های نفتی به‌عنوان ستون فقراتی در بازارسرمایه متحمل ضربات جدی از ناحیه ریسک‌های سیستمی همچون تحریم‌ها و همچنین ریسک‌های غیرسیستماتیک مانند قیمت‌گذاری دستوری، افزایش نرخ خوراک، مالیات‌های سنگین و جهش هزینه‌های انرژی در بهای تمام‌شده محصولات بوده است. با این وجود به‌برکت ماهیت دلاری فروش و جایگاه حیاتی این صنعت در اقتصاد مقدار تولید، نرخ فروش و سطح سودآوری کلی شرکت‌ها همچنان در محدوده قابل قبول و باثباتی حفظ شده است.
کمک به پالایشی‌ها با کاهش فاصله دلار توافقی و آزاد
باید در نظر داشت که با افزایش نرخ دلار توافقی و همچنین قیمت‌گذاری اصولی نرخ خوراک می‌توان اوضاع مالی شرکت‌های پتروپالایشی را بهبود بخشید. در واقع زمانی که هزینه‌های تولید و اداری این نوع شرکت‌ها با دلار آزاد و فروش با دلار نیما رشد کند حاشیه سود قطعا کاهش پیدا می‌کند. با کاهش حاشیه سود خالص شرکت‌های صادراتی مانند پالایشی‌ها سهام این گروه جذابیت زیادی برای خرید نخواهد داشت و گردش نقدینگی بسیار ضعیف خواهد شد. نگاهی واقع بینانه به ماجرا نشان می‌دهد اگر فقط یک دلیل صنعت فرآورده‌های نفتی بورس را سرزنده نگه داشته دلاری‌بودن نرخ فروش محصولات آنهاست و در غیر این صورت سایر صنایع با افت ارزش مواجه می‌شد.
شپنا، لیدر ۲۴۵هزارمیلیاردی
طبق آخرین بررسی‌ها شرکت پالایش نفت اصفهان با نماد شپنا ۷/۲۴۴همت، پالایش نفت بندرعباس با نماد شبندر ۷/۱۶۹همت، پالایش نفت تهران با نماد شتران ۵/۱۴۸همت و پالایش نفت تبریز با نماد شبریز ۶۸ همت ارزش بازار بورسی دارد. همانطور که واضح است پالایش نفت اصفهان لیدر صنعت محسوب می‌شود که پالایش نفت بندرعباس هم پا‌به‌پای آن جلو می‌آید. در میان چهارپالایشی بزرگ کشور سهام پالایش نفت تبریز با ۱۷میلیاردتومان ارزش معاملات و NVT حدودا ۴هزارواحدی نقدشوندگی بسیار کمتری نسبت به سه‌شرکت دیگر دارد.
قدرت فروش در دستان شپنا
در شهریور ماه ۱۴۰۴ شرکت پالایش نفت اصفهان ۶۴۸۸۹میلیاردتومان، پالایش نفت بندرعباس ۴۹۴۰۳میلیاردتومان، پالایش نفت تهران ۳۷۰۶۱میلیاردتومان و پالایش نفت تبریز ۱۸۶۷۰میلیاردتومان فروش را به ثبت رساندند. باید خاطر نشان کرد که این چهار شرکت در شهریورماه۱۴۰۳ فروشی را تجربه نکرده و صرفا به تولید پرداختند. پالایش نفت اصفهان ۳۸درصد، پالایش نفت بندرعباس ۲۹درصد، پالایش نفت تهران ۲۲درصد و پالایش نفت تبریز ۱۱درصد از کل فروش چهارشرکت پالایشی بزرگ را به خود اختصاص داده اند.
فروش پالایشی‌ها، فراتر از انتظار
پالایش نفت اصفهان ۲/۲۹۴همت، پالایش نفت بندرعباس ۸/۲۴۱همت، پالایش نفت تهران ۶/۱۷۹همت و پالایش نفت تبریز ۴/۸۸ همت فروش را در شش ماهه نخست ۱۴۰۴ تجربه کردند. در این مدت چهارشرکت اشاره شده جمعا ۸۰۴همت فروش داشتند که پالایش نفت اصفهان ۳۷درصد، پالایش نفت بندرعباس ۳۰درصد، پالایش نفت تهران ۲۲درصد و پالایش نفت تبریز ۱۱درصد تسلط بر فروش را به ثبت رساندند. اگر مبلغ فروش
شش ماهه را تقسیم بر شش کنیم چهارپالایشی بزرگ باید به صورت ماهانه جمعا ۱۳۰ همت فروش داشته باشند که در شهریور ماه ۱۴۰۴ عملکرد مطلوبی را نشان داده و ۱۷۰همت درآمد کسب کردند.
شپنا، صدرنشین ارزش و بازده ماهانه
طی یک ماه اخیر سهام شپنا ۳/۳۴درصد، شبندر ۵/۲۴درصد، شتران ۱/۲۹درصد و شبریز ۲/۳۰درصد بازده‌مثبت را نصیب سهامداران خود کرده اند. درواقع سهام پالایش نفت اصفهان تاپ گینر به حساب می‌آید و در مقابل سهام پالایش نفت بندرعباس در میان چهارشرکت بزرگ کمترین بازده ماهانه را داشته است. طی یک سال اخیر شپنا ۵/۱۱۹درصد، شبندر ۹/۱۰۶ درصد، شتران ۳/۱۱۴درصد و شبریز ۳/۱۴۴درصد رشد قیمت را تجربه کرده اند. میانگین بازده ماهانه این چهار شرکت ۵/۲۵درصد و بازده سالانه ۳/۱۲۱درصد برآورد می‌شود که در مقابل نرخ تورم مطلوب به نظر می‌رسد. با وجود بازدهی خوب شرکت‌های پالایشی به دلیل تنگ‌تر شدن حلقه تحریم‌های نفتی این نگرانی ایجاد شده که روند مثبت شرکت‌های پتروپالایشی ایران متوقف شود.
با این حال برخی با این فرضیه موافق نیستند. سیدحمید حسینی، سخنگوی اتحادیه صادرکنندگان فرآورده‌های نفتی پیشتر دیدگاه روشنی درباره رقابت ایران و روسیه در بازار چین ارائه کرده است.
او در گفت‌وگو با هم‌میهن توضیح داده که اگرچه ۴۸درصد صادرات نفتی روسیه به مقصد چین است اما این محموله‌ها عمدتا نفت سبک هستند و با نیاز استراتژیک چین به نفت سنگین و فوق‌سنگین ایران همخوانی ندارند.
به گفته حسینی پالایشگاه‌های کوچک چینی با مجموع ظرفیت ۴/۲میلیون بشکه که به دلیل فعالیت محلی از تحریم‌های بانکی آمریکا مصون هستند اصلی‌ترین خریداران نفت تحریمی ایران به شمار می‌روند. این تفاوت در ماهیت محصول و کانال‌های توزیع این اطمینان را ایجاد می‌کند که روسیه در بازار راهبردی چین رقیب جدی و مستقیمی برای صادرات نفتی ایران محسوب نمی‌شود.
