22 - 12 - 2019
تشکیل وزارت میراث فرهنگی، گردشگری و صنایعدستی
گروه گردشگری- مدت زیادی است نمایندگان مجلس قصد دارند سازمان میراث فرهنگی، گردشگری و صنایعدستی را که به حیاط خلوت دولت مشهور است تبدیل به وزارتخانه کنند. تصمیمی که سر آخر و پس از چندین بار رفتوآمد این مصوبه به شورای نگهبان به تصویب رسید.
نمایندگان مجلس که اغلب دیدگاه انتقادی به عملکرد این سازمان دولتی دارند، خیال میکنند با تشکیل وزارتخانه و پاسخگو کردن این نهاد دولتی به نمایندگان مردم، گردشگری و در کنار آن حفاظت و حراست از داشتههای میراثی کشور به وضع مطلوبتری خواهد رسید.
رفتوآمد مدیران طی سالهای گذشته در این سازمان باعث شده اوضاع هیچ وقت روال ثابتی نداشته باشد. سالهاست مدیرانی که به صندلی ریاست سازمان تکیه زدهاند خبر از برنامه جامعی میدهند که در حال تدوین است. اما هیچگاه این برنامه به مرحله اجرا نزدیک هم نشده است. سلیقه دولتها و مدیرانی که مسوولیت این سازمان را برعهده داشتهاند متفاوت بوده و از همینرو نوسانات و اتفاقات زیادی در این حوزه رخ داده است. حالا اما با وزارتخانه شدن این سازمان امید میرود کمی اوضاع بهبود یابد.
افزایش بهرهگیری از ظرفیتهای موجود
سخنگوی کمیسیون فرهنگی مجلس شورای اسلامی از تایید طرح تشکیل وزارت میراث فرهنگی و گردشگری از سوی شورای نگهبان خبر داد.
سیدهفاطمه ذوالقدر در گفتوگو با ایسنا، اظهار کرد: تشکیل وزارت میراث فرهنگی و گردشگری و صنایعدستی، گامی در جهت ایجاد تحول و پاسخگویی و افزایش نظارت است.
او افزود: دو مفهوم حفظ میراث و گردشگری از موضوعات اساسی در توسعه هر کشوری است. حفظ میراث فرهنگی در حقیقت حراست و پاسداشت گذشته تاریخی، بنیانهای فرهنگی کشور ایران با پیشینه تاریخی عظیم و گسترده در دوره پیش از اسلام و دوره اسلامی است. با در دست داشتن این سرمایه ارزشمند در واقع زیرساخت کلیدی برای توسعه صنعت گردشگری که اصولیترین بنیان اقتصاد بدون نفت است را برای کشورمان که شهره به صلح و صفا و مهماننوازی است در اختیار داریم و لازم است به این دوگانه ارزشمند و بنیادی توجه شایسته صورت پذیرد.
سخنگوی کمیسیون فرهنگی مجلس خاطرنشان کرد: خوشبختانه با پیگیریهای به عمل آمده در کمیسیون فرهنگی و اجتماعی مجلس و در تعاملی سازنده با دولت و تایید شورای محترم نگهبان تغییر سازمان میراث فرهنگی و گردشگری به وزارتخانه مصوب شد که انتظار میرود این تغییر امکان افزایش بهرهگیری از ظرفیتهای موجود را فراهم سازد و بالطبع با افزایش قدرت نظارتی وکلای مردم بر عملکرد و فعالیت این وزارتخانه، پیشرفت و رونق هرچه بیشتر در صنعت گردشگری، افزایش اشتغال و فرصتهای سرمایهگذاری این حوزه را به عنوان یک نیاز ضروری برای توسعه شاهد باشیم.
تاریخچه سازمان
ایران به سبب موقعیت جغرافیایی و بیش از هفت هزار سال تمدن و فرهنگ و نیز تنوع فرهنگی در جغرافیای زیستی خود، یکی از شاخصترین کشورها در حوزه میراث فرهنگی بشری است.
تا پیش از انقلاب مشروطیت، هیچ قانونی برای میراث فرهنگی تدوین نشده بود و «میراث فرهنگی» در افکار عمومی هیچ منزلتی نداشت. آشنایی ناصرالدین شاه در سفر به فرنگ با موزهها و بناهای تاریخی، تاثیر بسیاری بر او گذاشت. وی بعد از بازگشت از نخستین سفر فرنگ در سال ۱۲۹۰ ق، دستور داد تا در ارگ سلطنتی موزهای ایجاد کنند.
این موزه را باید اولین موزه سلطنتی و دولتی دانست. این موزه در مقایسه با موزههای اروپایی، جذابیتی برای او نداشت، دستور داد برای موزه جدید، عمارت قدیمی سمت شمال باغ گلستان را خراب و به جای آن مکانی مناسب برای موزه بسازند. بدینترتیب تالار موزه، سرسرا، حوضخانه و ملحقات دیگر را ساختند. این ساختمان در سال ۱۲۹۹ ق به نام تالار سلام یا تالار تاجگذاری به اتمام رسید. اعتمادالسلطنه درباره آثار این موزه مینویسد: «موزه همایونی مشحون از جواهرات گرانبها، ظرایف نفایس اشیا و آثار علمیه و مهمات حربیه قدیمیه و آلات و ادوات متنوعه و مصنوعات ازمنه سالفه و تمثیل نگارندههای بیمثل روزگار و پردههای نقاشیهای مشهور و حاصل صناعی کارخانههای معروف و ظروف چینی و بلورآلات، مسکوکات قدیمیه با ضرب سلاطین معظم ایرانی و غیره» است. در سال ۱۳۱۶ ش، بخش عمدهای از آثار این موزه در زمان پهلوی اول به خزانه بانک ملی انتقال داده شد.
در زمان مظفرالدین شاه، با بازگشت دانشآموختگان ایرانی از فرنگ، در سال ۱۳۱۵ «انجمن معارف» برای گسترش آموزشوپرورش به شیوه جدید تاسیس شد. این امر در گسترش فرهنگ تاثیر بسزایی گذاشت و دانشآموزان ایرانی با تاریخ سرزمین خود آشنا شدند.
در دوره مشروطیت نام وزارت علوم به «وزارت معارف» تغییر یافت. در سال ۱۳۲۸ق مجلس شورا «قانون اداری وزارت معارف و اوقاف و صنایع مستظرفه» را تصویب کرد.
بعد از انقلاب مشروطیت نام وزارت علوم به «وزارت معارف و اوقاف و صنایع مستظرفه» تغییر یافت و مجلس شورا «قانون اداری وزارت معارف و اوقاف و صنایع مستظرفه» را تصویب کرد.
در سال ۱۳۲۷ ق مرتضی قلیخان صنیعالدوله به ریاست وزارت معارف و اوقاف منصوب شد. او نخستین کسی بود که در صدر مشروطیت به فکر تاسیس ادارهای با نام اداره عتیقات جهت سر و سامان دادن به وضع اسفناک حفریات تجاری و آنچه از این راه نصیب دولت میشد، افتاد.
ایام ریاست وی همزمان بود با کاوشهای دومورگان فرانسوی در شوش. اندیشههای صنیعالدوله اما سرانجامی نیافت تا در زمان وزارت مرتضی خان ممتازالملک و ابراهیم حکیمی در سالهای ۱۲۹۵ و ۱۲۹۷ ش اداره عتیقات یا باستانشناسی در ساختمان قدیم اداره معارف در شمال مدرسه دارالفنون زیر نظر ایرج میرزا جلالالملک تاسیس شد و نام موزه ملی به خود گرفت. در این موزه نمایشگاهی با ۲۷۰ قلم شیء به نمایش گذاشته شد. در زمان پهلوی اول بعد از خرید ساختمانهای عمارت مسعودیه برای وزارت معارف در سال ۱۳۰۴، آثار موزه ملی به تالار آیینه عمارت مسعودیه انتقال داده شد.
در سال ۱۳۰۴ به همت تعدادی از رجال فرهنگی، انجمن آثار ملی شکل گرفت و اساسنامه آن منتشر شد. براساس مواد این اساسنامه دولت وقت در ۲۵ مهر ۱۳۰۶، اندره گدار فرانسوی را به عنوان مدیر باستانشناسی در ایران استخدام کرد. او در سال ۱۳۰۸ در ایران شروع به کار کرد.
در ۱۲ آبان ۱۳۰۹ قانون عتیقات به تصویب مجلس رسید. براساس ماده اول این قانون، کلیه آثار و ابنیه تا پایان دوره قاجار اعم از آثار منقول و غیرمنقول، جزو آثار ملی محسوب میشوند. براساس همین قانون باید بخشی از آثار مکشوفه در حفاریهای علمی و تجاری در موزه نگهداری شوند.
در زمان وزارت علیاصغر حکمت، تاسیس موزهای در تهران در میدان مشق به تصویب رسید و در سال ۱۳۱۳ ش، نقشه بنای موزه ایرانباستان توسط اندره گدار آماده و در نهایت موزه ایران باستان در سال ۱۳۱۶ش ساخته و افتتاح شد.
در سال ۱۳۴۳ وزارت فرهنگ و هنر تاسیس و مدیریتهای مختلفی در قلمرو میراث فرهنگی همچون اداره کل موزهها، مرکز باستانشناسی ایران، دفتر آثار تاریخی، اداره کل موزههای سنتی، موزه ایران باستان، اداره کل بناهای تاریخی، سازمان حفاظت از آثار باستانی و… تشکیل شد.
پیروزی انقلاب اسلامی و انحلال وزارت فرهنگ و هنر
با پیروزی انقلاب اسلامی، وزارت فرهنگ و هنر منحل و برخی از وظایف این وزارتخانه که ماموریتهای میراث فرهنگی داشتند به دو وزارتخانه انتقال داده شد؛ وزارت فرهنگ و آموزش عالی و وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی.
با توجه به فروپاشی حکومت سلطنتی، کاخهای سلطنتی به عنوان مراکز فرهنگی اعلام شدند. کارشناسان آثار تاریخی بر آن شدند تا با ثبت و ساماندهی آثار فرهنگی موجود در کاخها، درهای آن را به روی مردم بگشایند.
در تاریخ ۱۰/۱۱/۱۳۶۴ به موجب قانون، سازمان میراث فرهنگی شکل گرفت. براساس این قانون، به وزارت فرهنگ و آموزش عالی اجازه داده شد تا از ادغام ۱۱ واحد پراکنده در وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی و نیز وزارت فرهنگ و آموزش عالی، سازمان میراث فرهنگی را به صورت سازمانی وابسته به خود تشکیل دهد. این قانون در روز پنجشنبه دهم بهمن ماه ۱۳۶۴در مجلس شورای اسلامی تصویب و در تاریخ ۱۲ بهمن ۱۳۶۴ به تایید شورای نگهبان نرسید.
لطفاً براي ارسال دیدگاه، ابتدا وارد حساب كاربري خود بشويد