بی‌ثباتی اقتصادی، مانع جذابیت معدن
منیر حضوری– بازار طلا و ارز در سال‌های اخیر به پناهگاهی برای سرمایه‌های سرگردانی تبدیل شده است که به دلیل بی‌ثباتی اقتصادی و نبود زیرساخت‌های مناسب، راهی به تولید و توسعه پیدا نکرده‌اند. این سرمایه‌ها که به نوعی نشانگر نگرانی عمومی نسبت به آینده اقتصادی کشور هستند، به جای پویایی و رشد تولید، خود به عامل تشدید بی‌ثباتی در بازارهای مالی تبدیل شده‌اند. حال این سوال مطرح است که آیا می‌توان سرمایه‌های سرگردان را از بازارهای زودبازده مانند ارز و طلا خارج کرده و به سمت حوزه‌های مولدتری همچون معدن هدایت کرد؟
چندی پیش بود که یکی از نمایندگان مجلس اظهار کرد که بخش معدن به‌عنوان یکی از مهم‌ترین منابع تولید ارزش افزوده و اشتغالزایی، پتانسیل بالایی برای جذب سرمایه‌های سرگردان دارد. به گفته امیر توکلی، عضو کمیسیون صنایع و معادن مجلس، معدن می‌تواند جایگزینی مناسب برای نفت در اقتصاد کشور باشد. وی معتقد است که رشد ۱۳درصدی پیش‌بینی شده در برنامه هفتم توسعه برای حوزه صنعت و معدن، تنها در صورتی محقق خواهد شد که سرمایه‌گذاری‌ها به این بخش هدایت شوند و موانع موجود برطرف شوند اما مساله این است که چالش‌های ساختاری از جمله نبود زیرساخت‌های کافی، سیاست‌های اقتصادی ناپایدار، موانع قانونی و اجرایی مانع از تحقق این هدف شده است. از طرفی برخی از کارشناسان باور دارند که مشکلاتی نظیر فرسودگی ماشین‌آلات معدنی، تعرفه‌های سنگین صادرات و حقوق دولتی بالا، جذابیت سرمایه‌گذاری در بخش معدن را کاهش داده است. در ادامه گفته می‌شود تا زمانی که ثبات اقتصادی و چشم‌انداز روشنی در سیاست‌های کلان کشور ایجاد نشود، نمی‌توان انتظار داشت که سرمایه‌های سرگردان از بازارهای زودبازده خارج شده و به بخش‌های تولیدی مانند معدن هدایت شوند.
در این گزارش از یک سو، به مزیت‌های بالقوه و ظرفیت‌های عظیم بخش معدن در ایجاد ارزش افزوده اشاره می‌شود و از سوی دیگر به موانع ساختاری و سیاست‌های اشتباه که مانع جذب سرمایه‌گذاران شده‌اند، پرداخته خواهد شد. سوال مهم این است که آیا می‌توان با اصلاح زیرساخت‌ها و تصمیم‌گیری‌های درست، معدن را به یکی از موتورهای اصلی رشد اقتصادی کشور تبدیل کرد؟ یا همچنان باید شاهد ماندگاری سرمایه‌ها در بازارهای غیرمولدی چون ارز و طلا باشیم؟!
بی‌ثباتی اقتصادی، مانع بزرگ جذب سرمایه در معدن
بهزاد نظیری‌راد، فعال معدنی در گفت‌وگویی با «جهان‌صنعت» به چالش‌های اساسی سرمایه‌گذاری در بخش معدن پرداخت و اظهار داشت: با توجه به شرایط فعلی سیاست خارجی و حالت بلاتکلیفی عدم جنگ و صلح، هیچ‌چیز به طور قطعی مشخص نیست. اگرچه امید می‌رود که روند مذاکرات مثبت باشد، اما مساله مهم این است که زیرساخت‌های اقتصادی همچنان دچار مشکلات جدی است.
او درخصوص تاثیر مذاکرات بر روند قیمت طلا گفت: ممکن است که تا ۳۰درصد قیمت طلا و ارز کاهش یابد ولی بعداز دو ماه دوباره قیمت‌ها افزایشی می‌شوند. این مساله به این خاطر است که هنوز زیرساخت‌ها در ایران دچار مشکل هستند. در اصل ما تنها صورت مساله را پاک کرده‌ایم اما مساله اصلی حل نشده باقی مانده است. این در حالی است که انتظار می‌رود در کشور شکوفایی اقتصادی اتفاق افتد و مشکلات رفع شوند.
نظیری‌راد تاکید کرد: زمانی پول ملی تقویت می‌شود که این مشکلات حل شوند و چشم‌انداز مناسبی از وضعیت سیاسی و اقتصادی کشور وجود داشته باشد. در آن زمان می‌توان گفت که به وضعیت پایدار اقتصادی رسیده‌ایم اما در شرایطی که نه‌تنها رشد اقتصادی نداریم بلکه این رقم منفی است و نمی‌توان چندان قاطع سخن گفت.
ریسک‌های سرمایه‌گذاری در معدن
بهزاد نظیری‌راد در ادامه سخنان خود به ریسک‌های سرمایه‌گذاری در بخش معدن اشاره کرد و افزود: سرمایه‌گذاری در معدن، اگر به صورت اصولی و با برنامه‌ریزی صحیح انجام شود، می‌تواند ریسکی کمتر از دیگر صنایع داشته باشد اما متاسفانه در سال‌های اخیر، مشکلاتی نظیر ممنوعیت صادرات، تعرفه‌های سنگین، حقوق دولتی بالا، فرسودگی ماشین‌آلات معدنی و هزینه‌های گزاف اکتشاف و فرآوری، جذابیت این بخش را کاهش داده است.
وی تصریح کرد: تصمیمات غلط دولت، مانند افزایش فشار برای دریافت حقوق دولتی و عوارض، باعث شده که سرمایه‌گذاران تمایل کمتری به ورود به بخش معدن داشته باشند. البته باور دارم که بخش معدن هنوز نسبت به بسیاری از صنایع دیگر جذابیت بیشتری دارد، هرچند نسبت به سال‌های گذشته این جذابیت کاهش یافته است.
سال سرمایه‌گذاری؛ شعاری دور از واقعیت؟
نظیری‌راد با بررسی شعار سال که تاکید بر سرمایه‌گذاری و تولید است، گفت: شعار سال بسیار زیباست است اما تا زمانی که مشکلات بنیادی اقتصاد ایران از جمله تحریم‌ها و بن‌بست‌های سیاسی حل نشود نه‌تنها بخش معدن بلکه هیچ بخشی در کشور جاذبه‌ای برای سرمایه‌گذاری نخواهد داشت. متاسفانه امروزه اقتصاد ایران به یک بن‌بست جدی رسیده و تا زمانی که این مشکلات حل نشود، شعارها عملیاتی نخواهند شد.
وی با اشاره به اهمیت پویایی اقتصاد افزود: اقتصاد دستوری و فرمایشی راه به جایی نمی‌برد بلکه اقتصاد باید پویا باشد و راه خود را پیدا کند. در این بین تاکید می‌شود که اگر تصمیمات درستی گرفته شود و بازارها شکوفا شوند، اقتصاد نیز به طور خودکار پویا خواهد شد. او همچنین تاکید کرد: اگر بحث تحریم‌ها حل نشود هیچ بخشی در کشور جاذبه‌ای برای سرمایه‌گذاری ندارد.
هدایت سرمایه‌های سرگردان به سمت معادن
چندی پیش بود که امیر توکلی ضمن اشاره به اهمیت جایگزینی معدن به‌جای نفت در اقتصاد کشور، اظهار داشت: ارزش معادن ایران به‌قدری بالاست که می‌تواند از نفت هم پیشی بگیرد. در برنامه هفتم توسعه، رشد ۱۳درصدی برای حوزه صنعت و معدن پیش‌بینی شده و تحقق این هدف، نیازمند هدایت سرمایه‌گذاری‌ها به سمت حوزه معدن و رفع موانع موجود است.
وی با تاکید بر اینکه معدن اولین چرخه تولید محسوب می‌شود، افزود: بدون مواد اولیه معدنی، صنایع پایین‌دستی مانند خودروسازی، تولید ورق‌های فلزی و سایر بخش‌ها نمی‌توانند فعالیت کنند. معدن نه‌تنها پشتوانه تولید است بلکه نقش مهمی در ایجاد اشتغال و بهبود ظرفیت تولید دارد.
توکلی همچنین به اهمیت شعار سال مبنی‌بر تولید و سرمایه‌گذاری اشاره کرد و گفت: بخش معدن می‌تواند بستری مناسب برای جذب سرمایه‌های سرگردان باشد. این سرمایه‌ها اگر به درستی مدیریت شوند، به‌جای بی‌ثباتی در بازار ارز و طلا، می‌توانند به ارزش افزوده بالایی در حوزه معدن تبدیل شوند. این امر نه‌تنها باعث پویایی تولید می‌شود، بلکه سودآوری قابل‌توجهی برای سرمایه‌گذاران به همراه خواهد داشت.
وی افزود: در کل باید گفت که سرمایه‌گذاری در بخش معدن، اگرچه پتانسیل بالایی برای رشد و توسعه دارد اما به‌دلیل مشکلات ساختاری و بی‌ثباتی اقتصادی، همچنان با چالش‌های جدی مواجه است. بنابراین هدایت سرمایه‌های سرگردان به این بخش، نیازمند تصمیمات درست، اصلاحات ساختاری و ایجاد جذابیت‌های اقتصادی است. تا زمانی که این شرایط فراهم نشود، سرمایه‌ها همچنان در بازارهای زودبازدهی چون طلا و ارز باقی خواهند ماند و فرصت توسعه پایدار از دست خواهد رفت.
