بورس در آستانه خروج از فاز رکود
بهمن فلاح، تحلیلگر بازار سرمایه
بازارسرمایه پس از ریزش شدیدی که در شاخص‌های خود تجربه کرده و هم‌زمان با خروج گسترده نقدینگی در شش‌ماهه‌نخست سال۱۴۰۴ روزهای دشواری را پشت سر گذاشت. به‌طور میانگین ماهانه بیش از ۶هزار میلیارد تومان پول از بازار بورس خارج می‌شد. این خروج سرمایه‌ها عمدتا به سمت بازارهای موازی مانند دلار و طلا حرکت کرده و همین‌امر موجب افت محسوس ارزش بازار و کاهش حجم معاملات شده به‌طوری که ارزش معاملات سهام کل شرکت‌های بورسی در مقاطعی حتی به حدود ۲هزار‌میلیارد تومان هم نزدیک شد. این روند البته بی‌دلیل نبود و ریشه در افزایش ریسک‌های اقتصادی و سیاسی داشت؛ تا جایی که جنگ ۱۲روزه را باید بزرگ‌ترین و سنگین‌ترین ریسک چهار‌دهه اخیر بازار دانست. این بحران فشار شدیدی بر بازارسرمایه وارد کرده و مدیریت آن برای فعالان و تصمیم‌گیران بسیار سخت و طاقت‌فرسا بود.
پس از عبور از آن شرایط بحرانی بازار سهام وارد دوره‌ای از رکود شد. در همین زمان بازارهای موازی مانند دلار و طلا به تدریج به اشباع خرید رسیده و جذابیت خود را از دست دادند. در مقابل انتظارات تورمی بالا و ارزندگی قابل توجه قیمت سهام شرکت‌ها موجب شد تا نگاه سرمایه‌گذاران دوباره به بورس جلب شود. نسبت ارزش خالص دارایی‌ها به ارزش بازار سهام به حدود ۲۰درصد کاهش یافت و نسبت قیمت به سود خالص گذشته‌نگر شرکت‌ها نیز در کف تاریخی خود قرار گرفت. در واقع شرایط بنیادی بازار به‌ویژه در بخش شرکت‌های صادرات‌محور با توجه به بهبود وضعیت بازار مبادله‌ای ارز و رشد نرخ برخی محصولات در صنایع کوچک و متوسط رو به بهبود گذاشت و این عوامل در مجموع باعث شده تا جذابیت سهام بیشتر شود.
در چهارهفته گذشته نشانه‌های روشنی از بازگشت رونق به بازار مشاهده شده است. میانگین ارزش معاملات کل بورس در این مدت بالای ۱۰هزارمیلیاردتومان تثبیت شده و در برخی روزها حتی به بیش از ۱۵هزارمیلیاردتومان رسیده است. تثبیت ارزش معاملات در این سطح بالا نشان می‌دهد که هم نقدشوندگی بازار بهبود یافته و هم متغیرهای بنیادی شرکت‌ها تقویت شده‌اند. به بیان دیگر آثار منفی ریسک‌های سیستماتیک ناشی از جنگ ۱۲روزه تقریبا خنثی شده و بازار در حال عبور از مرحله بی‌اعتمادی است. طبق برنامه‌ریزی‌های انجام‌شده از سوی آقای صیدی، رییس سازمان بورس بازارسرمایه باید به تدریج وارد دوره رونق شده و شواهد اخیر نشان می‌دهد که حرکت به سمت این‌مسیر آغاز شده است.
درحالحاضر ارزش کل بازارسرمایه ایران حدود ۸۰میلیارد دلار برآورد می‌شود؛ رقمی که در مقایسه با اندازه اقتصاد کشور بسیار پایین و بیانگر ارزندگی بالای بازار است. نسبت‌های ارزشی شرکت‌ها همچنان در سطوح کف تاریخی قرار داشته و از این منظر بازار ظرفیت رشد قابل‌توجهی دارد. با این حال هنوز نمی‌توان گفت بورس وارد فاز رونق شده است. بازار در حال حاضر در مرحله گذار از رکود به سمت رونق قرار داشته و سعی دارد تعادل خود را بازیابد.
یکی از عوامل مهمی که می‌تواند بر مسیر آتی بازار اثرگذار باشد بودجه سال آینده بوده که قرار است در آذرماه تعیین‌تکلیف شود. اگر در لایحه بودجه اشارات منفی به بورس از جمله دستکاری در نرخ گاز و خوراک صنایع دیده نشود می‌توان انتظار داشت وضعیت بازار در ماه‌های آینده بهتر شود. از سوی دیگر تغییر نرخ تسعیر ارز در ماه‌های اخیر به تحرکات مثبتی در بازار منجر شد؛ به‌ویژه در بخش بانکی که با وجود دلار ۷۰هزار تومانی توانستند در نیمه‌نخست‌سال سود قابل‌توجهی ثبت کنند.
مجموعه این عوامل نشانه‌هایی از بهبود وضعیت بورس را به همراه دارد. بازار سهام درحالحاضر به‌نقطه‌ای رسیده که بخش قابل‌توجهی از ریسک‌ها پشت‌سر گذاشته شده و بسیاری از متغیرهای بنیادی در مسیر رشد قرار گرفته‌اند. اگر دغدغه‌های کلاسیک بازار مانند تعیین نرخ خوراک شرکت‌ها توسط دولت برای جبران کسری بودجه-که حدود دوسال است متوقف شده- همچنان کنترل‌شده باقی بماند می‌توان امیدوار بود که بازارسرمایه در ادامه سال مسیر خروج کامل از رکود و ورود به فاز رونق را با قدرت طی کند.
