18 - 04 - 2021
تاریخ زیر تیغ بلدوزرها
«جهانصنعت»- روز ۲۹ فروردین (۱۸ آوریل) به عنوان روز جهانی بناها و محوطههای تاریخی (ICOMOS) نامگذاری شده است.
این روز تاکیدی است بر اهمیت حفاظت از سازههای تاریخی، محوطههای باستانی و حریم این سازهها. امروزه در ایران در حریم بناهای تاریخی ایستگاههای مترو ساخته میشود، خانههای قدیمی بیصدا خراب میشوند، محوطههای باستانی به هدف پیدا کردن گنج زیرورو میشوند و هیچ نهادی هم اهمیت حفاظت از بناهای تاریخی را درک نکرده است. هرچه از سوی کارشناسان تاکید میشود و هر چقدر نسبت به تخریب آثار باستانی اعتراض میشود، مسوولان هیچ توجهی نمیکنند. بعد از شیوع کرونا این تخریبها شدت گرفته و شهرداریها چراغ خاموش به جان آثار تاریخی افتاده و آنها را از میان میبرند. مشخص نیست چه خصومتی با این بناها دارند. مردم نیز نسبت به این بناها هیچ مسوولیتی احساس نمیکنند.
روز جهانی بناها و محوطههای تاریخی که به اختصار میشود (ICOMOS). شورای جهانی ایکوموس در سال ۱۹۶۵ در ورشو شکل گرفت. مقر این تشکیلات در پاریس واقع است و با بیش از ۱۰۰ کمیته ملی و ۲۰ کمیته علمی در سطح جهان فعالیت میکند. از جمله کمیتههای علمی بینالمللی ایکوموس، کمیته تخصصی بینالمللی جهانگردی فرهنگی، باغها و محوطههای تاریخی، مرمت سنگ، مرمت چوب، شهرهای تاریخی، معماری خشتی و میراث فرهنگی زیر آب است.
این کمیتهها وظیفه تدوین رهنمودها و منشورهای بینالمللی در هر یک از رویکردهای مرتبط با حفاظت، پژوهش، مرمت و معرفی میراث غیرمنقولی را دارند که نیازمند کسب آگاهی از آخرین پیشرفتهای دانش بشری در آن زمینه است.
در اساسنامه ایکوموس محدودیت برای تشکیل این کمیتهها در نظر گرفته نشده و بنا بر صلاحدید کمیته اجرایی ایکوموس در حوزههای مختلف تشکیل میشود.
این شورا که حاصل اندیشه ایجاد یک سازمان بینالمللی متکی بر کمیتههای ملی در سطح جهان در کنفرانس بینالمللی ۱۹۳۰ رم بود، در اجلاس ۱۹۳۱ آتن بارورتر شده و در سالهای پس از آن به شکلی نظاممند به نام ایکوموس در سطحی جهانی جلوهگر شد. اهداف و اصول و معیارهایی که در منشور آتن پیشبینی شده بود، توجه جامعه ملل را به عنوان یک سازمان جامع جهانی متکفل صلح و امنیت جهان جلب کرد.
به منظور ایجاد همکاری و حمایت بینالمللی از آثار و بناهای تاریخی، از طرف جامعه ملل در سال ۱۹۳۳ کمیسیونی به نام کمیسیون بینالمللی بناهای تاریخی، جهت ادامه راهی که در کنفرانس آتن طراحی شده بود، ایجاد شد.
در سال ۱۹۵۴ این کمیسیون پیشنهاد کرد که مفهوم بنای تاریخی برای بناهایی به کار رود که حفاظت از آنها دارای منافع اجتماعی بوده و به ویژه از نظر تاریخ هنر، ارزشمند تلقی شود. بر مبنای این تعریف، کمیسیون مذکور فعالیت خود را ساماندهی کرده بود.
آثار باستانی در اولویت کشورمان نیست
کارشناسان بر این باورند که میراث فرهنگی در اولویتهای مسوولان قرار ندارد و از طرفی با آمارسازی و اقداماتی همچون ثبت حریم بناهای تاریخی بدون حفاظت از آنها، بیشتر به بناهای تاریخی آسیب زدهاند تا از آنها حفاظت کنند.
سعید فلاحفر کارشناس مرمت و معماری به «جهانصنعت» گفت: مساله مهم و اساسی در حوزه میراث فرهنگی آن است که اکنون میراث فرهنگی در کجای اولویتهای برنامههای کشورمان قرار دارد؟ بیشتر از اینکه در قانونگذاریها و مدیریت به فکر اولویت قرار دادن میراث فرهنگی و آثار باستانی کشورمان باشیم، شعار میدهیم. با شعار دادن کاری انجام نمیشود.
او افزود: تعیین حریم آثار باستانی تنها آمار تولید میکند و مسوولان با این اقدامات در دورههایی مشغول به ایجاد آمار و آمارسازی بودهاند. از سوی دیگر حریمهای ثبتشده با انگیزه و توانایی مسوولان در حفاظت از محوطههای باستانی تناسب ندارد و این امر موجب میشود محوطههای باستانی شناخته شوند اما مورد حفاظت قرار نگیرند که در نهایت منجر به آسیب دیدن محوطههای باستانی میشود.
فلاحفر با اشاره به اینکه گردشگری به میراث فرهنگی آسیب میزند بیان کرد: گردشگری با رویکرد اقتصادی در حال توسعه است و میراث فرهنگی از این رویکرد آسیب دیده چراکه گردشگری بیشتر در حوزههای فرهنگی و علمی در ایران فعال است و از این طریق درآمدزایی میکند.
او تاکید کرد: اولویتهای مسوولان تامین پول به جای ثروت است و با این اولویت طبیعی است که گردشگری در اولویت اول قرار دارد و حفاظت از بناهای تاریخی در اولویت بعدی. نگرش اقتصادی به گردشگری بعد از ادغام سازمان گردشگری با سازمان میراث فرهنگی، به آثار تاریخی کشورمان به شدت آسیب وارد کرده است.
فلاحفر معتقد است تا زمانی که این مشکلات به صورت ریشهای حل نشوند با شعار، حرف، مقاله و سخنرانی نمیتوان کاری پیش برد.
تاکید بر اهمیت سازهها و محوطههای باستانی
روز جهانی بناها و محوطههای تاریخی اهمیت سازههای تاریخی و محوطههای باستانی را به جوامع مختلف گوشزد میکند.
وحید شاهسوارانی استاد باستانشناسی به «جهانصنعت» گفت: روز جهانی بناها و محوطههای تاریخی در ۲۹ فروردین ۱۳۶۱ (۱۸ آوریل ۱۹۸۲) توسط ایکوموس پیشنهاد شد و در بیست و دومین کنفرانس جهانی یونسکو در سال ۱۳۶۲ به تایید رسید.
او با اشاره به اهمیت این روز بیان کرد: این روز ویژه موقعیتی را فراهم میآورد که آگاهیهای عمومی در باب تنوع میراث جهانی، کوششهای لازم برای حفاظت از آن و همچنین توجه به آسیبپذیری آنها افزایش یابد. ایکوموس هر سال روز ۱۸ آوریل را به عنوان روز جهانی بناها و محوطههای تاریخی جشن میگیرد و امسال نیز شعار «میراث فرهنگی و توسعه پایدار» را به این مناسبت اختصاص داده است. شاهسوارانی در رابطه با اهمیت نگهداری از سازهها و محوطههای تاریخی تاکید کرد: اهمیت نگهداری از سازهها و محوطههای تاریخی به عنوان میراث جهانی ماندگار، گواهی بر هویت فرهنگی ملت و اقدامی موثر در راستای دستیابی جامعه به توسعه است. در این میان با نهادینه کردن فرهنگ صیانت از این بناها باید به یک ادبیات مشترک رسید.
او آموزش، معرفی و آگاه کردن نسلهای مختلف نسبت به ارزشهای میراث فرهنگی را بهترین راه برای حفظ بناها و محوطههای تاریخی به شمار آورد.
به عقیده شاهسوارانی رفتارهایی که موجب تخریب آثار تاریخی میشود ناشی از عدمشناخت ارزشهای آنها است، بسیاری فکر میکنند چون کشور آثار تاریخی فراوانی دارد پس آسیب زدن به برخی از آنها لطمه قابل توجهی نیست در حالی که باید دانست هر یک از این آثار در جای خود از اهمیت فوقالعاده و بینظیری برخوردارند که باید صیانت شوند.
او افزود: ایجاد تعادل در زندگی انسانها و مقولاتی چون فرهنگ روی کره زمین ضرورتی اجتنابناپذیر است پس برای دستیابی به آن باید تلاش کرد و از اندیشههای نیروهای کارآمد مردمی و متخصصان آگاه و مطلع استفاده کرد. روشهای دستیابی به توسعه پایدار گوناگون و متفاوتند و با توجه به بسترهای کاری و فعالیتهای موردی هر جامعه و در رابطه با امکانات بالقوه طبیعی و انسانی موجود در هر کشوری اتخاذ میشوند.
این مدرس دانشگاه تاکید کرد: میراث فرهنگیای چون بناها و محوطههای تاریخی از جمله عواملی هستند که به طور مشترک و در کنار عوامل دیگر میتوانند سهم موثری در توسعه پایدار داشته باشند. بنابراین برای ایفای نقش خود بهطور مستمر ضرورت حفاظت آنها کاملا مشهود است. آنچنان که میدانیم عدم مدیریت صحیح در حوزه میراث در اغلب کشورها بحرانهای فرهنگی بسیاری را در سطح جهانی به همراه خسارات جبرانناپذیری به بار آورده است؛ بحرانی که شاید نتوان به طور کامل راهحلی برای آن پیدا کرد. آنچه مسلم است سیاستگذاری واقعبینانه ادارهکنندگان جهان و دولتمردان کشورها، نهادهای مدنی به ویژه سازمانهای غیردولتی، به همراه توانمندیهای تخصصی اندیشمندان و صاحبنظران خواهد توانست از میزان بحرانهای موجود بکاهد و مانع از تشدید آنها شود.
او با تاکید بر لزوم آگاهسازی جوامع گفت: آگاهسازی جوامع نیز در خصوص اهمیت حفاظت و نگهداری از میراث ارزشمند فرهنگی موجود چون بناها و محوطههای تاریخی به این مساله کمک خواهد کرد.
امروزه تداوم حیات فرهنگی و اجتماعی انسانها در صورتی امکانپذیر است که به اهمیت میراث فرهنگی خود پی برده و در نگهداری چشماندازهای فرهنگی خود بکوشند و به ارزش پدیدههای موجود در آن واقف باشند، زیرا آثار تاریخی موجود باقیمانده روی کره مسکون هر لحظه ممکن است در معرض خطر جدی قرار گیرند، به طوری که ایجاد یا احیای مجدد آن دیگر امکانپذیر نخواهد بود و یا مستلزم مرور سالیان سال است که با نابودی آن هویت فرهنگی از بین خواهد رفت. در نتیجه توسعهای ناپایدار حاکم خواهد شد که خطرهای جدی آن آیندگان را بیشتر تهدید خواهد کرد.
لطفاً براي ارسال دیدگاه، ابتدا وارد حساب كاربري خود بشويد