31 - 08 - 2023
تاثیر سیاستگذاریها بر قیمت تمامشده سنگآهن
سعید عسکرزاده*
در ایران قیمت سنگآهن براساس قیمت محصولات بعدی زنجیره آهن و فولاد تعیین میشود؛ بنابراین قیمتهای جهانی سنگآهن چندان در تعیین قیمتهای داخلی تاثیرگذار نیستند. این موضوع مهمی است که باعث شده کشور ما در بحث توسعه، تامین زیرساخت و برداشتهای درست از معادن با مشکلات جدیای مواجه باشد.
از طرفی زمانی که به قیمت تمامشده سنگآهن توجهی نشود و صرفا بر مبنای قیمت محصولات بعدی همچون کنسانتره، گندله و آهن اسفنجی و شمش قیمتها تعیین شود، در نتیجه وضعیت سنگآهن به سمت استخراج و بهرهبرداری از معادن با عیار بهتر و عناصر مزاحم کمتر سوق داده میشود. باید بدانیم که این اتفاق چندان مطلوب نیست! چراکه باعث میشود ذخایر ما تا حد قابل توجهی کاهشی شوند و آنچه که میتوانست با قیمت عادلانه به سمت ماده معدنی سوق داده شود، تحت عنوان باطله کنار گذاشته شود.
در ادامه معادن زیرزمینی عمیق و برخی از معادن با کانسنگهای متفاوت همچون معادن هماتیتی از فرآیند زنجیره تولید آهن و فولاد خارج میشوند. این در حالی است که معادن سنگآهن سطحی ما رو به اتمام هستند و به شدت شرایط استخراج و استحصال ماده معدنی محدودیتهای جدی دارد.
از طرف دیگر با معادنی روبهرو هستیم که عناصر مزاحم در آنها خودنمایی میکند. سنگآهنی که هم عیار بهتر و هم عناصری همچون سولفور، گوگرد و… را در حد استاندارد داشته باشد، در حال رسیدن به این مرحله است که عیار پایینتری داشته و هزینههای استخراج آن به لحاظ عمق و وضعیت قرارگیری ماده معدنی تغییر کند. از سویی عناصر مزاحم نیازمند فرآیند فرآوری دیگری علاوه بر آنچه در فرآیند خردایش و جداسازی مرسوم در معادن سنگآهن اتفاق میافتد، خواهند بود. این در حالی است که فسفرزدایی و گوگردزدایی هزینهبر هستند و به شدت روی قیمت تمامشده تاثیر میگذارند.
نتیجه آن چیزی است که در پاییندست اتفاق افتاده و شاهد هستیم که توجهی به قیمتهای جهانی نشده است. در این بین لازم است باور کنیم قیمتهای جهانی استاندارد هستند. حال اگر قیمت بالادست را اصلاح نکنیم، در آینده نزدیک به کسری ماده اولیه برخورد خواهیم کرد.
اگر قیمتها تا حدی به قیمتهای جهانی نزدیک شوند یا مجموعههای پاییندستی زنجیره آهن و فولاد تصور کنند که ذخیرهشان تمام شده و معادن از چرخه تولید خارج شوند، متوجه میشویم که قیمت جهانی دیگر قیمت ماده معدنی نخواهد بود، بلکه قیمتها شامل قیمت جهانی به علاوه هزینه حملونقل و… میشوند. در این بین با عدم درایت مسوولان، بخش اعظم ذخایر سطحی و عیار بالا را از دست خواهیم داد و به بخشهایی خواهیم رسید که قیمت تمامشده بالایی نیاز دارند تا بتوانیم آنها را استخراج و استحصال کنیم.
ایران در بخش معدن و صنایع معدنی از سنگآهن گرفته تا گندله با چنین مشکلی یعنی قیمتگذاری دستوری مواجه نیست. دلیل این موضوع هم این است که با اعتمادی که دولت به تولیدکنندگان و انجمن سنگآهن ایران کرد، اجازه داد مقداری از تصدیگری در حوزه قیمتگذاری کاهشی شود، اما مساله این است که برای اینکه مشکلات بخش معدن و صنایع معدنی در بخش قیمتگذاری کم شود، دولت باید تصدیگری خودش را در حوزه قیمتگذاری دستوری کاهش دهد تا فعالان این بخش براساس شرایط موجود و عرضه و تقاضایی که در بازار وجود دارد اقدام به قیمتگذاری کنند.
براساس یک فرمول و تفاهمی که با شرکت بورس کالای ایران داشتیم، از آن به بعد ما کالاها را کاملا به صورت منظم و با قیمتگذاری منسجم و هماهنگ در بورس کالا ارائه میکنیم که مساله، مورد تایید شرکت بورس ایران هم واقع شد. بنابراین در حال حاضر ما براساس همین موارد فعالیتمان را انجام میدهیم تا شرایط باثباتتری در بخش قیمتگذاری محصولات معدنی داشته باشیم، اما مساله این است که اینگونه قیمتگذاریها در بخش بالادست صنایع معدنی اتفاق افتاده و هنوز در بخش پاییندست اتفاق مشابهی صورت نگرفته است. شاید این مساله به این برمیگردد که تشکلها نتوانستهاند مسوولیت این بخش را برعهده بگیرند و موفق عمل کنند درحالی که ما در این حوزه مسوولیتهایی را برعهده گرفتهایم. باید تاکید کنم تا زمانی که به بازار شوکهای بیهوده وارد نشود و قیمتگذاریها کارشناسی و اصولی باشد، هرگز مشکلات جدیای برای بخش صنایع معدنی ایجاد نمیشود.
در این بین باید شرایط را خودمان مدیریت کنیم. در این بین شاید کمی تشکلها کمکاری کردهاند و شاید هم اصلا چنین پیشنهادی از طرف دولت به آنها داده نشده است. بنابراین کماکان قیمتها به صورت یک قیمتگذاری دستوری انجام میشود. طبیعی است وقتی قیمتهای دستوری اعمال شود فراز و فرودهای سنگینی در بخش فروش وجود خواهد داشت. در نتیجه همین فراز و فرودهاست که مشکلات جدی و گاه لاینحل در بازار ایجاد میکند. البته در بازار بعضی بخشها مجبور هستند تقاضا را هم کنترل کنند که قیمت نهایی با قیمت پایه فاصله چندانی نداشته باشد. وقتی تقاضا را کنترل کنند، روی تقاضای مازاد در بازارهای آزاد تاثیر میگذارند و به این طریق فقط نیازهای خود را تامین میکنند، اما مساله این است که این موضوعات علاوه بر اینکه فساد ایجاد میکنند، حتما قیمتهای دونرخی هم به وجود میآورند. در نتیجه دونرخیها به ضرر بخشهای دیگر زنجیره تمام میشود، زیرا نرخ آزاد در محاسبات و بررسیهای سیاستگذاران دخیل نیست و همینها بعدها مشکلاتی جدی ایجاد میکند.
* دبیر انجمن سنگآهن ایران
لطفاً براي ارسال دیدگاه، ابتدا وارد حساب كاربري خود بشويد