بومگردی‌ها در محاصره رکود
مژگان کریم‌نیایی- پس از وقایع جنگ ۱۲روزه صنعت گردشگری کشور در وضعیت بسیار دشواری قرار گرفت. تحت‌تاثیر تنش‌ها و هشدارهایی که برخی کشورها درباره سفر به ایران صادر کردند، تعداد گردشگران ورودی به ایران به شکل چشمگیری کاهش یافت. از سوی دیگر مردم با این تحلیل که آتش‌بس کنونی شکننده است، به خرید ملزومات روی آورده و بیشتر توجه خود را معطوف به مسائل معیشتی کرده‌اند. نتیجه این وضعیت کاهش سفرها و به تبع آن رکود گردشگری داخلی بود. تحت تاثیر شرایطی که ذکر آن رفت، بومگردی‌ها که مراکز اقامتی کوچکی به حساب می‌آیند، از رکود جاری در حوزه توریسم آسیب دیده و به دلیل کاهش درآمدها و وضعیت نامناسب بازار با مشکلات جدی مواجه شده‌اند.
افزون‌بر این هزینه‌های بالای مالیات، بیمه تامین‌اجتماعی و سایر هزینه‌های جاری بومگردی‌ها فشار مضاعفی بر آنها وارد آورده است. درکنار تمام این مسائل و معضلات، فعالیت اقامتگاه‌های غیرمجاز که بدون دریافت مجوز و الزام برای پرداخت مالیات و بیمه تامین اجتماعی مشغول به فعالیت هستند، رقابت نابرابری را ایجاد و صاحبان اقامتگاه‌های بومگردی را با چالشی جدی رو‌به‌رو کرده‌اند.در این وضعیت فعالان بومگردی چشم امید به وزارت گردشگری و دولت دوخته‌اند تا بلکه نهادهای مربوطه با ارائه مشوق و تسهیلات، زمینه را برای حفظ صنعت سبز گردشگری فراهم کنند. به گفته فعالان بومگردی، اگر به این واحدهای تجاری دوستدار محیط‌زیست توجهی نشود، احتمال دارد که به‌تدریج بخشی از فعالان این صنعت از چرخه فعالیت خارج شوند.
متاثر شدن بومگردی‌ها از جنگ ۱۲روزه
یاور عبیری، رییس جامعه بومگردی ایران در گفت‌وگو با «جهان‌صنعت» درباره وضعیت گردشگری پس از جنگ و تاثیر آن بر بومگردی‌ها گفت: «متاسفانه پس از جنگ، وضعیت بومگردی‌ها مانند سایر مراکز اقامتی از جمله هتل‌ها مناسب نیست. باتوجه به شرایط پیش آمده، مردم دیگر تمایلی به سفر ندارند و لازم است که تدابیری اندیشیده شود تا تقاضا برای سفر تحریک شود. در حال حاضر اما وضعیت اصلا مناسب نیست.»
او درخصوص ضریب اشغال بومگردی‌ها نیز اظهار کرد: «آمار دقیقی برای کل بومگردی‌ها نداریم اما ضریب اشغال بسیار پایین است و وضعیت مطلوب نیست.» رییس جامعه بومگردی ایران در رابطه با تاثیر مشوق‌هایی که وزیر میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی برای تعطیلات تابستانی مطرح کرده بود، گفت: «اگر روزهای چهارشنبه تعطیل می‌شد، حداقل حجم کوچکی از سفرها شکل می‌گرفت که می‌توانست تاثیرگذار باشد اما متاسفانه این طرح تصویب نشد. اگر تعطیلات ممتدی ایجاد شود، مثلا تا آخر شهریور، ممکن است تقاضا برای سفر بیشتر شود.»
بومگردی‌ها در انتظار طرح‌های حمایتی
در شرایطی که جنگ ۱۲روزه و پیامدهای بعدی آن نفس صنعت گردشگری را تنگ کرده و بومگردی‌های کشور با رکود جدی مواجه هستند، صاحبان این اقامتگاه‌ها انتظار دارند که دولت و وزارت گردشگری با ارائه طرح‌های حمایتی به فریاد آنها برسند. عبیری درخصوص درخواست جامعه بومگردی جهت دریافت مشوق‌ها و تسهیلات از وزارت میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی و سایر نهادهای مربوطه گفت: «متاسفانه بومگردی‌ها آسیب‌های زیادی دیده‌اند و اقساط تسهیلات آنها به تاخیر افتاده است. باید فرصتی برای پرداخت اقساط وام‌ها ایجاد شود تا بومگردی‌ها بتوانند از این شرایط خارج شوند. از طرف جامعه بومگردی درخواست کرده‌ایم که تسهیلاتی به بومگردی‌ها داده شود تا بتوانند فعالیت خود را ادامه دهند، همچنین دولت می‌تواند به کارکنان وزارتخانه‌ها کارت‌های رفاهی بدهد که در بومگردی‌ها هزینه کنند و این خود می‌تواند موجب تحریک تقاضا شود.»
خطر خروج فعالان از اقتصاد بومگردی
رییس جامعه بومگردی ایران درخصوص خطر خروج فعالان صنعت گردشگری از این صنعت در نتیجه رکود موجود گفت: «اگر این روند (رکود گردشگری) ادامه یابد بسیاری از بومگردی‌ها از بین خواهند رفت. بومگردی‌هایی که چندین سال سابقه فعالیت دارند، با این رکود به شدت آسیب دیده‌اند و ممکن است مجبور شوند از شغل خود خارج شوند. این وضعیت به فرهنگ بومی و محلی مناطق آسیب می‌زند و باعث تعطیلی مراکز فرهنگی و گردشگری محلی خواهد شد.» عبیری همچنین در ادامه به آسیب‌های ناشی از فعالیت اقامتگاه‌های غیرمجاز اشاره کرد و گفت: «این اقامتگاه‌ها هزینه‌هایی مانند بیمه، مالیات، بیمه مسوولیت مدنی آتش‌سوزی و دیگر هزینه‌ها را پرداخت نمی‌کنند و قادرند با قیمت‌های پایین‌تری فعالیت کنند. تعداد این اقامتگاه‌ها روز‌به‌روز در حال افزایش است و این مساله به صنعت گردشگری آسیب می‌زند. مسوولان مربوطه باید اقداماتی برای مقابله با این اقامتگاه‌ها انجام دهند اما متاسفانه عزمی در این زمینه وجود ندارد.» وی افزود: «همکاران من تماس گرفته و گفته‌اند که به دلیل هزینه‌های بیمه و اقساط وام‌ها قادر به تمدید (مجوزها) نبوده‌اند. از طرفی وزارت میراث فرهنگی به آنها هشدار داده که اگر تمدید نکنند، جریمه خواهند شد. این واحدها می‌توانند جریمه شوند اما چگونه می‌توان اقامتگاه‌های غیرمجاز را شناسایی و جریمه کرد؟ این یک معضل است که به صنعت گردشگری آسیب می‌زند.» بیری گفت: «در نشستی که با وزیر و سازمان امور مالیاتی داشتیم، تصمیم گرفته شد که مهلت پرداخت مالیات و بیمه تا شهریور تمدید شود. به نظرم باید به سمتی حرکت کنیم که بومگردی‌ها تبدیل به مراکز فرهنگی شده و با این نگاه دیده شوند. به هر روی باید پذیرفت که در این شرایط، بومگردی‌ها واقعا توان پرداخت مالیات و بیمه را ندارند و باید تمهیداتی برای کمک به آنها در نظر گرفته شود.»
سخن پایانی
صنعت گردشگری به عنوان یکی از بخش‌های مهم اقتصادی و فرهنگی کشور به شدت به ثبات و امنیت سیاسی وابستگی دارد. هرگونه تنش یا بحران سیاسی می‌تواند تاثیر مستقیمی بر میزان سفر و گردشگری داشته باشد. نمونه بارز این موضوع، تجربه پس از جنگ ۱۲روزه است که باعث شد گردشگری داخلی و خارجی ایران به شدت آسیب ببیند و بخش قابل توجهی از فعالان این حوزه با مشکلات اقتصادی مواجه شوند. از سوی دیگر باید توجه داشت که بومگردی‌ها به عنوان یکی از شکل‌های نوین گردشگری پایدار، بیش از سایر بخش‌ها تحت تاثیر این بحران قرار گرفتند چراکه آنها به دلیل اندازه کوچک‌تر و منابع محدودتر، آسیب‌پذیرتر هستند.
در چنین شرایطی کاهش سفرها و محدود شدن تقاضا منجر به کاهش درآمد بومگردی‌ها شده و توانایی آنها را برای پرداخت هزینه‌های ثابت کاهش داده است. به هر روی باید توجه داشت که حفظ بومگردی‌ها فراتر از یک موضوع اقتصادی است و به حفظ فرهنگ، آداب و رسوم و سبک زندگی بومی مناطق مختلف کشور کمک می‌کند. باتوجه به این جایگاه مهم بومگردی‌ها تعطیلی این اقامتگاه‌ها به معنای از بین رفتن این میراث فرهنگی و تخریب ساختار اجتماعی مناطق روستایی و گردشگری است و پیامدهای منفی بلندمدتی به دنبال دارد.
باتوجه به آنچه ذکر شد، برای حفظ بومگردی‌ها به عنوان یک بخش حیاتی گردشگری، نیاز به سیاستگذاری‌های هدفمند، نظارت دقیق بر اقامتگاه‌ها، حمایت‌های مالی و مشوق‌های دولتی احساس می‌شود. بدون این اقدامات خطر از بین رفتن تعداد قابل‌توجهی از بومگردی‌ها و در نتیجه آسیب به کل صنعت گردشگری کشور بسیار جدی خواهد بود.
