12 - 12 - 2019
برجام چند وجهی
سیدجلال ساداتیان*
آنچه در خصوص برجام اتفاق افتاده و در حال وقوع است چند وجه را با هم تداعی میکند؛ یک جریانی است که جمهوری اسلامی از حقانیت خودش دفاع میکند و از ابزاری که در اختیار دارد تلاش میکند بهره لازم را ببرد تا کشورهای باقیمانده در موضوع برجام را به انجام وظایف و تکالیف خودشان وادار کند به خصوص اروپاییها که سه کشور مهمشان در بحث مذاکرات برجام حضور داشتند لذا انتظار بیشتری از این کشورها میرود که طبق وعدههایی که دادهاند و همچنین طبق تعاریفی که در متن برجام مطرح شده به تکالیف خودشان عمل و شرایطی را مهیا کنند که ایران از مواهب برجام طبق توافق و طبق قطعنامه ۲۲۳۱ که برجام را پشتیبانی میکردند برخوردار شود. اما این موارد چیست؟ اول اینکه اروپاییها وعده داده بودند که نفت ایران را بخرند و در ایران سرمایهگذاری کنند. دوم اینکه اروپاییها وعده داده بودند که شرایط معمول و مساعد مربوط به تبادلات اقتصادی را مهیا کنند اما با خروج ایالات متحده آمریکا در ۱۸ اردیبهشت سال گذشته اروپاییها هم با وجود بیانیههای سیاسی نسبتا محکمی که صادر کردند اما در عمل در بحث مربوط به اقتصادی حمایتهای لازم را نکردند و حتی بهانه آوردند که بخش اقتصادیشان عمدتا در اختیار مجموعههای خصوصی است و دولت اروپا تسلط چندانی بر آنها ندارد. واقعیت آن است که ایالات متحده آمریکا به دلیل آنکه دارای ارتباطات گسترده با این کشورهاست آنها را تهدید کرده که اگر با ایران کار کنند جریمه خواهند شد. در نتیجه اروپا نمیتواند آنها را وادار کند که با ایران همکاری کنند. در این مقطع ایران استدلالی برای اروپا مطرح کرد که اگر خود نمیتوانید و اگر شرکتهای گسترده و درجه یک شما نمیتوانند شرکتهای کوچک و متوسط که دارای مبادلات گسترده با آمریکا نیستند میتوانند این اقدام را انجام دهند یعنی هم میتوانند نفت بخرند و هم میتوانند مراودات بازرگانی تجاری اقتصادی با ایران داشته باشند و در عین حال هم نگران جریمههای آمریکا نخواهند بود چرا که ارتباط گسترده مالی مطرح نیست. اروپاییها نسبت به این راهکار پاسخ کافی نداشتند اما گفتند به فکر این هستیم که مکانیسمی را مطرح کنیم که سوئیفت را دور بزنیم و سازوکار مستقیم برای مراوده با ایران برقرار کنیم. این تلاشها در نهایت به اینستکس ختم شد. این سازوکار مالی خیلی طول کشید تا اجرایی شود. شاید بیش از یک سال گذشت و اروپاییها به آرامی تلاش کردند ایران را متقاعد کنند که روی این سازوکارمالی کار میکنند اما در نهایت ایران حوصلهاش سر رفت و اعلام کرد که نمیتوانیم به این وضعیت ادامه دهیم لذا اگر شما اقدام نکنید تهران هم متقابلا تعهداتی را که تاکنون انجام داده و از آن تخلف نکرده تعلیق میکند. لذا ایران دو تا دو ماه را با دو تا موضوع توضیح داد که اینها را اجرایی خواهم کرد و بخشی را هم تعلیق خواهم کرد لذا اگر اروپا به تعهداتش عمل کرد ایران نیز تعلیقش را نقض میکند. اما اگر اروپا اقدام و کاری در خصوص تعهداتش نکرد ایران گام مرحله بعدی را برمیدارد. اکنون رسیدیم به پایان دو ماهه اول برای این دوماه. در این مدت دوماه اول وزیر خارجه آلمان به ایران آمد و با لحن تهدیدآمیز به ایران در خصوص پایبندی به تعهدات هستهای هشدار داد اما ایران هم پاسخ داد که شما تخلف کردید، بیعرضگی از خود نشان دادید و در برابر آمریکا موضع ضعف گرفتید.
نهایتا وزیر خارجه آلمان ناراحت و دست خالی از ایران رفت. بعد از آن شینزو آبه نخستوزیر ژاپن به تهران آمد که در نهایت او نیز پاسخ صریح و البته منفی در ارتباط با پیشنهاد مذاکره با آمریکا دریافت کرد. به نظر میرسد آمریکاییها در این مقطع وارد فاز جدیدی شدند. البته آنها همیشه امیدوار بودند که چنین شرایطی را برای ایران مهیا کنند. اکنون آنها شرایط را مساعد دیدند که وارد این فضا شوند که من از آن به فاز جدید تعبیر میکنم و آن، اینکه واشنگتن امیدوار شده است که با این اقدام تهران یعنی کاهش تعهدات هستهای، اروپاییها با آمریکا همراه شوند. اکنون آمریکا شرایطی را فراهم کرد که ایران را مجددا به شورای امنیت ببرند. تاکنون بهانهای برای این کار نداشتند اما حالا این شرایط فراهم است چرا که ایران تعلیق برخی از امور را در دستور کار خود دارد و در دو ماه اول اعلام کرد که میزان ذخایر خودش را از ۳۰ کیلو بیشتر کرده است و از طرف دیگر آب سنگینی که باید از طریق عمان میفروخت را نیز متوقف کرده. حالا نیز میخواهد میزان غنیسازی را به بیش از ۶۷/۳ درصد افزایش دهد. این مسائل به ظاهر اروپا را نگران کرده است.
ادامه در صفحه ۲
لطفاً براي ارسال دیدگاه، ابتدا وارد حساب كاربري خود بشويد