23 - 04 - 2020
بحران آب و ناکارآمدی سازوکارهای کشاورزی
محمد دلاوری*- وضعیت منابع آب در ایران بحرانی است و حرکت به سمت ورشکستگی آبی شتاب گرفته و در صورت عدم مدیریت بهینه منابع آب و در نظر نگرفتن ملاحظات آمایش سرزمین، ورشستگی آب گزینه دور از ذهنی نیست.
ریشههای این بحران به عواملی چون تغییر اقلیم، افزایش جمعیت، بهرهوری پایین بخش کشاورزی، عدمتوجه به موضوع آمایش سرزمین، عدمتوجه به ارزش اقتصادی آب، حفر بیرویه چاههای عمیق و. . . برمیگردد.
در حال حاضر حدود ۸۹ میلیارد مترمکعب آب قابل برنامهریزی در کشور وجود دارد و در صورت مدیریت صحیح و بهینه از منابع آبی و به خصوص افزایش بهرهوری آب در بخش کشاورزی، میتوان بهصورت پایدار کشور را به سمت توسعه سوق داد.
این در حالی است که ایران، همواره از ناکارآمدی شدید بخش کشاورزی که وابستگی شدید به آبیاری و مصرف عمده منابع آب محدود کشور دارد، رنج برده است. این ناکارآمدی تا حد زیادی ریشه در اقتصاد مبتنی بر نفت دارد که موجب غفلت و عدم مراقبت از بازدهی اقتصادی بخش کشاورزی شده است.
فقدان یک برنامه جامع برای توانمندسازی کشاورزان و جوامع روستایی موجب شده که اقدامات تشویقی سیاستگذاران ایرانی در راستای حمایت از کشاورزان مانند اختصاص یارانههای قابل ملاحظه به آب و انرژی به منظور بالا بردن رفاه آنان، با شکست مواجه شود. از طرفی قیمتهای بسیار پایین نتوانسته انگیزههای لازم را برای افزایش راندمان تولید در این بخش ایجاد کند.
در ایران اکثر قریب به اتفاق کشاورزان، اطلاعی از میزان دقیق آب موجود، مورد نیاز و مصرفی خود ندارند بنابراین بر اساس روش نیاکان خود هر آنقدر آب که در اختیار داشته باشند مصرف میکنند.
با مصرف بهینه آب و پیادهسازی الگوی مناسب مصرف میتوان در تمام مناطق قابل کشت بهترین محصولات کشاورزی را داشت، اما مصرف آب با کمبود دانش فنی روبهرو است و دستگاههای اجرایی برنامههای عملیاتی برای مصرف بهینه آب نداشتهاند و همچنین آموزش لازم برای استفاده از سامانههای نوین آبیاری به کشاورزان داده نشده است.
باید با مدیریت درست منابع آب (هم عرضه و هم تقاضا)، استفاده از دانش و فناوریهای نوین، اصلاح الگوی کشت، استفاده از سیستمهای آبیاری مدرن و گسترش آن در سطح مزارع، آموزش مناسب کشاورزان و بهرهبرداران و ارزیابی امکان تولید و مبادله محصولات کشاورزی (براساس آب مجازی) به سوی استفاده مناسب از آب و بهبود بهرهوری آب کشاورزی حرکت کرد. همچنین باید دانست توسعه پایدار بدون پایداری منابع آب در هیچ کشوری امکانپذیر نیست.
* کارشناس مدیریت منابع آب
لطفاً براي ارسال دیدگاه، ابتدا وارد حساب كاربري خود بشويد