30 - 04 - 2022
تبعات صادرات هندوانه در شرایط بحرانی آب
اخیرا خبری مبنی بر صادرات روزانه بیش از ۷۰۰ کانتینر هندوانه از ایران به ترکیه منتشر شد؛ خبری که با واکنشهای متعددی روبهرو بود، چراکه ایران در شرایط بحران آب قرار دارد و صادرات هندوانه در واقع صادرات آب به حساب میآید.
بر اساس شاخصهای بینالمللی اگر بیش از ۴۰ درصد از آب تجدیدپذیر مصرف شود تنش آبی ایجاد میشود و این در حالی است که در بعضی از مناطق کشور در حال مصرف بیش از ۱۰۰ درصد از آب تجدیدپذیر هستیم. یعنی ما سالی حدود ۵/۵ میلیارد بیش از آن مقداری که سفره آب زیرزمینی تغذیه میشود برداشت میکنیم و این سبب شده چیزی حدود ۱۳۶ میلیارد مترمکعب کسری مخزن در سفرههای آب زیرزمینی داشته باشیم.ایران در منطقهای خشک و نیمهخشک قرار گرفته که متوسط بارندگی آن به ۲۵۰ میلیمتر در سال نیز نمیرسد و به همین دلیل در بخشهای زیادی از کشور دچار کمآبی هستیم. در این بین در حال حاضر ۹۰ درصد از منابع آبی در بخش کشاورزی استفاده میشود که اگر بتوانیم ۱۰ درصد از آب کشاورزی را صرفهجویی کنیم حدود ۹ میلیارد مترمکعب آب ذخیره میشود و خیلی از مشکلات در زمینه تامین منابع آبی برطرف خواهد شد. اما نه تنها تدبیری برای این مساله صورت نمیگیرد بلکه شاهد صادرات محصولات آببر کشاورزی همچون هندوانه نیز هستیم. آنطور که قاسم تقیزادهخامسی معاون سابق وزیر نیرو در صفحه اینستاگرام خود نوشته برای تولید هر کیلوگرم هندوانه به طور متوسط ۳۵۰ لیتر آب مصرف میشود و قیمت تمام شده هر لیتر آب در کشور حدود ۷۰۰ تومان است. به گفته وی، کشوری که دچار خشکسالی بوده و بیش از ۵۰ درصد سدهای آن خالی از آب بوده و سرانه آب آن به کمتر از ۱۱۰۰ مترمکعب رسیده است چرا باید آب را در قالب هندوانه و گوجهفرنگی و… به ترکیه صادر کند که سرانه آب بالای ۱۷۰۰ مترمکعب دارد؟
خامسی نوشت: خرداد سال ۹۹ را یادآور میشوم که ترکیه با افزایش تعرفه واردات باعث فاسد شدن ۱۰ هزار تن هندوانه کشاورزان ایرانی در مرز بازرگان شد. ترکیه بعد از چین دومین صادرکننده هندوانه در جهان است!
صحبتهای تاملبرانگیز معاون سابق وزیر نیرو این مساله را در ذهن متبلور میکند که ارزش واقعی آب در کشور شناخته نشده و آنطور که باید برای حفظ این مایه حیات تلاش نمیشود.
داریوش مختاری کارشناس ارشد حوزه مدیریت منابع آبی در این رابطه به ایسنا گفت: بیش از ۹۹ درصد هر کیلوگرم هندوانه و انواع طالبی و محصولات جالیزی را آب تشکیل داده و ماده خشک آن کمتر از یک درصد وزن دارد. این یک خطای کارشناسی بوده که محصول هندوانه را جزو محصولات آببر زراعی قلمداد میکنند. محصول هندوانه جزو محصولات زراعی کمآببر است و کشت هر هکتار این محصول به کمتر از دو تا سه ماه به آب نیاز دارد و با مصرف آب حدود دو تا سه هزار متر مکعب، از تناژ تولید ۷۰ تا ۱۰۰ تن در هر هکتار برخوردار است. به گفته وی، بازدهی هر مترمکعب آب برای مصرف هر مترمکعب آب مصرفی این محصول حدود ۲۵۰ تا حداکثر ۵۰۰ لیتر است. به واقع عمده آبی که در مرحله آبیاری مصرف میکند در میوه آن ذخیره میشود و تبخیر و تعرق برگ این گیاه اندک است. این در حالی است که آب مصرفی هر کیلوگرم محصولات گندم و جو بیش از ۱۵۰۰ لیتر است. چنانچه محصول هندوانه، بازار داخلی و صادراتی خوبی داشته باشد بازده ریالی هر مترمکعب آب مصرفی هندوانه نیز از بقیه محصولات زراعی و باغی مرکبات پیشی میگیرد. به طور نسبی تولید محصول هندوانه در مقایسه با محصول گندم، خرما و محصولات باغی مرکبات و انار و بسیاری از محصولات باغی و زراعی دیگر، آب کمتری مصرف میکند. این کارشناس ارشد حوزه مدیریت منابع آبی ادامه داد: با این حال آیا صادرات هندوانه اقدامی منطقی است؟ پاسخ ساده و منفی است. صادرات هندوانه یا هر محصول کشاورزی که با منابع آب چاه تولید میشود، کاملا غیرمنطقی است. با این حال، چنانچه بتوان همانند بسیاری از محصولات صیفی، تولید گلخانهای هندوانه داشت، صادرات آن منطقی و پربازده است. مختاری با بیان اینکه کشور ایران به طور عمده در تولید محصولات انواع ارقام خرما و برخی ادویهجات و خشکبار پسته، انجیر و زعفران دارای مزیت است، گفت: تولید محصول انار برخی مناطق همانند انار ساوه و یا نیریز فارس که با آب قنات آبیاری میشوند قابل دفاع است. همچنین تولید خرما در نوار جنوبی بوشهر و خوزستان با آب سطحی یا آب قناتهای کهن قابل دفاع بوده و تولید انجیر به طور عمده در اراضی کوهستانی در بزرگترین انجیرستان دیم جهان یعنی منطقه استهبان فارس نیز منطقی است. وی افزود: زعفران سرایان و قائنات در خراسان جنوبی شهرت جهانی دارد. در این میان هرگز نمیتوان از تولید یا صادرات محصول هندوانه یا هر محصول دیگری که به ویژه در مناطقی از استان فارس یا هرمزگان و جیرفت با آب چاه تولید میشود دفاع کرد. عمده محصولات آببر باید به محیط گلخانههای الکترونیک منتقل شود. در این رابطه، حذف پروانههای چاه و جایگزینی اراضی توسعهیافته با کشتهای گلخانهای یک الزام است.
به گفته مختاری، دانش گلخانههای الکترونیک سالهاست در پارک علم و فناوری تهران فراهم شده و نیازمند تامین و حمایتهای مالی گسترده برای اجرایی شدن در مناطق مختلف به ویژه مناطق معتدل کشور است. یادمان باشد بحران منابع آب نداریم بلکه بحران مدیریت منابع آب داریم.
کشاورزان همکاری کنند
در ارتباط با وضعیت وخیم آب در کشور، رییس سازمان جهاد کشاورزی خوزستان نیز اعلام کرده: از کشاورزان انتظار داریم در بحث کشتهای تابستانه با توجه به شرایط خشکسالی نهایت همکاری را داشته باشند تا بتوانیم این بحران را پشتسر بگذاریم و پس از آن به عنایت خداوند امیدوار خواهیم بود. خدارحم امیریزاده اظهار کرد: کشاورزان خوزستانی میدانند که با بحران آب مواجه هستیم و این بحران فقط مختص استان خوزستان نیست.
وی با بیان اینکه خشکسالی امسال بیشتر از سال گذشته است، افزود: در حوضههای بالادست استان خوزستان امسال بارشها بیش از ۴۵درصد کاهش داشته و وضعیت بحرانی آب را به وجود آورده است.
رییس سازمان جهاد کشاورزی خوزستان گفت: بدون همکاری بخشهای مختلف از جمله کشاورزان و همچنین واقعیتهای موجود، نمیتوانیم امسال از بحران عبور کنیم. هیچکسی دوست ندارد کشاورز کشت نکند و همه میخواهند آب به وفور باشد و همه دشتهای استان کشت شود اما اکنون این شرایط ممکن نیست.
امیریزاده عنوان کرد: وضعیت موجود در بحث آب را باید تحلیل کرد و براساس میزان آبی که در دسترس است برای کشت برنامهریزی کرد. اولویت اکنون تامین آب شرب است و همه کشاورزانی که میخواهند کشت کنند ابتدا باید آب شرب داشته باشند.
لطفاً براي ارسال دیدگاه، ابتدا وارد حساب كاربري خود بشويد