برق در محاصره ریزگردها
جهان صنعت – تغییرات آب‌وهوایی و خشکسالی در دهه‌های اخیر در کشور شدت گرفته است. این تغییرات خود عامل گسترش کانون‌های ریزگرد در مناطقی از کشور از جمله در استان خوزستان شده است. یکی از اثرات نامطلوب طوفان‌های ریزگرد، تحت‌تاثیر قرار دادن شبکه برق و حتی در مواردی وقوع خاموشی در شبکه است. نمونه آن حادثه‌ای بود که در بهمن۱۳۹۵ در استان خوزستان رخ داد و پیامدهای اقتصادی بی‌شماری به همراه داشت. در مقاله حاضر الگویی جهت برآورد هزینه‌های خاموشی ارائه شده است. در این خصوص از روش نماینده جهت محاسبه هزینه‌ها استفاده شده است. این هزینه‌ها شامل هزینه‌های تولید از دست‌رفته برای گروه‌های مختلف مشترکین صنعتی، کشاورزی و عمومی ، فراغت از دست رفته در بخش مشترکین خانگی و درآمد از دست‌رفته برای شرکت‌های برق استان خوزستان استفاده شده است. نتایج حاکی از آن است که خسارت‌ها و هزینه‌های وارده در اثر حادثه بسیار گسترده بوده است. ضروری است این نتیجه در برنامه‌ریزی پایداری شبکه برق کشور به‌ویژه در مناطق مستعد پدیده ریزگرد مورد توجه قرار گیرد.
۱- عواقب اصلی طوفان‌های گرد و غبار بر شبکه‌های برق چیست؟
طوفان‌های گرد و غبار که تحت‌تاثیر تغییرات اقلیمی و خشکسالی تشدید می‌شوند، می‌توانند اختلالات قابل‌توجهی در شبکه‌های برق ایجاد کنند. تجمع گرد و غبار روی تجهیزات برقی به همراه رطوبت بالا می‌تواند منجر به اتصال کوتاه و قطعی‌های گسترده برق شود. این اختلالات می‌توانند تولید صنعتی را متوقف کرده، خدمات اساسی مانند تامین آب و ارتباطات را مختل کنند و با بستن مراکز آموزشی و اداری بر زندگی روزمره تاثیر بگذارند.
۲- چرا شبکه برق استان خوزستان به‌طور خاص در برابر طوفان‌های گرد و غبار آسیب‌پذیر است؟
استان خوزستان به‌عنوان یک مرکز اقتصادی و صنعتی مهم در ایران، میزبان صنایع حیاتی مانند نفت، گاز، پتروشیمی و فولاد است. شبکه برق این استان که دارای ظرفیت تولید بالای برق و شبکه گسترده انتقال و توزیع است، برای فعالیت‌های استان حیاتی است. با این حال، این شبکه به‌طور مکرر تحت‌تاثیر طوفان‌های گرد و غبار قرار گرفته است. یک رویداد برجسته در فوریه۲۰۱۷ رخ داد که در آن طوفان شدید گرد و غبار باعث قطعی‌های گسترده برق شد به دلیل تراکم بالای گرد و غبار و رطوبت بالا.
۳- چگونه هزینه‌های اقتصادی قطعی برق در این مطالعه محاسبه شد؟
این مطالعه از روش «پروکسی» برای کمی‌سازی هزینه‌های اقتصادی ناشی از قطعی برق به‌دلیل طوفان گرد و غبار فوریه۲۰۱۷ استفاده کرد. این روش از متغیرهای نماینده مانند تعرفه‌های میانگین برق، تولید از دست‌رفته و زمان تفریح از دست‌رفته برای تعیین هزینه‌ها براساس مدت زمان قطعی برق استفاده کرد. خسارات اقتصادی به دو دسته تقسیم شد: هزینه برق تامین‌نشده که توسط شرکت‌های تامین برق متحمل شده‌اند و هزینه‌های گسترده‌تر به جامعه ناشی از قطعی‌ها.
۴- کدام بخش‌های اقتصادی در محاسبه هزینه‌های قطعی برق در نظر گرفته شده‌اند؟
این مطالعه بخش‌های مختلفی را در محاسبه هزینه‌های قطعی برق شامل کرد، از جمله بخش‌های صنعتی، کشاورزی و عمومی. آسیب‌های به‌وجودآمده از نظر از دست رفتن سود برای مشتریان خانگی و درآمدهای از دست‌رفته برای شرکت‌های برق به دلیل فروش نرفتن برق نیز مورد ارزیابی قرار گرفت.
۵- نتایج اصلی در مورد هزینه‌های اقتصادی قطعی برق در خوزستان چه بودند؟
تحقیقات نشان داد که خسارات اقتصادی ناشی از قطعی برق قابل توجه بود. مشخص شد که آسیب‌ها و هزینه‌ها به جامعه از طریق از دست رفتن تولید در دوره‌های بار متوسط بالغ بر ۲۵۹۷میلیارد ریال بوده است در حالی که خسارات برای شرکت‌های برق به‌دلیل برق فروش‌نشده در بار متوسط حدود ۴/۳۲میلیارد ریال بود. این نشان می‌دهد که هزینه‌های اجتماعی به‌مراتب بیشتر از هزینه‌های شرکت‌های برق است.
۶- روش‌های مختلفی برای تخمین هزینه‌های قطعی برق وجود دارند و روش پروکسی چگونه مقایسه می‌شود؟
علاوه‌بر روش پروکسی، روش‌های دیگری نیز وجود دارند مانند «تمایل به پرداخت»، رویکردهای مبتنی‌بر بازار و ارزیابی مشروط. روش پروکسی معمولا به‌دلیل اتکا به اندازه‌گیری‌های کمی مانند تعرفه‌ها، تولید از دست‌رفته و زمان تفریح از دست‌رفته برای تخمین هزینه‌های قطعی استفاده می‌شود. سایر روش‌ها بیشتر به رفتار مصرف‌کننده، نحوه ارزیابی بازار برق و میزان تمایل مصرف‌کنندگان به پرداخت برای جلوگیری از قطعی برق می‌پردازند.
۷- مطالعه چه توصیه‌هایی برای صنعت برق ارائه داد؟
مطالعه توصیه کرد که سیاستگذاران باید تمرکز خود را بر تضمین امنیت تامین برق در استان خوزستان، مدیریت موثر قطعی‌ها، بررسی گزینه‌های قیمت‌گذاری انرژی، توسعه استانداردها و دستورالعمل‌ها برای محاسبه خسارات ناشی از قطعی برق و ارزیابی هزینه‌های بلندمدت ناشی از این رویدادها قرار دهند. این اقدامات به تقویت تاب‌آوری شبکه برق و کاهش خسارات اقتصادی آینده کمک می‌کند.
۸- اهمیت کلی این تحقیق چیست؟
این مطالعه اهمیت ثبات تامین برق و پیامدهای آن برای فعالیت‌های اقتصادی و اجتماعی را نشان می‌دهد. این مطالعه بر نیاز به مداخلات سیاستی، سرمایه‌گذاری در زیرساخت‌ها و برنامه‌ریزی پیشگیرانه برای کاهش اثرات منفی رویدادهای ناشی از تغییرات اقلیمی مانند طوفان‌های گرد و غبار بر زیرساخت‌های حیاتی، به ویژه شبکه‌های برق، تاکید می‌کند. این یک مطالعه موردی عملی است که به سیاستگذاران این امکان را می‌دهد که تصمیمات مبتنی بر داده برای افزایش تاب‌آوری اتخاذ کنند.
* این مطلب از مقاله‌ای با عنوان «برآورد خسارات قطعی برق بر اثر پدیده ریزگرد» استخراج شده است
نویسندگان: اشرف السادات پسندیده، مریم کیقبادی، ایرج پورکیوانی*
