بحران خودکشی رزیدنت‌ها؛ آیا نظام سلامت ایران آماده اصلاح است؟
جهان صنعت، در روزهای اخیر، خبر درگذشت ناگهانی یاسمن شیرانی، رزیدنت تخصصی زنان و زایمان، بار دیگر جامعه پزشکی ایران را در شوک فرو برده است. هرچند علت دقیق مرگ او هنوز به‌طور رسمی تأیید نشده، اما شماری از همکارانش می‌گویند این حادثه بر اثر خودکشی رخ داده است.
این واقعه زمانی تلخ‌تر می‌شود که بدانیم یاسمن از خانواده‌ای سراسر پزشکی می‌آمد؛ پدر، مادر، خاله، پدربزرگ و مادربزرگش همگی پزشک بودند. با این حال، تجربه و حمایت چنین خانواده‌ای نتوانسته فشار طاقت‌فرسای دوران رزیدنتی را برای او قابل تحمل کند.
لنست: ایران یکی از بالاترین نرخ‌های خودکشی رزیدنت‌ها را دارد
مجله لنست (The Lancet)، از معتبرترین نشریات علمی و پزشکی جهان که از قرن نوزدهم تاکنون منتشر می‌شود، در شماره ژوئن ۲۰۲۴ خود گزارشی درباره افزایش خودکشی میان رزیدنت‌های ایرانی منتشر کرده است.
این گزارش می‌گوید خودکشی در میان پزشکان جهان به‌طور کلی نگران‌کننده است و نرخ آن بسیار بالاتر از جمعیت عمومی است. طبق یک تحلیل در سال ۲۰۱۹، ۲۵.۵ درصد پزشکان در طول عمر خود افکار خودکشی را تجربه کرده‌اند.
اما بخش تکان‌دهنده گزارش مربوط به ایران است؛ جایی که خودکشی در میان رزیدنت‌ها به یک بحران ساختاری تبدیل شده است. بر اساس پژوهش‌های داخلی، ۳۴ درصد از رزیدنت‌های ایرانی دچار افکار خودکشی‌اند و بنا به گزارش لنست، سالانه حدود ۱۳ رزیدنت پزشکی در ایران بر اثر خودکشی جان خود را از دست می‌دهند.
با توجه به تعداد حدود ۱۵ هزار رزیدنت فعال، این رقم معادل ۱۰۰ مورد خودکشی در هر ۱۰۰ هزار نفر است؛ در حالی‌که نرخ جهانی حدود ۶/۵ خودکشی در هر ۱۰۰ هزار نفر است.
چرایی بحران: ساعات طاقت‌فرسا، درآمد اندک، و ممنوعیت طبابت آزاد
به نوشته لنست، رزیدنت‌های ایرانی ساعات طولانی کار می‌کنند و در عوض، دستمزد اندکی دریافت می‌کنند. طبق قانون، آنها اجازه ندارند در بیرون از بیمارستان‌های دولتی طبابت کنند یا مطب شخصی داشته باشند.
از سوی دیگر، بسیاری از کادر درمان با خشونت یا پرخاشگری بیماران و همراهان مواجه می‌شوند، و در عین حال، به‌دلیل انگ اجتماعی، از مراجعه برای درمان روانی خودداری می‌کنند.
این شرایط باعث شده تا استرس، بی‌خوابی مزمن، فرسودگی شغلی و افسردگی، به بخشی از زندگی روزمره رزیدنت‌ها تبدیل شود؛ وضعیتی که به گفته لنست، «ترکیبی مرگبار از خستگی، ناامیدی و بی‌پناهی» را در میان پزشکان جوان رقم زده است.
این گزارش پیشنهاد می‌کند مجموعه‌ای از اقدامات از پیشگیری تا بازتوانی روانی، در سطوح فردی و سازمانی و زیر نظر مجلس، وزارت بهداشت، سازمان نظام پزشکی و بیمه اجرا شود.
در این چارچوب، یکی از مهم‌ترین توصیه‌ها بازتعریف جایگاه رزیدنت‌ها به‌عنوان شاغلان رسمی است؛ چرا که رزیدنت‌ها عملاً تمام‌وقت کار می‌کنند، اما از حقوق و مزایای کارکنان رسمی بی‌بهره‌اند.
لنست می‌نویسد اگر دولت توان افزایش مستقیم حقوق را ندارد، باید اجازه دهد رزیدنت‌ها بتوانند در خارج از بیمارستان‌های دولتی فعالیت محدود درمانی داشته باشند. همچنین، افزایش سالانه تعرفه‌های پزشکی متناسب با نرخ تورم، بهبود کیفیت خوابگاه‌ها و امکانات رفاهی، و گفت‌وگو با نمایندگان رزیدنت‌ها از دیگر راهکارهای پیشنهادی است.
عضو کمیسیون بهداشت مجلس: پزشکیان راسا به موضوع رزیدنت‌ها ورود کند
در همین زمینه، سلام ستوده، عضو کمیسیون بهداشت و درمان مجلس، تأکید کرده است که دولت در پاسخ به مطالبات این قشر ناکام بوده است:انتظارات رزیدنت‌ها عجیب و غیرممکن نیست. آنها فقط سامان‌دهی منطقی می‌خواهند؛ تعیین ساعت کاری عادلانه، حفظ شأن و افزایش حقوق‌شان.
ستوده با اشاره به جلسات متعدد کمیسیون بهداشت درباره بحران فرسودگی پزشکان جوان گفته است: «آقای پزشکیان که خود سابقه وزارت بهداشت دارد، کاملاً بر این حوزه اشراف دارد و ما همه دغدغه‌ها را به وزارتخانه منتقل کرده‌ایم. اما متأسفانه هنوز برنامه‌های حمایت از رزیدنت‌ها عملیاتی نشده‌اند.»
منبع: رویداد ۲۴
