28 - 05 - 2018
بیتوجهی دولتها به صنعت نفت
الهه بیگی- صد و ده سال پیش در منطقه نفتون مسجدسلیمان ، برای اولین بار در ایران و خاورمیانه، پس از چهار ماه حفاری، نفت از چاه شماره ۱ میدان نفتی مسجدسلیمان به ارتفاع بیش از ۵۰ فوت فوران کرد؛ اگرچه یکصد و ده سال از اکتشاف نفت در ایران میگذرد و فراز و نشیبهای زیادی در این مسیر رخ داده است اما آنچه امروز بیش از هرچیز خود را نمایان میکند، مشکلات ریشهای و ساختاری در صنعت نفت و گاز کشورمان است.
نگاهی گذرا به تاریخچه این صنعت نشان میدهد که تا پیش از انقلاب زمام امور به دست شرکتها و غولهای بزرگ نفتی بریتانیا و آمریکا بوده است. با صرفنظر کردن از سالهای پرآشوب کشور و جنگ تحمیلی، اگر از ابتدای سال ۱۳۷۲ تاکنون را درنظر بگیریم، ربع قرن زمان میگذرد. پس از ۲۵ سال در صنعت نفت، به ویژه در صنعت بالادستی نفت خلأ بزرگی در زمینه طراحی و ساخت قطعات و تجهیزات به چشم میخورد.
در مثالی ساده، پیشپاافتادهترین فعالیت لازم برای تولید نفت و گاز، حفاری یک حلقه چاه تولیدی است. در حفاری یک حلقه چاه، صرفنظر از ضرورت وجود دستگاه حفاری و تجهیزات مربوط به آن، اقلام مورد نیاز کلیدی عبارتند از مته حفاری، لولههای جداری، تجهیزات تاج سرچاهی، رشته تکمیلی و لولههای مغزی، آویزه آستری و متعلقات جداری. به جرات میتوان گفت که غیر از شرایط خاص و محدود از نظر فشار و ترکیب سیال، در بقیه موارد توان ساخت داخلی در این اقلام وجود ندارد.
با افت فشار عمده مخازن نفتی، عمده چاههای تولیدی نیازمند استفاده از روشهای فرازآوری مصنوعی هستند که از مهمترین و پرکاربردترین آنها نصب پمپهای درونچاهی است. به طور مثال اکثر چاههای نفتی مخازن بنگستانی در بیشتر میادین کشور نیازمند نصب این نوع پمپها هستند که توان ساخت داخلی وجود ندارد.در خصوص لولههای جریانی و انتقال نفت و گاز، همانند کالاهای کلیدی حفاری جز در موارد خاص از نظر فشار و ترکیب سیال خاص، توان ساخت و تولید در داخل کشور وجود ندارد.
در ساخت تجهیزات کلیدی دکلهای حفاری نیز نهتنها توان ساخت داخلی وجود ندارد بلکه ناوگان بزرگترین شرکت حفاری کشور نیز روزبهروز فرسودهتر شده، کارایی خود را به شدت از دست داده است.
در صنعت میاندستی و در زمینه تاسیسات بهرهبرداری نفت و گاز نیز مشکلات فراوانی در ساخت تجهیزات در داخل کشور وجود دارد. از شیرهای کنترلی فشار گرفته تا کمپرسورهای تقویت فشار گاز. همین مشکل در صنعت پاییندستی و اخذ لیسانس و ساخت واحدهای مختلف پالایشگاهی و پتروشیمی به چشم میخورد. گویی دولتمردان و مدیران مربوطه هیچگاه به این صنعت که منبع اصلی صادرات و کسب درآمد است توجهی نکردهاند و هیچ برنامهریزی درستی نشده است.
با چنین وضعیتی، طبیعی است که در صورت اعمال تحریمها وضعیت کشور با چالشی جدی روبهرو خواهد شد. اگر از موضوع کاهش تکلیفی تولید به دلیل شرایط تحریم صرفنظر کنیم، قطعا مشکلات شدیدی که در زمینه دانش و فناوری چه در حوزه طراحی و ساخت تجهیزات، چه در حوزه بهرهبرداری و عملیات مخازن و چه در حوزه عملیات و نگهداشت واحدهای بهرهبرداری و… دچار مشکلات فراوانی خواهیم شد.
ای کاش مسوولان به جای خرج کردن دلارهای حاصل از فروش این طلای سیاه و فخر فروختن و جمع کردن آرای مردمی در زمان انتخابات ریاست جمهوری و بذل و بخشش به طرق مختلف از جمله یارانه نقدی و غیره، اندکی درنگ و تامل داشتند. صنعت نفت و گاز کشور امروزه آنقدر پیر و فرتوت و لاغر و نحیف شده که دیگر توان اداره خویش را ندارد، هرچه بوده و داشته دوشیدهاند و بردهاند بیآنکه ذخیرهای هرقدر اندک و ناچیز، نه برای این صنعت، بلکه برای آیندگانی که به دلارهای حاصل از فروش نفت محتاج خواهند بود بگذارند. ذخیرهای به نام دانش، به نام فناوری، به نام نوسازی تجهیزات و تاسیساتی که عمدتا بیش از نیمقرن مورد استفاده قرار گرفتهاند.
لطفاً براي ارسال دیدگاه، ابتدا وارد حساب كاربري خود بشويد