بهره‌وری ذهنی نداریم
جهان‌صنعت– داستان بهره‌وری به مثابه یکی از ابزارهای رشد تولید ناخالص داخلی از دهه۷۰ و با تاسیس سازمان بهره‌وری وارد ادبیات اقتصادی ایران شد و همه روسا و نیز معاونان اصلی سازمان برنامه‌وبودجه در همه سال‌های تدوین و اجرای برنامه‌های توسعه دوم تا ششم سهمی از رشد اقتصادی موردنظر را برای رشد بهره‌وری کنار گذاشته‌اند. این سهم در قانون برنامه هفتم نیز لحاظ شده است. با این همه نتایج اجرای برنامه‌های توسعه نشان داده رشد بهره‌وری در اجرا هرگز کامیاب نبوده و سهمش در رشد تولید ناخالص داخلی را به دست نیاورده است. چرا چنین چیزی اتفاق افتاده و بهره‌وری در اقتصاد ایران رخ نمی‌دهد؟
واقعیت این است که در جمهوری اسلامی چیزی که نادیده گرفته شده و هرگز در کانون توجه مدیران و برنامه‌ریزان قرار نگرفته بهره‌وری ذهنی است. به این معنی که این ذهنیت اقتصادگردانان و اقتصاددانان و مدیران سیاسی و اقتصادی است که می‌توانند در استفاده از کار و زمین و آب و زیرساخت‌ها بهره بالاتر بگیرند. در ایران شوربختانه تصور نادرست و گمراه‌کننده‌ای به صورت تاریخی دیده می‌شود که بهره‌وری را به عوامل مادی نسبت می‌دهند و یادشان می‌رود که اشیا و عامل‌های تولید باید از یک ذهن پویا بهره بگیرند تا بشود کاری کرد. در جمهوری اسلامی ذهنیت مدیران این بوده و هست که باید به بنگاه‌ها فشار آورد تا بهره‌وری را افزایش دهند اما ذهنیت مدیران بنگاه‌ها چیز دیگری است.
در یک اقتصاد پر از آشوب سیاستگذاری که قیمت‌های نسبی از سوی اداره‌کنندگان کشور رسما تعطیل شده و آن را در زندان نگه داشته‌اند نمی‌توان از مدیران و صاحبان بنگاه انتظار داشت تصمیم درست و تصمیم بهره‌ور بگیرند. در اقتصادی که انرژی به مثابه یکی از مهم‌ترین عوامل تولید و هزینه‌ساز با یارانه‌های کور توزیع می‌شود کدام مدیر بنگاه حاضر می‌شود آن را رها کرده و دنبال استفاده بهره‌ور برود و چرا باید برود؟ در اقتصادی که مدیران از بامدادان تا شامگاه دنبال استفاده از ارز ارزان و ترجیحی و نیز منابع بانکی ارزانند چرا باید بهره‌وری در دستور کار باشد. در اقتصادی که مزد و حقوق از بالا و از سوی دولت تعیین می‌شود بهره‌وری نیروی کار در تولید چه معنایی دارد؟ اقتصاد ایران انبوهی از گره‌های کور و تاریخی در همه بخش‌ها در سیاستگذاری اقتصادی بوده و اداره‌کنندگان کشور همه نگاهشان به سیاست خارجی است پس چرا باید بهره‌وری در دستور کار باشد. رشد بهره‌وری در هر عرصه از جمله اقتصاد به ذهن‌های باز و آزاد نیاز دارد و از ذهن خسته نمی‌توان انتظار چیزی داشت.
