بورس انرژی یا بازار سیاه رسمی گاز؟

جهان صنعت_ مهدی محمدی، رییس هیات‌مدیره انجمن تولیدکنندگان فولاد آلیاژی در یادداشتی برای مهر نوشت:  فشار بر شرکت‌های فولادی در حوزه تامین و نرخ گاز، ابعاد جدیدی به خود گرفته است. سازوکار فعلی عرضه گاز طبیعی در بورس انرژی تحت عنوان «گواهی صرفه‌جویی گاز اوج» که به تنها مسیر دسترسی بسیاری از مشترکان صنعتی به گاز در ماه‌های اوج مصرف(ابتدای آبان تا پایان اسفند) تبدیل شده است نه‌تنها اهداف اولیه خود را محقق نکرده بلکه عملا بورس انرژی را به یک «بازار سیاه رسمی گاز» بدل کرده است. در عین حال در مدیریت توزیع گاز بین صنایع در استان‌های مختلف کشور نیز انصاف و عدالت رعایت نمی‌شود.

بررسی آمار معاملات گاز طبیعی در بورس انرژی از ابتدای سال‌جاری تا یکم دی‌ماه نشان می‌دهد که حدود ۰۰۰‏۰۰۰‏۷۶ مترمکعب گاز طبیعی در قالب «گواهی صرفه‌جویی گاز اوج» با قیمت میانگین موزون ۱۷۷۳۰ تومان به ازای هر مترمکعب معامله شده است. با احتساب مالیات بر ارزش‌افزوده و هزینه انتقال، بهای تمام‌شده این گاز برای مشترکان صنعتی به ۲۲۰۰۰ تا ۲۳۰۰۰تومان به ازای هر مترمکعب می‌رسد!

این در حالی است که نرخ گاز مصرفی شرکت‌های فولادی در نیمه نخست سال‌جاری حدود ۷۵۰۰تومان بوده است! این اختلاف فاحش به معنای آن است که شرکت ملی گاز در حال گران‌فروشی گاز طبیعی با قیمتی تقریبا سه‌برابر نرخ‌های مصوب نیمه اول سال است!

مقایسه با نرخ‌های جهانی و از دست رفتن قدرت رقابت‌پذیری شرکت‌های ایرانی

عمق فاجعه زمانی آشکار می‌شود که ارقام نرخ گاز طبیعی در بورس انرژی را با قیمت‌های جهانی بسنجیم. با در نظر گرفتن نرخ ارز مبادله‌ای از ابتدای سال‌جاری تاکنون(معادل ۶۹۴۹۸ تومان)، قیمت گاز در قالب گواهی صرفه‌جویی گاز اوج به حدود ۳۲سنت به ازای هر مترمکعب رسیده است؛ نرخی‌که چندین برابر قیمت گاز تحویلی به صنایع در کشورهای رقیب از جمله قطر، روسیه، امارات متحده عربی، عمان، قزاقستان، عربستان سعودی و حتی ایالات متحده آمریکاست.

تحمیل چنین هزینه‌ای قدرت رقابت‌پذیری فولاد ایران را در بازارهای جهانی به‌شدت سرکوب و بحران جاری در صنعت فولاد ایران را تشدید می‌کند.

امروز سهم گاز و برق از بهای تمام‌شده فولادسازان بورسی که در نیمه نخست امسال به اعداد بی‌سابقه ۲۰ تا ۳۲‌درصد رسیده بود، با این گران‌فروشی گاز در بورس انرژی، فشاری کمرشکن را بر پیکر نحیف صنعت فولاد کشور وارد می‌آورد. صنعتی که در دوره چهارونیم‌ساله منتهی به شهریور امسال، تولید ۲/‏۳۱‌میلیون‌تن فولاد خود به ارزش تقریبی ۴/‏۱۵‌میلیارد دلار را صرفا به‌دلیل محدودیت‌های برق و گاز از دست داده و تاب‌آوری خود را در برابر این گران‌فروشی آشکار از دست داده است. فشار بیشتر به این صنعت موجودیت آن را با تهدید مواجه می‌کند و بیم آن می‌رود که اقتصاد کشور در نتیجه این فشارها به کارخانجات فولادی، متحمل خسارت‌های بزرگ و غیرقابل جبران شود. گران‌فروشی گاز در بورس انرژی با نرخ‌هایی سه برابر نرخ‌های مصوب، سهم گاز در بهای تمام‌شده شرکت‌های فولادی را بیش از پیش بالا خواهد برد و این شرکت‌ها توان تحمل این فشار هزینه‌ای جدید را ندارند.

تبعیض در توزیع گاز صنایع

مساله مهم دیگر، تفاوت آشکار و شدید بین میزان محدودیت‌های مصرف گاز شرکت‌های فولادی در استان‌های مختلف کشور است درحالی‌که فولادسازان مستقر در برخی استان‌ها(نظیر استان‌های مرکزی کشور) با محدودیت شدید مصرف گاز روبه‌رو هستند و خرید گواهی صرفه‌جویی گاز اوج با سه‌برابر قیمت تنها راه آنها برای تامین بخشی از نیازشان به گاز طبیعی است، محدودیت‌ها در برخی استان‌ها(نظیر استان‌های جنوبی) به مراتب کمتر است و برخی شرکت‌های فولادی مستقر در این استان‌ها، گاز طبیعی را با همان نرخ مصوب حدود ۷۵۰۰ تومان به ازای هرمترمکعب دریافت می‌کنند! در واقع در مدیریت توزیع گاز بین صنایع در فصل سرد سال، متاسفانه اصل انصاف و عدالت رعایت نمی‌شود و این تبعیض، بسیاری از شرکت‌های فولادی کشور را با مشکلات متعدد و افزایش شدید هزینه‌ها مواجه کرده است.

۴ اقدام مورد انتظار

با توجه به مطالبی که شرح داده شد، از دولت محترم انتظار می‌رود که سریعا نسبت‌به موارد زیر اقدام کند:

۱) طبق وعده‌های دولت، سریعا نسبت به رفع محدودیت‌های گاز صنایع اقدام شود.

۲) با توجه به ماهیت استراتژیک تولیدکنندگان فولاد آلیاژی که محصولاتی خاص، استراتژیک، با ارزش‌افزوده بالا و غیرقابل جایگزین تولید می‌کنند، این واحدها به هیچ عنوان نباید مشمول محدودیت‌های مصرف انرژی یا اجبار به خرید گاز با نرخ‌های نجومی در بورس انرژی شوند.

۳) در صورتی که براساس رویه‌ها، معامله گواهی صرفه‌جویی گاز اوج در بورس انرژی اجتناب‌ناپذیر است، قیمت پایه و مکانیسم عرضه به گونه‌ای اصلاح شود که نرخ‌های معاملات در این بازار، منطقی، عادلانه و تضمین‌کننده حفظ مزیت‌های رقابتی صنعت فولاد کشور باشد.

۴) ضروری است که در مدیریت توزیع گاز بین صنایع در استان‌های مختلف کشور و نرخ گاز آنها اصل عدالت، انصاف و برابری فرصت‌ها رعایت شود.