بغداد در انتظار دولت جدید
جهان‌صنعت – در حالی که تا عصر روز سه‌شنبه شواهد حاکی از آن بود که استقبال سردی از انتخابات پارلمانی در عراق از سوی مردم صورت گرفته اما در آخرین روز انتخابات میزان مشارکت رای‌دهندگان در انتخابات عراق برخلاف انتظار بالا رفت و به حدود ۵۵درصد رسید. در همین رابطه کمیسیون عالی مستقل انتخابات عراق اعلام کرد که با پایان رای‌گیری در ساعت ۶عصر سه‌شنبه، بیش از ۱۲میلیون نفر از حدود ۲۰میلیون رای‌دهنده ثبت‌نام‌شده در سراسر کشور رای خود را به صندوق‌ها انداختند و نتایج از ۷/۹۹درصد حوزه‌های رای‌گیری گزارش شده است. رای‌گیری برای انتخاب اعضای جدید مجلس عراق سرنوشت دولت و نخست‌وزیر آینده را تعیین خواهد کرد. در نظام سیاسی این کشور، رییس‌جمهور پس از اعلام نتایج، ماموریت تشکیل دولت را به بزرگ‌ترین ائتلاف واگذار می‌کند. با این حال بزرگ‌ترین ائتلاف لزوما به معنای فهرستی با بیشترین رای نیست؛ احزاب پس از شمارش آرا وارد مذاکره و ائتلاف‌سازی می‌شوند تا بتوانند اکثریت لازم برای تشکیل دولت را به دست آورند. سپس شورای وزیران در مورد نخست‌وزیر رای‌گیری خواهد کرد.
افزایش محسوس مشارکت
طبق گزارشی که در این خصوص المانیتور منتشر کرده، کمیسیون انتخابات عراق اعلام کرد که تا سه‌شنبه، میزان مشارکت رای‌دهندگان به ۹/۲۳درصد رسیده بود به این معنا که حدود ۸/۴میلیون نفر از ۲۰میلیون واجد شرایط رای داده بودند. این کمیسیون همچنین تایید کرد که شمارش آرا کمتر از یک ساعت پس از پایان رای‌گیری آغاز شده است. میزان مشارکت در هر انتخابات پارلمانی عراق از سال۲۰۰۵ تاکنون کاهش یافته و در سال ۲۰۲۱ به حدود ۴۳درصد رسیده بود بنابراین مشارکت ۵۵درصدی امسال نشان‌دهنده بهبود چشمگیری است. بی‌میلی رای‌دهندگان در سال‌های اخیر ناشی از این برداشت بوده که احزاب اصلی که براساس خطوط قومی و مذهبی شکل گرفته‌اند عرصه سیاست را در انحصار خود دارند. همین موضوع باعث اعتراضات مردمی در سال‌های۲۰۱۹ تا ۲۰۲۱ شد که معترضان خواستار پایان فساد و فرقه‌گرایی شدند. قانونی که در سال۲۰۲۱ تصویب شد، هدفش کاهش نفوذ احزاب بزرگ بود اما آن قانون در سال۲۰۲۳ با قانونی جایگزین شد که گفته می‌شود به نفع احزاب بزرگ‌تر است. کمیسیون اعلام کرد که نتایج اولیه رای‌گیری ظرف ۲۴ساعت پس از بسته شدن حوزه‌ها منتشر خواهد شد. هنوز اطلاعاتی از عملکرد فهرست‌های انتخاباتی منتشر نشده است اما نخست‌وزیر اقلیم کردستان، مسرور بارزانی در شبکه اجتماعی X اعلام کرد که حزب دموکرات کردستان برای نخستین‌بار بیش از یک‌میلیون رای به دست آورده است. برای مقایسه، این حزب در انتخابات۲۰۲۱ حدود ۷۸۱هزار و ۶۷۰رای (بیش از ۸درصد کل آرا) کسب کرده بود.
تدابیر امنیتی
مقامات عراقی روز سه‌شنبه تلاش کردند روند رای‌گیری را امن و آرام نشان دهند به‌ویژه پس از موجی از خشونت‌های سیاسی در آستانه انتخابات. وزیر کشور، عبدالامیر الشمری، اعلام کرد که مراکز رای‌گیری به‌طور کامل امن هستند. خبرگزاری رسمی عراق نیز گزارش داد که وزارت کشور در طول روز تصاویری از نیروهای امنیتی مستقر در مراکز رای‌گیری در شبکه‌های اجتماعی منتشر کرده است. بامداد سه‌شنبه، پیش از آغاز رای‌گیری در استان کرکوک، در نزدیکی دفتر یکی از نامزدها درگیری رخ داد که در جریان آن، محافظان آن نامزد متهم شدند دو افسر پلیس را به ضرب گلوله کشته‌اند. وزارت کشور اعلام کرد که در پی این حادثه ۱۴نفر بازداشت شده‌اند. به‌جز این مورد، مقامات عراقی هیچ حادثه یا مشکل امنیتی دیگری گزارش نکردند.
نامزدها چه کسانی هستند؟
در مجموع ۷۷۶۸ نامزد در قالب ۹۰ فهرست انتخاباتی برای تصاحب ۳۲۹کرسی شورای نمایندگان رقابت کردند. این انتخابات در اصل رقابتی است میان ائتلاف نخست‌وزیر کنونی محمد شیاع السودانی و احزاب شیعه رقیب، به‌ویژه «ائتلاف دولت قانون به رهبری نوری المالکی، نخست‌وزیر پیشین.
المالکی رهبری چارچوب هماهنگی احزاب شیعه را برعهده داشت که در سال۲۰۲۲ به السودانی کمک کرد تا رای کافی برای تشکیل دولت به دست آورد و بن‌بست سیاسی پس از انتخابات ۲۰۲۱ را پایان دهد. با این حال این چارچوب در آوریل امسال بر سر اختلافات در زمینه سیاست خارجی از هم پاشید. اکنون السودانی با فهرست مستقل خود با عنوان ائتلاف بازسازی و توسعه وارد رقابت شده است. یکی از دلایل اصلی این جدایی، رویکرد عمل‌گرایانه السودانی در سیاست خارجی است. او می‌کوشد روابط عراق با ایران، ایالات متحده و کشورهای خلیج‌فارس را متوازن نگاه دارد در حالی که ائتلاف دولت قانون به همکاری نزدیک‌تر با ایران تمایل دارد.
از دیگر فهرست‌های مهم شیعه می‌توان به سازمان بدر و بلوک صادقون اشاره کرد که هر دو روابط نزدیکی با جمهوری اسلامی ایران دارند. در میان فهرست‌های سنی، حزب تقدم به رهبری رییس پیشین پارلمان، محمد الحلبوسی و ائتلاف عزم شاخص‌ترند. در جبهه کردها نیز حزب دموکرات کردستان بزرگ‌ترین حزب اقلیم، اتحادیه میهنی کردستان و شاخه تازه‌ای از آن به نام جبهه مردم در رقابت هستند.براساس نظرسنجی مرکز مطالعات و برنامه‌ریزی «البیان» در بغداد که در اکتبر انجام شد، ائتلاف بازسازی و توسعه السودانی با ۷/۱۶درصد در صدر قرار داشت. پس از آن حزب دموکرات کردستان با ۶/۷درصد، حزب تقدم با ۷درصد، ائتلاف دولت قانون با ۹/۶درصد، بلوک صادقون با ۳/۵درصد، جبهه مردم با ۸/۴درصد و سازمان بدر با ۷/۳درصد در رتبه‌های بعدی بودند.
غیبت جریان صدر
این نخستین انتخاباتی است که مقتدی صدر، روحانی و سیاستمدار شیعه در آن شرکت نمی‌کند. او در طول سال‌جاری اعلام کرده بود که انتخابات را تحریم می‌کند و روز سه‌شنبه نیز در بیانیه‌ای گفت: هر نامزدی که ادعا کند از جنبش من حمایت می‌کند، دروغگو است.» فهرست وابسته به صدر در انتخابات۲۰۲۱ بیشترین رای را به دست آورده بود اما تلاش او برای تشکیل دولتی با مشارکت احزاب سنی و کرد ناکام ماند. او در سال۲۰۲۲ از سیاست کناره‌گیری کرد و از آن زمان نظام سیاسی عراق را فاسد خوانده است.
مسائل کلیدی برای رای‌دهندگان
به گفته ناظران، امنیت و اقتصاد از مهم‌ترین دغدغه‌های رای‌دهندگان به شمار می‌روند. موسسه پژوهشی «رواق بغداد» در نظرسنجی ماه مه اعلام کرد که ۵/۱۸درصد از شرکت‌کنندگان «خدمات عمومی و اقتصاد» را به‌عنوان مهم‌ترین نگرانی خود معرفی کرده‌اند و پس از آن امنیت و مرزها با ۴/۱۴درصد در رتبه دوم قرار داشته‌اند.
یکی دیگر از جنجال‌های انتخاباتی، رد صلاحیت بیش از ۸۰۰ نامزد توسط کمیسیون عالی مستقل انتخابات بوده است؛ دلایلی چون اظهارات فرقه‌ای یا عضویت احتمالی در حزب بعث (که غیرقانونی اعلام شده) از جمله موارد این رد صلاحیت‌ها بوده است.
