تابلوی غم‌انگیز بورس در۱۴۰۴
هادی بهرامی- اقتصاد ایران در اثر تحریم‌های گسترده و نرخ رو به رشد تورم بسیار تضعیف شده و بازار سرمایه را نیز تحت‌تاثیر قرار داده است. در این بین با فعال شدن مکانیسم ماشه، سنتیمنت بازارهای ریسک‌پذیری مانند اوراق بهادار نیز منفی شد و ریسک فروش ناگهانی دارایی‌ها، افزایش اسپرد اعتباری، کاهش اعتماد سرمایه‌گذاران داخلی و خارجی و در نهایت رکود اقتصادی، کاهش تولید و افزایش نرخ بیکاری را به شرایط قبلی اقتصاد اضافه کرد. در این بین طوفان مکانیسم ماشه بیش از سایر بازارها به پرچم بورس وزید و شاخص‌ها را نزولی کرد. با این حال گفته می‌شود آثار جدی و مخرب اسنپ بک هنوز به طور کامل پدیدار نشده و همین دیدگاه، فعالان بازار را در شرایط احتیاط و آماده‌باش قرار داده است.
بازار سرمایه ایران در کنار تهدید مهمی نظیر مکانیسم ماشه با ریسک‌های بسیار دیگری نیز دست‌به‌گریبان است. چند‌نرخی بودن دلار و ایجاد رانت و فساد در اقتصاد پریشان حال ایران و تاثیر منفی اختلاف نرخ دلار آزاد با نیما منجر به ضعیف‌تر شدن سودسازی شرکت‌ها شده است.
بر این اساس ارزنده بودن این روزهای سهام بیشتر به دلیل افت بیش از حد سطح قیمت در بازار ارزیابی می‌شود، نه رشد قابل توجه سودآوری! به عنوان مثال این پرسش مطرح است که چرا شرکتهای فولادی باید شمش ۴۲۰دلاری خود را به قیمت ۲۸میلیون تومان به بازار عرضه کنند؟ در حالی که ارزش واقعی هر تن شمش بیلت، بلوم یا اسلب به دلار آزاد ۴۳میلیون تومان برآورد می‌شود. به این ترتیب برخی معتقدند که چند نرخی بودن ارز مانند غده‌ای سرطانی به جان اقتصاد و بازار سرمایه افتاده است.
بورس ایران با بنیادی قوی اما شرایطی ناپایدار
اگر متریک‌های فاندامنتال در بازار سرمایه ایران منفی نباشد، بورس ایران در حال حاضر بسیار ارزنده و زیر ارزش واقعی به نظر می‌رسد زیرا هم قیمت‌ها بیش از حد کاهش پیدا کرده‌اند و هم سودآوری و بازده داخلی شرکت‌ها تا حدودی رو به رشد بوده است.
صنعت فلزات اساسی ۱۳۰۲همت، پتروشیمی ۱۲۳۰همت، پالایشی ۵۹۸همت و هلدینگ‌ها ۲۷۰۵همت ارزش بازار بورسی دارند که تک نرخی شدن دلار یا حداقل کاهش اختلاف دلار آزاد با نیما می‌تواند سودآوری آن را تا سطح قابل ملاحظه‌ای افزایش دهد.
گروه‌هایی مانند بانکداری، سیمان، دارو، بیمه و نرم‌افزار نیز جزو ریالی‌ها قرار می‌گیرند و اگرچه شاید از تک نرخی شدن دلار سود چندانی نبرند اما رشد رقابتی قیمت سهام و ورود پول به بازار ممکن است تاثیر مثبتی بر این صنایع هم بگذارد.
بر این اساس کارشناسان معتقدند شرکتهای بورسی از نظر بنیادی وضعیت مطلوبی دارند و اگر مشکلات مدیریتی نبود، قیمت‌ها آهسته و پیوسته به ارزش ذاتی خود نزدیک می‌شدند اما تابلوی سهام آنها به وضوح نشان‌دهنده نبود حمایت دولت، بازارگردان‌ها، سازمان بورس به‌ویژه نهاد‌های پولی مانند بانک مرکزی است.
فعالان بازار سهام این سوال را مطرح می‌کنند که به عنوان مثال آیا صندوق توسعه و تثبیت آنقدر منابع در دسترس ندارد تا بتواند از سهام شرکتهای کوچک و کم‌ارزش حمایت کند؟ نکته دردآور این است که ارزش معاملات سهام اکثر شرکتهای خرد و کوچک در برخی روز‌ها به زیر یک میلیارد تومان کاهش پیدا می‌کند و عملا این سهم‌ها نقدشوندگی خود را از دست می‌دهند!
ارزش بورس ایران، یک پنجم ثروت ایلان ماسک!
ارزش دلاری بازار سرمایه با یک افت حیرت‌انگیز به ۵/۸۵میلیارد دلار رسیده است. به بیان دیگر با یک‌پنجم ثروت ایلان ماسک می‌توان سهام کل شرکتهای بورس ایران را یکجا خرید. این مساله نشان می‌دهد شرایط اقتصادی، سیاسی و نظامی تا حدی اثر خود را بر بازار سرمایه گذاشته‌اند.
در حال حاضر روند فرسایشی و خروج پول ناشی از سوء مدیریت‌ها و ساختار ناسالم بازار سرمایه است. فعالان بازار معتقدند نحوه مدیریت بازار به نحوی بوده که سهامداران و سرمایه‌گذاران حتی به سهام شرکتهای بنیادی و سودآور نیز اعتماد ندارند و به سمت دارایی‌های ریسک گریزی مانند دلار و طلا می‌روند!
ارزش معاملات روزانه ۶۴۰۰میلیارد تومانی بورس، مشکلات و موارد ذکر شده را گواهی می‌دهند؛ شاخص NVT کل بازار به سطح ۱۳۵۸واحد افزایش یافته که نشان می‌دهد نقدشوندگی و گردش پولی در بازار وجود ندارد و اندک پولی هم که در گردش است از بازار خارج می‌شود.
نسبت قیمت به سود (P/E ttm)بازار بورس و فرابورس به محدوده ۵/۵واحد کاهش یافته که نسبت به سقف اردیبهشت‌ماه۱۴۰۲ تقریبا نصف شده و نشانگر ارزنده بودن بورس است. نسبت قیمت به فروش (P/S) شرکت‌ها نیز ۳/۱ است یعنی شرکتهای بورسی به اندازه ۷۰درصد از کل ارزش بازارشان، فروش سالانه دارند و با رسیدن این نسبت به کف چند ساله می‌توان به مقاومت و فعالیت قوی شرکت‌ها با وجود تمام مشکلات اقتصادی و ریسک‌های سیستماتیک و غیرسیستماتیک پی برد.
یکی از نسبت‌های کاربردی در ارزیابی وضعیت کلی بورس از نظر بنیادی، قیمت به ارزش ویژه (P/B) است که در حال حاضر در محدوده ۸/۱واحد قرار دارد و در مقایسه با کف‌های قبل نشان می‌دهد ارزش ویژه شرکت‌ها بیشتر از ارزش بازارشان رشد کرده است.
پیش‌بینی میان‌مدت شاخص کل بورس
در پنج ماهه نخست ۱۴۰۴ شاخص گروه بانکداری ۱۹درصد، دستگاه آلات برقی ۱۱درصد و سیمان ۶/۱۰درصد رشد کردند و به نوعی تاپ گینر بورس در این مدت محسوب می‌شوند. در مقابل شاخص فلزات اساسی و کانه‌های فلزی ۵/۱۹درصد کاهش پیدا کردند و از لحاظ عملکرد قیمتی در قعر جدول قرار گرفتند.
شاخص کل بورس طی پنج ماه اخیر ۹/۴درصد کاهش پیدا کرده است و در محدوده ۲میلیون و ۵۷۰هزار واحد قرار دارد. در اردیبهشت‌ماه ۱۴۰۴ شاخص افت ۲۷درصدی را متحمل شد اما به سطح ۲میلیون و ۳۸۰هزار واحد واکنش مثبت نشان داد و کمی افزایش یافت.
تا زمانی که این سطح حمایتی حفظ شده و ریسک‌های بیشتری گریبانگیر بازار نشود، شاخص احتمالا تا اهداف ۲میلیون و ۸۵۰هزار واحد و سپس ۳میلیون و ۲۶۰هزار واحد افزایش یابد. اگر سقف تاریخی به عنوان یک مقاومت سنگین شکسته شود، هدف ۳میلیون و ۸۰۰هزار واحد در بازه میان‌مدت در دسترس خواهد بود.
