بورس یا قمار؟
فرشاد نجفی‌پور، مشاور عالی مدیرعامل شرکت گروه مدیریت سرمایه‌گذاری امید
در سال‌های اخیر روانشناسی و به‌خصوص رفتارشناسی جایگاه ویژه‌ای در تحلیل بازارهای مالی پیدا کرده‌اند. بازار سرمایه به عنوان بستری پرریسک و پیچیده، بیش از هر چیز نیازمند شفافیت اطلاعاتی و تصمیم‌گیری آگاهانه است. یکی از ابزارهای موثر در این زمینه، ورود شرکت‌ها به بازار سرمایه و پذیرش در بورس است که به واسطه نظارت‌های چندلایه سازمان بورس موجب نظم، شفافیت و کاهش ابهام می‌شود و امکان تحلیل دقیق‌تر را برای سرمایه‌گذاران فراهم می‌آورد.
برای کاهش خطر شکست در بازار، چند عامل کلیدی اهمیت دارند؛ نخستین و اساسی‌ترین آنها تسلط به دانش فنی و تحلیل تکنیکی است. این دانش از مسیر آموزش تخصصی، تجربه عملی و استفاده از ابزارهای تحلیلی به‌دست می‌آید. معامله‌گر بدون این مهارت‌ها، در برابر نوسانات بازار آسیب‌پذیر خواهد بود. در واقع هیچ میزان از مهارت‌های روان‌شناختی نمی‌تواند جای خالی تحلیل دقیق و منطقی را پر کند. پیش از ورود به بازار سرمایه، شناخت شخصیت فردی و خودشناسی باید در اولویت قرار گیرد زیرا بسیاری از رفتارهای زیان‌بار در بازار ریشه در ناآگاهی از ویژگی‌های روانی فرد دارد.
مهارت‌های روان‌شناختی در کنار دانش تحلیلی، نقش مهمی در موفقیت معامله‌گران ایفا می‌کنند. مسوولیت‌پذیری یعنی آگاهی از حدود تاثیرگذاری خود و تمرکز بر عواملی که تحت کنترل ما هستند، قاطعیت در تصمیم‌گیری و پرهیز از تردید، عزت‌نفس و اعتمادبه‌نفس، مهارت حل مساله و توانایی برقراری ارتباط موثر از جمله این مهارت‌ها هستند. این ویژگی‌ها به معامله‌گر کمک می‌کنند تا در شرایط بحرانی، رفتارهایی آگاهانه و نه صرفا واکنشی از خود نشان دهد.
هیجانات نقش پررنگی در تصمیم‌گیری‌های لحظه‌ای در بازار ایفا می‌کنند. در مواجهه با اخبار ناگهانی و نوسانات شدید، بار ذهنی ناشی از اضطراب و ترس ممکن است منجر به تصمیمات اشتباه شود. در حالی که کنترل روندهای بازار در اختیار معامله‌گر نیست، توانایی کنترل هیجانات شخصی کاملا ممکن و ضروری است. کنترل هیجان در این فضا یک انتخاب نیست بلکه یک الزام برای بقا و پیشرفت است.
در نهایت آنها که در موقعیت‌های تاثیرگذار بر بازار قرار دارند، باید از رفتارهایی که هیجان‌زدگی در بازار ایجاد می‌کنند، پرهیز کنند. ایجاد التهاب کاذب یا دامن زدن به فضای سفته‌بازی می‌تواند منافع عمومی را به خطر بیندازد. رفتار حرفه‌ای یعنی ترجیح منافع جمعی بر منافع فردی و ایفای نقش مسوولانه در برابر آینده بازار. ثبات روانی، شفافیت در اطلاعات و تصمیم‌گیری مبتنی بر تحلیل سه پایه اساسی برای حفظ سلامت و پایداری بازار سرمایه هستند.
