10 - 10 - 2017
بحران مرودشت کم از دریاچه ارومیه ندارد
فاطمه روشن- «نمیتوانیم بگوییم همه چیز گل و بلبل است و روبهراه، اینجا فاجعهای در حال رخ دادن است» با چهرهای نگران در دفتر کوچک پایگاه میراث جهانی تختجمشید نشسته و میگوید بارها فریاد زده نه تنها تختجمشیدِ چند هزار ساله که جان مردم مرودشت در خطر است اما گوش کسی بدهکار نیست. «سطح آبهای زیرزمینی و برداشت از چاهها از سه متر به ۳۰۰ متر رسیده است. کاری که انجام دادند نصب کنتور روی چاههای مجاز بود اما مگر مشکل ما چاههای مجاز است وقتی که بیش از ۱۰ هزار چاه غیرمجاز در مرودشت داریم؟» مسعود رضاییمنفرد مدیر مجموعه تختجمشید، معتقد است بحران مرودشت چیزی کم از دریاچه ارومیه ندارد و بیاهمیتی موضوع برای مسوولان عامل اصلی سرعت گرفتن فرونشست در فارس شده. او از رسیدگی نکردن به وضعیت کشاورزان منطقه گله میکند و میگوید در این چند سال بارها افرادی به دیدن او آمدهاند که با پلمب چاهها روزیشان از دست رفته و گاهی با خواهش و تمنا و گاهی حتی با تهدید، برداشت از چاهها را ازسر گرفتهاند. رضایی تنها راهحل بحران مرودشت را که گریبان مهمترین اثر باستانی مرودشت یا شاید ایران را گرفته، عزمی ملی میداند.
چند سالی است که فرونشست زمین در مرودشت و اطراف مجموعه تختجمشید و احتمال تخریب این مجموعه تاریخی بسیاری را نگران کرده است. آخرین وضعیت این فرونشستها چگونه است؟
سال ۸۸ برای نخستینبار ترکهایی را مشاهده کردیم و نگران شدیم. آن زمان پس از مطالعه متوجه شدیم موضوع جدی است و به مرجع بزرگتری نیازمندیم. با گروه زمینشناسی دانشگاه شیراز صحبت کردیم و قراردادی بستیم. آنها پس از مطالعه به ما گفتند اتفاق بدی در حال رخ دادن است که حاصل برداشت بی رویه آب است. آن زمان هنوز ترک و شکافی روی زمین رخ نداده و درحد پیشبینی بود. برای چاره کار هم گفتند چاههای اطراف تختجمشید را پلمب کنید که نخستین اقدام ما بود. آقای سلطانیفر، رییس وقت سازمان به استاندار نامهای ابلاغ کرد، مبنی بر اینکه در حریم تختجمشید مجوز چاه داده نشود. با دستور استاندار وقت موضوع در دفتر فنی استانداری مطرح شد هر چند بعدا از دستور کار خارج شد. در حال حاضر در بخش غربی تختجمشید فرونشستهایی وجود دارد که آنها را پر نکردهایم.
دو مساله بسیار مهم است، یکی اینکه سطح آبهای زیرزمین به ۳۰۰متر رسیده است که این یعنی فاجعهای در حال رخ دادن است و باید بگویم نمیتوانیم این فاجعه را کتمان کنیم و بگوییم نه همه چیز گل و بلبل است و روبه راه. ازطرف دیگر علاوه بر اینکه تختجمشید مهم است مردم هم مهماند. اگر قرار باشد اتفاقی رخ دهد زندگی مردم هم در خطر است، اگرچه ما هم نگران مردم هستیم و هم تختجمشید، اما به نظرم وقتی حرف از زندگی مردم باشد تختجمشید در درجه دوم قرار میگیرد.
ترکهایی روی دیوارهای تختجمشید دیده میشود، آیا به همین دلیل است؟
این ترکها از قبل بوده است. اینجا ترکهای ریز و درشتی داریم که در حال مطالعه روی آنها هستیم. ما تفاهمنامهای با «مرمتکاران بدون مرز اروپا» داریم، که خودش اسپانسر هم دارد و بخشی از کار را دو سال پیش انجام دادند. موادی آوردند براساس پایه سنگ تختجمشید، به اسم «لدان». با این مواد ترکها پر شد و منتظر هستیم نتیجه را ببینیم، خوشبختانه تا اینجا هم خوب جواب داده. اگر بهطور قطعی نتیجه مثبت باشد، تمام ترکها را با این مواد پر خواهیم کرد.
برای جلوگیری از این اتفاق چه اقداماتی انجام دادهاید؟
در حال حاضر مطالعاتمان را انجام میدهیم، عکسهای ماهوارهای را بهطور مرتب مانیتور میکنیم، با موسسات پژوهشی مختلف مثل دانشگاه شیراز و ایتالیا توافقنامه داریم. اما این اتفاق در حال رخ دادن است. پیشتر هم گفته بودم این اتفاق در سطح مدیر تختجمشید و استان نیست. این مساله نیازمند عزمی ملی است و باید کمیته بحران تشکیل شود و حتی رییسجمهور به آن رسیدگی کند. اتفاقی که اینجا در حال رخ دادن است، کم از دریاچه ارومیه نیست بلکه شاید بدتر هم باشد. کنتورهایی را برای محدود کردن برداشتها روی چاههای مجاز نصب کردهاند. این درحالی است که مشکل ما در چاههای مجاز نیست، وقتی کسی چاه غیرمجاز میزند حاضر نیست کنترل شده برداشت کند و هیچ چیز برایش مهم نیست. عجیبتر اینکه در مرودشتی که فاجعه در حال رخ دادن در آن است برخی برنج و ذرت میکارند. هر یک کیلو برنج ۲۲۰۰ لیتر آب میخواهد! وقتی قانون تصویب میکند چاه باید پلمپ شود، شخصی با سرپرستی چندخانوار که از قضا خانواده شهید هم هست به اینجا میآید و میپرسد حالا چه کنم، چه کسی باید جواب او را بدهد. برخی میآیند با ناراحتی البته بعضی هم با تهدید، برای زندگی اینها چه باید کرد؟
زمینهای اطراف مجموعه که در فاصله بسیار نزدیکی درحال کشاورزی هستند چطور؟ اقدامی برای جلوگیری از کشاورزی آنها انجام دادهاید؟
براساس قانون نمیتوانید جلوی کشاورز را بگیرید. درصورتی میتوانید، بگویید کشاورزی نکن که حق نکاشت بدهید. مصوبهای که برای دریاچه ارومیه و یا زایندهرود اصفهان انجام شد و اینجا هم باید این اتفاق بیفتد.
پیگیری این مصوبه با چه کسی است؟ شما اقدامی کردهاید؟
با فرمانداری و استانداری است. ما نامهنگاریهایمان را کردهایم شاید بیش از ۴۰ نامه در این زمینه ارسال کردیم.
از طریق گفتوگو با مقامات بالاتر چطور؟
تختجمشید که متعلق به ما نیست. چطور است که مسوولان اعتباری ویژه برای ارومیه اختصاص میدهد یا برای زایندهرود. چرا؟ چون موضوع برایش مهم شده. اما درباره اینجا اینطور نیست.
درباره مساله دریاچه ارومیه اطلاعرسانیها و حساسیت بهخصوص مردم منطقه بسیار بیشتر شده بود درحالی که درباره تختجمشید اینطور نیست.
نه اینطور نیست، اگر سری به جستوجوگر گوگل سری بزنید و عبارت «فرونشست زمین در تختجمشید» را جستوجو کنید ۶۲ هزار نتیجه دارد. در هر صفحه حداقل ۱۰ خبر وجود دارد، بارها و بارها مصاحبه کرده و گفتهام. چه کار دیگری از دست من برمیآید؟
اگر این فرونشستها ادامه پیدا کند و اقدامی درخور صورت نگیرد چه اتفاقی رخ خواهد داد؟
این موضوع آنقدر مهم است که من نمیتوانم اظهارنظر کنم، طبق اطلاعاتی که کارشناسان به ما دادهاند ما در بحران هستیم و اگر نتوانیم جلوی آن را بگیریم تبدیل به یک فاجعه خواهد شد و زمانی که فاجعه رخ داد دیگر نمیتوانید جلوی آن را بگیرید. وقتی برای تختجمشید اتفاقی افتاد، نمیتوانید کاری بکنید. در کنار اینها من بارها و بارها گفتهام اینجا جان مردم هم در خطر است، اما کسی به فکر نیست. اگر فردی بر اثر آن مشکل بمیرد جان او دیگر قابل بازگشت نیست، اگر حتی یک درخت از بین برود دیگر نمیشود آن درخت را به حال قبل برگرداند.
بودجه سالانه مجموعه تختجمشید چقدر است؟
سال ۹۴ پس از سفر آقای نوبخت و تاکید آقای روحانی، یک ردیف بودجه به تختجمشید و پاسارگاد اختصاص داده شد. سال ۹۴ ، ۵ درصد، یعنی تقریبا ۵۰۰ میلیون تومان به ما اختصاص دادند؛ سال ۹۵، ۱۰ میلیارد تومان که تمام آن اختصاص داده شد و سال ۹۶ هم ۱۸ میلیارد تومان بودجه مصوب شده است که هنوز پرداخت نکردهاند.
با این بودجه چه فعالیتهایی در مجموعه انجام دادهاید؟
با بودجه سال ۹۵ کارهای بسیاری انجام دادیم که شامل چند بخش میشد. یک بخش پژوهشی و بخش دیگر عمرانی و تجهیزات و غیره. در این سال ما سه کاوش باستانشناسی داشتیم . اولی کاوش «تل آجری» بود به سرپرستی دکتر عسگری و «فرانچسکو کالیری» از دانشگاه بولونیای ایتالیا که ظرف چند روز آینده بازخواهند گشت تا با اعتبارات ۹۶ کارشان را ادامه دهند. این کاوش برای ما بسیار مهم بود چراکه بخشهایی از «دروازه شهر پارسه» در تل آجری کشف شد. بنا به گفته باستانشناسان این دروازه از «دروازه ایشتار» بابل مهمتر است. تبدیل این مکان به سایت موزه، جزو پروژههای سالجاریمان است و تقریبا آماده شده. اگر این سایت موزه فعالیتش را در کنار تختجمشید شروع کند، اتفاق مهمی است، چراکه مردم میتوانند کاوشهایی که در چندسال اخیر توسط ایتالیاییها انجام شده را ببینند. اطلاعاتی از شهر پارسه و تختجمشید بگیرند و با اطلاعات بهتری وارد تختجمشید شوند.
کاوش دیگر ما درباره کانالهای دفع آبهای سطحی تختجمشید بود. این کانالها از سال ۱۳۱۰ توسط «هرتسفلد» پایهگذاری شده و خیلی از بخشها کاوش شده بود. در سالهای گذشته هم گاهی لایروبی میشد. ما سال ۱۳۸۱ نخستین کاوش را به سرپرستی دکتر عسگری انجام دادیم و بخشهایی را لایروبی کردیم. اما مشکلمان زمانی حاد شد که آب وارد شده به تختجمشید دفع نمیشد. آب وارد کانالهای لایروبی شده میشد و چون انتهایش بسته بود میماند و ما مجبور میشدیم با پمپ آبها را بیرون بکشیم. برخی مواقع این آبها چند ماه میماند. کاری که انجام دادیم ابتدا باز کردن انتهای این کانالها بود و سپس شیببندی سمت مکانهایی که کانال داریم. البته در کل محوطه تختجمشید کانالبندی داریم و تنها در خزانه به دلیل مسایل امنیتی نداریم. خوشبختانه طی چندین کاوش موفق شدیم بخش اعظمی از کانالها را لایروبی کنیم و بخشهایی را هم اضافه کردیم. مثلا پارسال نصف روز تختجمشید تعطیل شد به این دلیل که تمام آبها پایین مجموعه جمع شده بود و امکان ورود وجود نداشت. امسال قبل از بارندگیها تصمیم گرفتیم کار این کانالها را انجام دهیم که به مشکل نخوریم. در حال حاضر اگر ۱۵۰ میلیمتر هم بارندگی داشته باشیم مشکلی برای تختجمشید به وجود نخواهد آمد. این کاوشها هنوز هم ادامه دارد و امسال چیزی حدود ۱۰۰ متر به طول کانالها اضافه کردیم. در این کاوشها حدود ۳۰۰ قطعه شی پیدا کردیم، اسکلتهایی که اشاره کردید، مهرههای سنگی و دیگر اشیا که کشف شدهاند و درحال بررسی هستند.
بخش دیگر کاوش آزادسازی «صفه» بود. مردم از بخش جنوبی صفه تختجمشید رد میشدند و کسی به آن توجهی نمیکرد. دیوار صفه تا آخر باید جلو برود، عمق آن بیش از ۱۴ متر است و مردم عظمت صفه را از جنوب ببینند. درکنار اینها مجوز مطالعه با عنوان «مطالعات باستانشناسی دشت مرودشت» را گرفتیم. تمام دشت را شناسایی کردیم و جیپیاس زدیم. عرصه و حریم را مشخص و وارد نرمافزار کردیم. ضمن اینکه در شورای فنی طرحی را مصوب کردیم که امسال آغاز به کار خواهد کرد، این طرح اضافه شدن «برزن» جنوبی به مسیر بازدید تختجمشید است.
درباره آخرین کاوشها و پیشینه این پایگاه توضیح میدهید.
پایگاه جهانی تختجمشید از سال ۱۳۸۰ با مدیریت آقای دکتر طالبیان تاسیس شد. آن زمان سازمان به این نتیجه رسید که چند پروژه بزرگ تعریف کند تا بتواند بهطور مستقیم نظارت کند و در عین حال با نگاهی ویژه به این پروژهها اعتباری ملی ببخشد. پروژه نخست «چغازنبیل» بود، پس از آن «تختجمشید» و به مرور دیگر پروژههای پژوهشی شکل گرفتند و با جذب کارشناسان و تجهیزات ویژه به پروژههای تحقیقاتی سروسامان داده شد. البته پیش از انقلاب هم «بنداد تحقیقات هخامنشی» با مدیریت «آقای شهبازی» بود و فعالیتهای مشابهی داشتند.
آمار دقیق از گردشگران منطقه تختجمشید وجود دارد؟
بازدید از تختجمشید دو بخش است؛ یکی در ایام عید و ۱۵ روز نخست سال و بخش دیگر ادامه سال. در سال گذشته کل مجموعه تختجمشید ۱۸۲۲۱۲۸ نفر بازدیدکننده داشته است و جمع کل از سال ۷۶ تا ۹۵ چیزی حدود ۲۶۹۶۹۸۷۲ نفر بوده. از این تعداد بازدیدکنندگان داخلی ما در ایام عید چیزی حدود ۵۵ درصد هستند. کل درآمد حاصل از بازدید این افراد وارد خزانه دولت میشود و بخشی از آن به ما بازمیگردد. اگر بحث هیات امنایی به نتیجه برسد کل درآمد به تختجمشید خواهد رسید و اماکن خدماتی و فروش بلیت بهطور صددرصد اختیارش با هیات امنا خواهد بود؛ قانونی که امسال تصویب خواهد شد.
برای سال آینده چه برنامهای دارید؟
شاید سیاست ما در آینده این باشد که تمام تپههایی که در حریم درجه یک تختجمشید قرار دارند را تبدیل به سایت موزه کنیم. مردم باید بدانند ارتباط «تل آجری»، «تل باکون» و دیگر تلها با تختجمشید چیست. این حلقههای زنجیر باید به هم وصل شود، با راهاندازی این سایتها در مرودشت میتوان بخشی از سوالاتی که در ذهن مردم است را پاسخ داد. البته برای راهاندازی سایتها امکاناتی لازم است؛ سرویس بهداشتی، نگهبان و... که باید فراهم شود.
لطفاً براي ارسال دیدگاه، ابتدا وارد حساب كاربري خود بشويد