13 - 10 - 2022
بهرهوری بهتر است یا کاهش سطح زیر کشت
فرشته بهروزی نیک- ایران سالانه حدود ۷۰ درصد از ذخایر آب زیرمینی استفاده میکند که این استاندارد در کشورهای دیگر ۳۰ تا ۴۰ درصد است. شاید این اضافه برداشت از ذخایر آب زیرزمینی را بتوان یکی از مهمترین دلایل مواجهه با خشکسالی در کشور اعلام کرد؛ اگرچه بسیاری از دلایل قابل شمارش دیگر نیز در به وجود آمدن این بحران سهیم هستند. برای مثال، از آنجا که ۹۲ درصد آب در بخش کشاورزی مصرف میشود در صورت عدم استقاده بهینه از این ۹۲ درصد بدون شک بیشترین هدر رفت آب نیز متوجه بخش کشاورزی است. این در حالی است که انگشت اشاره مسوولان بیشتر به سوی «اصراف» در استفاده آن مقدار آب شربی است که از سوی شهروندان به مصرف میرسد.اگر چه صرفه جویی شهروندان در مصرف آب نیز امری مهم و ضروری است اما به نظر میرسد این مساله نیازمند آسیبشناسی جدیتری است.
خشکسالی قابل پیشبینی هست یا خیر؟
حال راهکارهای دولت برای مدیریت بهینه و درست آب چه در بخش کشاورزی که بالاترین میزان مصرف را دارد و چه درباره آب شرب بسیار قابل تامل است. چندی پیش عباس کشاورز، معاون وزیر جهاد کشاورزی در گفتوگو با یکی از خبرگزاریها اینطور گفته بود: «ترجیح میدهیم فقط کشاورزان شمالی برنج بکارند.» در همین رابطه برخی اخبار جسته و گریخته از استانهای کشور نیز حاکی از آن است که تولید برخی محصولات کشاورزی را کاهش دهند. برای مثال، طبق همین شنیدهها به تعدادی از کشاورزان در استان فارس و دیگر استانها گفته شده امسال سطح زیر کشت محصولات خود را کاهش دهند، یعنی محصول نکارند. به همین سبب در خصوص بحران بی آبی که کشور با آن مواجه است و راهکارهایی که دولت برای مقابله با این بحران ارایه میدهد چند پرسش اساسی قابل طرح است؛ پرسش اول آنکه آیا خشکسالی در ایران یکشبه به وجود و مانند سیل و زلزله جزو حوادث غیرمترقبه به حساب میآید که دولتها هنوز موفق نشدهاند به راهکارهایی دست پیدا کنند تا این بحران کمترین آسیب را به بخش کشاورزی برساند؟ و پرسش دوم، آیا کاهش سطح زیرکشت که راهکاری موقتی است تا چه اندازه میتواند در حل بحران آب در کشور موثر واقع شود؟ نکته اساسیتر اینکه کاهش تولید محصولات کشاورزی در داخل افزایش و در مواقعی نیز افزایش «بیرویه» واردات را در پی خواهد داشت.
رابطه نرخ خرید گندم با کاهش سطح زیر کشت
در همین رابطه رییس مجمع تشکلهای بخش کشاورزی میگوید: دولت بحثهایی در خصوص بهینهسازی مصرف آب دارند. مسعود اسدی در گفتوگو با «جهان صنعت» در این رابطه توضیح میدهد: زمانی که خشکسالی به وجود میآید و امیدی هم به نزولات آسمانی نیست طبیعی است که دولت دست به یکسری اقدامات برای مدیریت این بحران بزند اما شرط اول صداقت دولت با کشاورزان است. اسدی در پاسخ به این پرسش که اینکه امسال قیمت ۱۱۵۵ تومان برای خرید تضمینی گندم از سوی دولت مصوب شده در حالی که کشاورزان از این عدد ناراضی هستند، آیا میتوان اینطور تحلیل کرد که دولت به صورت غیرمستقیم سعی در کاهش سطح زیر کشت گندم باتوجه به مساله کمآبی داردگفت: من این نظر را تایید میکنم چرا که به عقیده من هم با نرخی که شورای اقتصاد برای خرید گندم تصویب کرده است کشاورزی برای کشاورز صرف ندارد، حداقل نرخ مصوبی که دولت باید برای نرخ خرید تضمینی تصویب میکرد، ۱۲۷۰ تومان است. اسدی در ادامه با بیان اینکه یکی از مشکلاتی که کشاورزان را با مساله بیآبی مواجه ساخته است، موضوع اضافه برداشتها از آبهای زیرزمینی است، توضیح میدهد: نه تنها آبهای زیرزمینی بیش از حد استاندارد برداشت میشوند که برخی آبهای غیرقابل استفاده برای کشاورزی که باید برای پایداری خاک استفاده شوند نیز برای آبیاری محصولات کشاورزی در زمان کشت مورد استفاده قرار میگیرد. اسدی ادامه میدهد: اگر به صورت شفاف و مستقیم با کشاورزان صحبت شده و مشکلات با آنها در میان گذاشته شود، به جای آنکه به آنها گفته شود نکارید یا سطح زیر کشت را کاهش دهید، قطعا به راهکارهای عملیتر و بهتری و خواهیم رسید. به گفته وی، دولت باید به این نکته واقف باشد که اگر دولت خود را مالک آب بداند و در این مورد با کشاورزان به صورت شفاف صحبت نکند موجب میشود که برخی کشاورزان نیزدر تقابل با دولت و به عنوان راهکاری برای تامین آب مورد نیاز کشاورزی شان دست به حفر چاههای غیر مجاز بزنند، این اتفاق به وفور رخ داده است.
نگرانی از واردات بیرویه
مساله دیگری که باید به آن توجه داشت اینکه با کاهش تولید واردات افزایش پیدا خواهد کرد و این موضوع جدیدی نیست. اسدی در این خصوص نیز توضیح میدهد: اگرچه در این مواقع وادرات امری معقول و طبیعی است اما تجربه سالهای گذشته نشان میدهد واردات هیچگاه با نیاز بازار همخوانی نداشته و در بسیاری از موارد موجب اشباع بازار میشود. به گفته رییس مجمع تشکلهای کشاورزی، برای مثال اگر به واردات تنها ۷۰۰ تن شکر نیاز باشد سالانه ۵/۱ میلیون شکر وارد میشود که این اتفاق جز سودجویی برخی واردکنندگان توجیه دیگری نخواهد داشت.
لطفاً براي ارسال دیدگاه، ابتدا وارد حساب كاربري خود بشويد