18 - 01 - 2023
تاخیر و انفعال در برابر عراق، سرعت و صراحت علیه کرهجنوبی
غائله «خلیجفارس» و ادعاهایی تحریکآمیز درباره نام تاریخی این خلیج ایرانی و آبهای نیلگون جنوب ایران، از «مستطیل سبز» شروع شد. زمانی که محمدشیاع السودانی به عنوان نخستوزیر کشوری که میزبان بیستوپنجمین دور رقابتهای فوتبال منطقهای است، در بیانیهای همزمان با آغاز این رقابتها در بصره، از عبارتی مجعول برای اشاره به «خلیجفارس» استفاده کرد. نخستوزیر عراق البته ظاهرا میخواست به تماشاگران عرب آن رقابتهای فوتبال و تیمهای شرکتکننده خیرمقدم و خوشامد بگوید اما در عمل، موضعی سیاسی-امنیتی اتخاذ کرد؛ آن هم از آن مواضع چالشانگیزی که معمولا عواقبی سخت درپی دارد و گاه میتواند مناسبات و تعاملات دو یا چند کشور را به چالش کشیده و دگرگون کند. چالشی که وقتی جدیتر شد بهفاصله چند ساعت، رهبر جریان صدر به عنوان یکی از چهرههای متنفذ در میان شیعیان عراق، تعبیری مشابه آنچه نخستوزیر کشورش درباره «خلیجفارس» به زبان آورده بود، به کار برد. آنجا که سید مقتدی الصدر که این اواخر از دنیای سیاست کنارهگیری کرده هم همچون نخستوزیر این روزهای کشورش، بهبهانه خوشامدگویی به شرکتکنندگان در این رقابتهای منطقهای فوتبال، به جای نام انکارناپذیر و غیرقابلتغییر «خلیجفارس»، همان تعبیر جعلی را بهکار برد که پیش از او، السودانی نیز از آن استفاده کرده بود.
این رفتار دولت عراق که شاید اگر از دولتمردان برخی کشورهای عربی دیگر همچون امارات یا عربستان سعودی سر زده بود، دستکم دور از انتظار نبود اما بیان چنین موضعی از سوی دولتمردان کشوری که نهتنها بهلحاظ سیاسی-امنیتی، بلکه بهلحاظ فرهنگی و مذهبی مراودات فراوانی با ایران دارد، فراتر از انتظار و حتی بهباور برخی ناظران در همان زمان، «مشکوک» تحلیل شده است. آنچه اما بر شبهات و ابهامات این موضعگیری تحریکآمیز افزود، تکرار و تاکید موکد بر آن از سوی نخستوزیر عراق بود. آن هم در حالی که وزارت امور خارجه جمهوری اسلامی با حداکثر انعطاف و تاخیر با این رفتار عراقیها در نوبت نخست واکنش نشان داد. وزیر امور خارجه در حالی روز ۲۱ دیماه به این غائله واکنش نشان داد که بیان این موضع برای نخستینبار در بیانیه روز ۱۶ دیماه السودانی انجام گرفته بود.
نخستوزیر عراق اما حدود یک هفته بعد، وقتی در سفری به آلمان، با پرسش خبرنگار دویچهوله مواجه شد، بار دیگر بر موضع تحریکآمیز خود در نام بردن از «خلیجفارس»با تعبیری جعلی پافشاری کرد. آنجا که خبرنگار از او پرسید نام این خلیج، فارس است یا عربی، السودانی مدعی شد: «کشورهای خلیج عربی»؛ این یک واقعیت است و نمیخواهیم وارد این مساله بشویم که عدهای تلاش کردهاند برای آن جنجالآفرینی کنند!» اما اگر این تنها ابراز موضع تحریکآمیز نخستوزیر عراق در نوبت نخست نبود که پس از چند روز با واکنش جمهوری اسلامی مواجه شد؛ چه آنکه تکرار آن ازسوی السودانی به همین سرنوشت دچار شد و در حالی که آن پرسش و پاسخ نخستوزیر عراق و خبرنگار دویچهوله، در روز ۲۴ دیماه انجام شده بود، سخنگوی وزارت امور خارجه جمهوری اسلامی همین دیروز ظهر بالاخره به تکرار آن ادعای نامتعارف پاسخ داد. ناصر کنعانی که در پاسخ به پرسشی در این رابطه تاکید کرد «نام «خلیجفارس» برای این پهنه آب، یک واقعیت تاریخی، همیشگی، مستند و انکارناپذیر است»، گفته است: «تکرار نام ساختگی، حقیقت را تغییر نمیدهد و مشروعیتی برای آن پدید نمیآورد.» او همچنین با بیان اینکه «خلیجفارس از هزاران سال پیش در اسناد، نقشهها، سفرنامهها و متون کهن به همین نام بوده و تا ابد به همین نام باقی خواهد ماند»، بهطور تلویحی به انگیزههای احتمالی نخستوزیر عراق از ابراز چنین مواضعی اشاره کرد و گفت: «برای جلب دوستی دیگران، نمیتوان از سرمایه غنی همبستگی تاریخی کشورهای منطقه هزینه کرد.» او که از ارسال یادداشت اعتراضی بهدلیل این اظهارات خبر داده، روابط ایران و عراق را «فراتر از افراد و نهادها» دانسته و گفته که این روابط، «ریشه در عمق تاریخ و تمدن دو کشور و ملت دارد.»
اما این تنها مسالهای نیست که در روزها و هفتههای گذشته، تمامیت ارضی ایران را با چالش مواجه کرده است. در حالی که هنوز چند هفتهای بیشتر از غائله همراهی دولت چین با شورای همکاریهای خلیجفارس در طرح ادعاهایی نامتعارف و تحریکآمیز در خصوص جزایر سهگانه آبهای جنوبی ایران نمیگذرد، حالا مقامهای یک کشور دیگر در شرق آسیا در همراهی با مواضع اماراتیها در این زمینه، اعلام موضع کردهاند. بر این اساس رییسجمهور کرهجنوبی که شامگاه دوشنبه در جمع شماری از نظامیان این کشور در امارات سخنرانی میکرد، در بخشی از سخنانش ادعا کرد: «امنیت کشور برادر ما، امنیت ما است. دشمن امارات، تهدیدآمیزترین کشور یعنی ایران است و دشمن ما، کره شمالی است.» رییسجمهوری کرهجنوبی در حالی از وضعیت مشابه کشورش با امارات سخن گفت که پس از بالا گرفتن جنجال رسانهای این مواضع نامتعارف، یک مقام مسوول در وزارت خارجه کرهجنوبی سعی کرد آنچه «هرگونه سوءتفاهم» خوانده، «رفع» کند، هرچند این مقام مسوول اهل کرهجنوبی ادعا کرده اظهارات رییسجمهوری این کشور، حین تشویق نظامیان سئول و برای توضیح وضعیت امنیتی پیچیده منطقه بیان شده است. خبرگزاری یونهاپ همچنین در نقلقولی از این مقام مسوول در وزارت امور خارجه کرهجنوبی که بدون ذکر نام یا سمتش روی خروجی فرستاد، نوشته است: «دولت کره [جنوبی] تمایل دارد روابط دوجانبه دوستانه با ایران را که محکم هستند، بیش از پیش توسعه دهد.»
با این همه اما واکنش وزارت امور خارجه به اظهارات نامتعارف رییسجمهوری کرهجنوبی، برخلاف آنچه در خصوص ادعای نخستوزیر عراق شاهد بودیم، به نسبت سریع و صریح بود. ناصر کنعانی که تنها ساعاتی پس از انتشار این سخنان رییسجمهوری کرهجنوبی به آن واکنش نشان داد، در این رابطه گفت: «وزارت امور خارجه در حال بررسی و پیگیری اظهارات دخالتآمیز رییسجمهور کرهجنوبی پیرامون روابط جمهوری اسلامی ایران و امارات متحده عربی به عنوان دو کشور همسایه و دوست است.» ناصر کنعانی همچنین گفت: «اظهارات نقل شده از این مقام کرهای نشانگر عدم اطلاع کامل از مناسبات تاریخی و دوستانه جمهوری اسلامی ایران با کشورهای حوزه خلیجفارس از جمله امارات متحده عربی و تحولات بسیار سریع و مثبت در این زمینه است.» بهگفته او، «وزارت امور خارجه با جدیت مواضع اخیر این کشور و به ویژه اظهارات رییسجمهور آن در مورد روابط ایران و امارات را که فاقد کمترین وجاهت دیپلماتیک است، در دست پیگیری دارد و منتظر توضیح وزارت خارجه کرهجنوبی در این زمینه است».
لطفاً براي ارسال دیدگاه، ابتدا وارد حساب كاربري خود بشويد